ترکیه، بی‌تفاوت به‌ دیپلماسی فعال ایران خوشحال از تحولات جاری در سوریه

دیپلماسی ایرانی: بر خلاف آنچه دولت ترکیه ادعا می کند، نقش ترکیه در تحولات سوریه و سقوط حلب پررنگ است. اگرچه دولت ترکیه و مقامات رسمی این کشور در دیدار با مقامات کشورهای مختلف از جمله مقامات کشورمان می گویند که نسبت به تحولات جاری در سوریه آنها هم نگران هستند و ادعا می کنند که گروه های تروریستی‌ای که به حلب یورش برده‌اند و در حال ورود به شهرهای دیگر سوریه هستند، تحت فرمان آنکارا نیستند و از آن حرف شنوی ندارند، اما به نظر می رسد این گونه اظهارات بیشتر تعارفات سیاسی برای مخفی نگه داشتن نیت اصلی ترکیه با هدف پیشبرد سیاست های مخفیانه آن در سوریه است. 

شاید به همین دلیل هم باشد که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در آنکارا به بهانه «کمبود وقت» حاضر به دیدار با سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان نشد و دیدار او از ترکیه صرفا به دیدار با هاکان فیدان، همتای ترکیه‌ای او محدود شد. حتی در اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای عضو اکو نیز، ترکیه در سطح معاون وزیر امور خارجه حاضر شد و وزیر امور خارجه این کشور به مشهد نرفت!

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در کنفرانس مطبوعاتی روز دوشنبه خود با خبرنگاران گفت که «مقامات ترکیه در اظهارات رسمی خود تاکید کرده اند که تحولات سوریه ارتباطی به ترکیه ندارد و فکر می کنم دوستان ما در ترکیه به اندازه ما نسبت به تحولات سوریه نگران هستند.» اما آنچه در واقع مشاهده می شود خلاف اظهارات مقامات ترکیه را نشان می دهد. در حالی مقامات ترکیه در دیدار با مقامات کشورمان نسبت به تحولات سوریه ابراز بی‌اطلاعی و نگرانی می‌کنند که در گفت‌وگو با مقامات عراقی لحن خود را تغییر می‌دهند و در آنجا به آنها اطمینان می‌دهند که مراقب اوضاع جاری در سوریه هستند و اجازه نمی دهند که تحولات سوریه به عراق آسیبی بزند. در تماس تلفنی سه‌شنبه شب محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، هنگامی که السودانی گلایه کرد که دست بسته نمی نشینیم و صرفا نظاره گر تحولات سوریه باشیم چرا که امنیت سوریه رابطه مستقیم با امنیت عراق دارد، اردوغان به او اطمینان داد که امنیت عراق برای ترکیه مهم است و اجازه نمی دهد ناامنی های سوریه به عراق منتقل شود. فردی می‌تواند بگوید اجازه نمی‌دهد اتفاقی بیفتد که خود در آن میدان مدیریت داشته باشد. این بدان معناست که رئیس جمهوری ترکیه و مقامات تحت امرش نه تنها بر تحولات سوریه اشراف دارند بلکه حتی آنها را مدیریت می کنند ولو اگر این مدیریت مقطعی و محدود باشد. 

در همین رابطه اسرا اردوغان، دختر رجب طیب اردوغان در پست‌های مختلف در شبکه اجتماعی ایکس مراتب خوشحالی خود را از تحولات جاری در سوریه بیان داشته و نوشته است که « پس از 100 سال پرچم امپراتوری عثمانی بر فراز حلب به اهتزاز درآمد ‌پیروزی نزدیک است.» یا در پستی دیگر نوشته است که «اخبار پیروزی و فتوحات برادران سوری‌مان را دنبال می‌کنیم و منتظر آزادی حماه هستیم.»

نکته قابل توجه دیگر پیام‌هایی است که مقامات ترکیه برای مقامات سوریه می‌فرستند. مثلا اردوغان خطاب به بشار اسد می گوید که «هنوز هم دیر نشده است. اسد می تواند همچنان خود را نجات دهد و روی دوستی با ترکیه حساب کند.» این بدان معناست که اگر اسد در برابر ترکیه تسلیم شود، آنکارا می‌تواند به غائله پیش‌آمده در سوریه پایان دهد.

تصاویری که از اتاق عملیات گروه‌های تروریستی منتشر می‌شود نیز وجود پرچم ترکیه در کنار پرچم مخالفان و تصویر رجب طیب اردوغان قابل مشاهده است.

یک خبرنگار حوزه سیاست خارجی ترکیه‌ای که با مقامات وزارت امور خارجه ترکیه ارتباط دارد به دیپلماسی ایرانی گفت که «مقامات ترکیه در گفت وگو با خبرنگاران اصرار دارند وانمود کنند که دولت ترکیه دخالتی در تحولات سوریه ندارد و حتی آن را تهدیدی برای امنیت ترکیه می بیند اما نمی توانند حس خوشحالی خود را از آنچه در مناطق مختلف سوریه به ویژه حلب رخ می دهد، پنهان کنند. به اعتقاد آنها اگرچه تحولات سوریه ارتباطی به آنها ندارد ولی آنچه در حال وقوع است برای ترکیه خوشحال‌کننده است، به ویژه سقوط حلب که ترکیه احساس می‌کند می‌تواند به حاکم بلامنازع آن تبدیل شود.»

این منبع در ادامه افزود: «در کوتاه‌مدت اتفاقات سوریه از جمله حلب می‌تواند به سود ترکیه باشد اما در میان مدت و طولانی مدت قطعا به ضرر ترکیه تمام خواهد شد. این مساله را حتی مقامات آگاه در وزارت امور خارجه ترکیه هم اذعان دارند، چرا که می دانند نمی توان روی گروه های تندرو که عقایدی افراطی دارند و در خیلی موارد با ذهنیت دولت ترکیه تضاد دارند، حساب کرد. آنها اگر ببینند دولت ترکیه منافعشان را تامین نمی کند یا خواسته‌های آنها را برآورده نمی کند، حتی اگر آن خواسته‌ها غیرممکن و غیرمنطقی باشد، سریعا می توانند علیه دولت و امنیت ترکیه وارد عمل شوند. قابل کتمان نیست که امنیت ترکیه ضربه‌پذیر است؛ به‌ویژه که اقتصاد کشور هم به گونه‌ای نیست که به دولت ترکیه اجازه جاه‌طلبی دهد.»

با همه اینها، هنوز نمی‌توان به صراحت گفت که ترکیه در سوریه نقش اصلی را بازی می‌کند و تمامی رشته‌های بازیگران مخالف اسد را در دست دارد. اما آنچه نمی‌توان نادیده گرفت توطئه‌ای است که احساس می‌شود عوامل بسیاری در جریان آن هستند، حتی روس‌ها که به جای مقابله با تروریست‌ها که گفته می‌شود به چند کیلومتری حمیمیم، پایگاه نظامی آنها در سوریه رسیده‌اند در حال تخلیه پایگاه نظامی خود هستند، یا امریکایی‌ها و اروپایی‌ها که خود جبهه النصره را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده‌اند اما نسبت به فعالیت‌های آن بی‌تفاوتند و دیگر عواملی که به نظر می‌رسد سوریه را عملا رها کرده‌اند.

تحولات روزهای آتی احتمالا ابعاد پنهان بیشتری را نمایان خواهد کرد.