تاکتیک تعرفه‌‎ای ترامپ

نویسنده: مرتضی بنانژاد، کارشناس ارشد مطالعات آمریکا

دیپلماسی ایرانی: اقتصاددانان هشدار داده‌اند تعرفه‌های اعمال شده توسط  دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا علیه مکزیک و چین و کانادا آسیب جدی بر اقتصاد این کشورها وارد کرده و به از دست رفتن مشاغل  بسیار زیادی منجر می شود. دولت امریکا بر تمام کالاهای وارداتی از مکزیک کانادا به جز نفت و سایر محصولات مربوط به انرژی که شامل تعرفه ۱۰ درصدی می‌شود، تعرفه ۲۵ درصدی اعمال کرده و نیز بر کالاهای چینی علاوه بر تعرفه‌های موجود تعرفه جدید ی نیز وضع کرده است. اگرچه اعمال تعرفه بر کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا به مدت ۳۰ روز به تعویق افتاده اما تعرفه‌های مربوط به چین از ۴ فوریه  ۲۰۲۵ آغاز شده است. رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد در صورت نرسیدن به توافق با مکزیک و کانادا تعرفه ۲۵ درصدی بر بیشتر کالاهای وارداتی از این دو کشور همسایه آمریکا اعمال خواهد شد و شرط رفع این تعرفه‌ها حل مسئله ورود مواد مخدر و مهاجران غیرقانونی به ایالات متحده است. 

اساسا تعرفه چیست وچرا رئیس جمهور آمریکا طرفدار اعمال تعرفه است؟

تعرفه مالیاتی است که بر کالاهای وارداتی اعمال می‌شود. این مالیات که متناسب با ارزش کالاهاست به شرکت های وارد کننده تحمیل می‌شود نه بر صادر کنندگان و در نهایت این شرکت وارد کننده آمریکایی هزینه مالیات یا تعرفه را از طریق افزایش قیمت فروش به مشتری منتقل می‌کند و این مصرف کننده امریکایی است که بار اقتصادی تعرفه را متحمل می‌شود. از آثار تبعی آن این است که چون قیمت خرید کالا بالا می‌رود با کاهش اقبال عمومی مواجه و در نهایت تولید کننده متضرر می‌شود اما چرا رئیس جمهوری آمریکا شدیدا طرفدار اعمال تعرفه است؟

دونالد ترامپ اعتقاد دارد که اعمال  تعرفه مشاغل داخلی آمریکا را حفظ کرده و در راستای تقویت و ایجاد شغل در این کشور است. او همچنین این سیاست را راهی برای رشد اقتصادی امریکا و افزایش درآمدهای مالیاتی می‌داند و معتقد است براساس این سیاست کارگران امریکایی دیگر نگران از دست دادن شغل هایشان به نفع کشورهای خارجی نخواهند بود، بلکه این کشورهای خارجی هستند که نگران از دست دادن مشاغل خود به نفع امریکا هستند. در این خصوص شایان ذکر است که ایالات متحده با بیش از سه تریلیون دلار واردات سالانه بزرگترین وارد کننده کالا در جهان است و بزرگترین کشورهای صادرکننده به امریکا، مکزیک چین و کانادا هستند؛ در واقع همان سه کشوری که در صدر اعمال تعرفه های جدید دولت امریکا قرار دارند.

ایالات متحده در سال ۲۰۲۴حدود یک تریلیون دلار کسری تجاری داشته است یعنی بیشترین کسری تجاری در دنیا. حال سوال مهم دیگر این است که شرکای تجاری امریکا با اعمال این تعرفه ها چگونه  و به چه میزان ضرر می‌کنند؟

۱- کانادا با ۶۴ میلیارد دلار کمترین مازاد تجاری با آمریکا را دارد و مهمترین صادرات کانادا به امریکا در سوخت فسیلی و ماشین آلات است. 

۲- مکزیک حدود ۱۷۱ میلیارد دلار مازاد تجاری با آمریکا دارد و عمده صادرات این کشور به آمریکا وسایل نقلیه و وسایل الکترونیکی است.

حال وضع این تعرفه های جدید نرخ بیکاری در کشور مکزیک را به‌طور فزاینده ای افزایش می‌دهد. تعرفه های جدید اعمال شده دولت ترامپ و در صورت لزوم اجرای آن در طولانی مدت بیشترین آسیب را به اقتصاد کانادا و مکزیک وارد خواهد کرد چرا که هر دو کشور وابستگی زیادی به ایالات متحده دارند. حدود ۸۳ درصد و ۷۶درصد از کل صادرات به ترتیب مکزیک و کانادا به امریکا صادر می‌شود. یک تعرفه ۲۵ درصدی بر صادرات این دو کشور ظرف مدت ۵ سال تولید ناخالص کانادا و مکزیک را به ترتیب ۸ درصد و  ۱۲درصد  کاهش می‌دهد. در مورد چین این کشور بزرگترین صادر کننده کالا در جهان است و حدودا ۳۰۰ میلیارد دلار مازاد تجاری با آمریکا دارد. حجم تجارت بین این دو کشور از سال ۲۰۱۸ تا کنون رو به کاهش بوده است. دستگاه های الکترونیکی بیشترین صادرات چین به امریکا هستند. در دولت اول ترامپ اعمال تعرفه های جدید بر چین تجربه شد و کاهش صادرات کالا چینی  به امریکا با جایگزینی کالاهای مشابه تولید شده توسط سایر کشورهای آسیای جنوب شرقی به امریکا عملا جبران شد. در سال ۲۰۱۸  کشورهای بلوک ا س آن ۱۵۸ میلیارد دلار به امریکا کالا صادر کردند اما در سال ۲۰۲۳ این رقم حدود ۳۲۸ میلیارد دلار بود.

سال ۲۰۱۸ کالاهای چینی حدود ۲۲ درصد کل واردات امریکا بود اما در سال ۲۰۲۴ این رقم به حدود ۱۳ درصد کاهش پیدا کرد. اکنون مکزیک از چین به عنوان بزرگترین صادر کننده به ایالات متحده پیشی گرفته است. چین حدود ۴۲۷ میلیارد دلار به امریکا صادرات دارد ولی مکزیک حدود ۴۷۶ میلیارد دلار. یکی از دلایل مهم این تغییرات این است که بسیاری از شرکت‌های تولید کننده خودروی برقی و دستگاه‌های برقی به مکزیک منتقل شده‌اند تا از توافق  تجارت آزاد مکزیک با امریکا استفاده کنند. 

در این خصوص نکته‌ای که بسیار جالب توجه می‌کند این است که در دولت جو بایدن شاکله تعرفه‌های تجاری اعمال شده توسط دولت اول ترامپ علیه چین حفظ شد و حتی تعرفه‌های جدیدی بر محصولاتی مانند خودروهای برقی هم وضع  شد. به نظر اکثر اقتصاددانان چین کشوری است که بیشترین ضربه را از تعرفه‌های اعمال شده در دولت اول ترامپ در سال ۲۰۱۶ خورده و ویتنام  از بزرگترین برندگان این موج تعرفه ها بوده است؛ پس مشخص می‌شود که وضع تعرفه‌های جدید علیه شرکای تجاری امریکا هدف اصلی‌اش در نگاه و برداشت اول اقتصاد کشورهای مقابل امریکاست؛ اما آیا این فقط تنها هدف امریکا از وضع تعرفه‌های جدید است؟ 

برداشت و نگاه دومی نیز وجود دارد و آن اینکه اگر وضع تعرفه‌ها به کاهش واردات به ایالات متحده منجر شود ممکن است دسترسی بازارهای جهانی به نقدینگی دلار را محدود کند و این مسئله می‌تواند به تقویت یا تضعیف دلار منجر شود. البته بستگی دارد که این سناریو چه مدت زمانی طول بکشد؛ اگر فوری و در کوتاه‌مدت  باشد این مسئله باعث تقویت ارزش دلار در مقابل ارزهای رقیب می‌شود. شاید یک  دلیل مهمی که دونالد ترامپ در مصاحبه های خود مکررا صحبت از تعویق اعمال تعرفه در صورت حصول توافق می‎کند همین باشد که او می‎داند در صورت ادامه وضع تعرفه در بلند مدت شاید باعث تقویت ارزهای رقیب در تجارت بین‌الملل شود. او قصدش تقویت جایگاه و ارزش دلار است پس اعمال تعرفه در کوتاه مدت مطلوب  اوست و در این راستا  اعمال تعرفه جدید را علیه کانادا و مکزیک معلق کرده است. 

نهایتاً تهدید دونالد ترامپ علیه کشورهای عضو بریکس مبنی بر اعمال تعرفه ۱۰۰ درصدی در مورد آنان در صورت ایجاد ارز جایگزین به جای دلار در مبادلات تجاری در همین راستا ارزیابی می‌شود. 

دونالد ترامپ معتقد است که اصل این است که مصرف کننده امریکایی در دنیا نقش زیادی دارد و همه کشورها سعی دارند کالا به ایالات متحده صادر کنند. او از این اهرم  استفاده می‌کند که اگر که شما می‌خواهید به ایالات متحده کالا صادر کنید باید به خواسته‌های امریکا در زمینه‌های مختلف تمکین کنید. 

در واقع دونالد ترامپ به تعبیر ضرب المثل فارسی «با یک تیر چند نشان می‌زند»؛ اول با شعار حمایت از تولید کننده داخلی چهره مردم‌دار و پوپولیستی در امریکا از خود نشان می‌دهد و حمایت بیش از پیش کارگران صنعتی و طبقه متوسط را برای خود و حزب جمهوری‌خواه حفظ می‌کند دوم با ضربه زدن به اقتصاد شرکای تجاری امریکا از این رهگذر می‌کوشد تا بیش از پیش  حاکمیت دلار را بر تجارت جهانی تقویت کند و ثالثاً از ابزار اقتصاد سیاسی  بین‌الملل رقبا و حتی متحدان خود را به تمکین از ایالات متحده آمریکا وادار می‌کند؛ مسله ای که با شعار America first  او و محافظه کاران سرسخت حامی او ، همخوانی کامل دارد.