حکمرانی دلار یا استقلال مالی؟

دیپلماسی ایرانی: در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، تلاش‌های متعددی برای تقویت جایگاه آمریکا در جهان انجام شد که بسیاری از آنها به بهای فشار بر کشورهای دیگر بود. او با شعار «ما می‌بریم، شما می‌بازید»، به طور آشکار اعلام کرد که آمریکا باید از دیگران پیشی بگیرد، حتی اگر این امر به زیان دیگر کشورها تمام شود. اما آنچه در این روند نادیده گرفته می‌شود، این است که اغلب این سیاست‌ها به نتیجه‌ای معکوس از آنچه پیش‌بینی شده، منجر می‌شوند.

این پدیده، در حقیقت مشابه با چیزی است که در تئوری «قانون هادسون» آمده است. طبق این قانون، هرگونه اقدام تهاجمی آمریکا علیه کشورهای دیگر معمولاً به خود ایالات متحده بازمی‌گردد و هزینه‌های آن دو برابر بیشتر از آنچه انتظار می‌رود، می‌شود. نمونه بارز این امر، تحریم‌های تجاری علیه روسیه است. زمانی که ایالات متحده در پی اعمال تحریم‌ها بر روسیه، سعی کرد خود را از منافع اقتصادی این کشور دور کند، در واقع این فشارها بیشتر به ضرر هم‌پیمانان آمریکا در اروپا تمام شد. به طور مثال، قطع پروژه‌هایی چون خط لوله نورد استریم نه تنها خسارت‌های اقتصادی به روسیه را موجب نشد، بلکه صادرات گاز طبیعی ایالات متحده به اروپا را افزایش داد. در نهایت، این فشارها سبب شد که کشورهای اروپایی، به ویژه در عرصه سیاسی، از سیاست‌های ایالات متحده فاصله بگیرند و خود را از سلطه آمریکا رها کنند.

یکی دیگر از ابزارهایی که ترامپ برای پیشبرد سیاست‌های خود در نظر گرفته، افزایش تعرفه‌ها و اعمال محدودیت‌های تجاری بر کشورهایی است که به نظرش در تضاد با منافع آمریکا حرکت می‌کنند. این استراتژی، اگرچه در ابتدا ممکن است به نفع اقتصاد ایالات متحده باشد، اما در واقع خطرات زیادی به همراه دارد. به خصوص در داخل آمریکا، مخالفانی از جمله برخی گروه‌های سیاسی جمهوری‌خواه که منافع خود را در خطر می‌بینند، به شدت با این سیاست‌ها مقابله می‌کنند. به همین دلیل، ترامپ مجبور خواهد بود با چالش‌های داخلی زیادی دست و پنجه نرم کند تا این سیاست‌ها را در سطح کشور اجرایی کند.

اما یکی از چالش‌های بزرگتر، تلاش ترامپ برای استفاده از دلار به عنوان ابزاری برای فشار بر کشورهای دیگر است. او در پی آن است که با تحمیل تحریم‌ها و کنترل مالی، دیگر کشورها را به تبعیت از سیاست‌های پولی آمریکا وادار کند. این روش، که به نوعی به «سلاح‌سازی دلار» معروف است، بیشتر در حوزه اقتصادی و مالی قابل پیاده‌سازی است و این امر در اختیار رئیس‌جمهوری و نهادهای اجرایی آمریکاست. اما مشکل اینجاست که این سیاست‌ها تنها به سلطه آمریکا در کوتاه‌مدت کمک می‌کنند و در بلندمدت، می‌توانند کشورها را به سمت رهایی از وابستگی به دلار سوق دهند.

اقتصاد جهانی به سوی تنوع بیشتر و ایجاد سیستم‌های مالی مستقل از دلار حرکت می‌کند و این تحول، تهدیدی برای سلطه مالی ایالات متحده است. چین به عنوان یکی از رقبای بزرگ اقتصادی، در حال تلاش برای گسترش استفاده از ارزهای خود در معاملات جهانی است، و این روند می‌تواند به تدریج وابستگی کشورهای مختلف به دلار را کاهش دهد. آمریکا نیز در گذشته سعی کرده است که از ابزارهای مالی و اقتصادی برای اعمال فشار استفاده کند، اما تجربه‌های گذشته نشان داده که این سیاست‌ها اغلب به ضرر خود آمریکا تمام می‌شوند.

در نهایت، سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا استفاده از دلار به عنوان ابزاری برای تحمیل اراده آمریکا بر کشورهای دیگر در بلندمدت می‌تواند به سود این کشور باشد؟ آیا ایالات متحده قادر است که در دنیای به‌سرعت در حال تغییر امروز، همچنان از ابزارهای مالی خود به عنوان یک سلاح مؤثر استفاده کند یا اینکه در برابر روندهای جهانی مقاومت خواهد کرد؟ در پاسخ به این پرسش‌ها، به نظر می‌رسد که روندهای اقتصادی و سیاسی جهان به سرعت در حال تغییر هستند و در آینده، کشورهایی که به دنبال خودکفایی اقتصادی و مالی هستند، می‌توانند جایگزین‌های مناسبی برای سلطه دلار پیدا کنند. تلاش‌های کشورهای BRICS (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) برای مقابله با هژمونی ایالات متحده و سلطه مالی آن برجسته است. این کشورها در تلاشند تا یک سیستم اقتصادی و مالی جایگزین برای کاهش وابستگی به دلار ایجاد کنند. به خصوص، وقتی که ترامپ و جمهوری‌خواهان به دنبال سلاحی‌سازی دلار و اعمال تحریم‌های بیشتر علیه کشورهایی هستند که از دلار دور می‌شوند، کشورهایی مانند چین و روسیه و دیگر اعضای BRICS در حال تلاش برای دفاع از خود در برابر فشارهای اقتصادی ایالات متحده هستند.

یکی از اقدامات این گروه، توسعه سیستم‌های مالی مستقل از دلار است. برای مثال، کشورهای BRICS در حال ایجاد نظام‌های پرداخت جایگزین برای مقابله با محدودیت‌های مالی و بانکی ایالات متحده هستند، همان‌طور که روسیه و چین با راه‌اندازی سیستم‌های خود برای جایگزینی SWIFT که یک سیستم بانکی جهانی است که بیشتر در دست ایالات متحده و اتحادیه اروپاست، به این مسئله پرداخته‌اند.

هدف اصلی این تلاش‌ها کاهش وابستگی به دلار و جلوگیری از اثرات تحریم‌های ایالات متحده است. BRICS به دنبال ایجاد یک نهاد مالی مشترک مانند بانک توسعه BRICS است که بتواند منابع مالی بین‌المللی را بدون نیاز به دلار تسویه کند. این گروه همچنین به دنبال تقویت استفاده از ارزهای ملی خود در مبادلات تجاری و مالی است تا از تاثیرات منفی نوسانات دلار بر اقتصادهای خود جلوگیری کند.

در این راستا، فشارهای اقتصادی که ایالات متحده به کشورهای دیگر وارد می‌کند، تحریک کشورهای BRICS برای حرکت به سمت استقلال مالی بیشتر و تلاش برای ایجاد یک ساختار اقتصادی بدیل را موجب شده است. تلاش‌های این کشورها برای تقویت اقتصادهای خود و کاهش وابستگی به دلار به یکی از عناصر کلیدی رقابت‌های جهانی تبدیل شده است.

در نهایت، اعضای BRICS با هدف کاهش سلطه ایالات متحده بر بازارهای مالی جهانی، در حال تلاش برای یک تغییر بنیادی در نحوه سازماندهی اقتصادها هستند. این تغییر نه تنها به کاهش قدرت دلار کمک می‌کند، بلکه به تضعیف نظام مالی جهانی مبتنی بر سلطه آمریکا نیز منجر خواهد شد.