واکاوی سفر امروز مسعود پزشکیان به کازان روسیه برای شرکت در نشست سران بریکس
سفری برای توازن‌بخشی؟
دیپلماسی ایرانی: شانزدهمین اجلاس سران بریکس از شامگاه امروز سه‌شنبه (اول آبان) تا روز پنجشنبه (سوم آبان) با حضور مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان، در شهر کازان روسیه برگزار می‌شود و ایران برای اولین‌بار به‌عنوان عضو اصلی در نشست سران بریکس حضور خواهد یافت. سفر پزشکیان به دعوت ولادیمیر پوتین، همتای روس خود صورت گرفته است. سران بریکس در شانزدهمین گردهمایی خود که با شعار «تقویت چندجانبه‌گرایی برای توسعه و امنیت جهانی» برگزار می‌شود، مواضع کشورهایشان را درمورد وضعیت جهان بیان می‌کنند. علاوه بر سران کشورهای بریکس، سران و مقامات عالی‌رتبه از بیش از 30 کشور و سازمان بین‌المللی نیز در این نشست حاضر خواهند بود. در حال حاضر ریاست دوره‌ای بریکس بر عهده روسیه است. براساس اعلام سفارت ایران در روسیه، سخنرانی در جمع سران بریکس، سخنرانی در جمع بیش از 40 رئیس‌جمهور و مقامات عالی‌رتبه از سراسر جهان و انجام ملاقات‌های دوجانبه بخشی از برنامه‌های پزشکیان در سفر به روسیه خواهد بود.
مسعود پزشکیان در جریان این سفر در نشست اصلی سران کشورهای بریکس با موضوع «تقویت چندجانبه‌گرایی برای توسعه و امنیت عادله جهانی»، نشست گسترده کشورهای عضو بریکس و اولین جلسه بریکس‌پلاس با موضوع «ساختن جهانی بهتر با هم» حضور یافته و سخنرانی خواهد کرد. رئیس‌جمهور همچنین دیدارهایی با رؤسای جمهور روسیه، چین، بلاروس، قرقیزستان، نخست‌وزیر هند و نیز برخی دیگر از سران و مقامات شرکت‌کننده در این اجلاس‌ها خواهد داشت. البته العربی جدید هم نوشت «قرار است دیداری دوجانبه بین عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در حاشیه نشست سران بریکس در کازان روسیه انجام شود. این رسانه عربی به نقل از منابع دیپلماتیک مصری نوشته طی سفر اخیر عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، به مصر درباره دستورکارهای این دیدار توافق حاصل شد.
*** برگزاری جلسه بررسی همکاری‌های مشترک ایران با کشورهای عضو بریکس در حضور پزشکیان
پیش از عزیمت به روسیه، در جلسه‌ای که شامگاه یکشنبه به ریاست مسعود پزشکیان برگزار شد، راهکارهای رفع مشکلات و موانع و تسریع در اجرا و پیشبرد تفاهمات و همکاری‌های مشترک جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو بریکس، مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. این جلسه به ریاست رئیس‌جمهور و با حضور جمعی از مسئولان اجرائی از جمله رئیس دفتر رئیس‌جمهور، وزرای امور خارجه، راه و شهرسازی، نفت، ارتباطات و فناوری اطلاعات، صنعت، معدن و تجارت، امور اقتصادی و دارایی، رئیس کل بانک مرکزی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور و جمعی دیگر از معاونان وزرا و مسئولان اجرائی برگزار شد. بررسی مهم‌ترین تفاهمات، توافقات و پروژه‌های مشترک میان کشورمان و دیگر اعضای بریکس، محور این نشست بود. در جلسه شامگاه یکشنبه، وزرای حاضر گزارشی از آخرین وضعیت همکاری‌های فی‌مابین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو بریکس ارائه کردند و ضمن تشریح موانع و مسائل پیش‌روی تکمیل و تسریع طرح‌ها و پروژه‌های مشترک، یا آغاز اجرای تفاهمات و توافقات، راهکارهای پیشنهادی خود را نیز در این زمینه‌ها ارائه کردند.
*** در حاشیه نشست بریکس، «موافقت‌نامه جامع همکاری‌های ایران و روسیه» امضا می‌شود؟
یکی از مهم ترین سؤال‌ها و احتمالا دستور کارهای احتمالی پزشکیان در سفر به روسیه که می‌تواند مورد توجه محافل رسانه‌ای و تحلیلی قرار بگیرد، یقینا به امضای «موافقت‌نامه جامع» همکاری‌های ایران و روسیه بازمی‌گردد که هنوز تعیین تکلیف نشده است. در همین باره مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، ۲۰ مهر ۱۴۰۳ برای نخستین‌بار با یکدیگر دیدار کردند. این دیدار در حاشیه همایش بین‌المللی «ارتباط متقابل زمان‌ها و تمدن‌ها - مبنای صلح و توسعه» در عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان انجام شد. پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در این دیدار ضمن دعوت از همتای ایرانی خود برای سفری رسمی به مسکو گفت: «در اجلاس (سران گروه) بریکس در کازان منتظر شما هستم؛ جایی که ما همچنین یک نشست دوجانبه را برنامه‌ریزی کرده‌ایم».
البته پزشکیان در بیان جزئیات دیدار با پوتین از احتمال امضای «موافقت‌نامه جامع» همکاری‌های ایران و روسیه چیزی نگفت و صرفا اعلام کرد «گفت‌وگوی یک‌ساعته با رئیس‌جمهور روسیه به بررسی توافقات موجود و تسریع در اجرای پروژه‌های مرتبط با انرژی، قطار، آب‌شیرین‌کن‌ها و پتروشیمی اختصاص داشت. همچنین درباره نقش روسیه در تحولات منطقه و لزوم واکنش جدی‌تر به جنایات اسرائیل در غزه و لبنان صحبت شد. توافق شد که کشورهای همسایه کارگروه‌های خود را با مسئولان ایرانی تشکیل بدهند تا ارتباطات منطقه‌ای افزایش یابد. این توسعه همکاری‌ها می‌تواند فشار تحریم‌ها را کاهش بدهد، به‌ویژه با توجه به همسایگی ایران با ۱۵ تا ۱۶ کشور».
بلافاصله پس از این دیدار پزشکیان و پوتین در عشق‌آباد بود که کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه نیز در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا توافقنامه جامع همکاری‌های بلندمدت دو کشور در سفر پزشکیان به کازان و در حاشیه اجلاس بریکس امضا خواهد شد، پاسخ صریحی نداد و صرفا عنوان کرد «این توافقنامه آماده امضاست و طبق نظر رؤسای جمهور دو کشور، زمان و مکان آن تعیین خواهد شد». پزشکیان نیز در دیدار با پوتین با ابراز امیدواری نسبت به تسریع در امضای سند راهبردی مشارکت ایران و روسیه، بر توسعه همکاری‌های فی‌مابین تأکید کرد و اظهار کرد «امیدوارم در جریان حضور در اجلاس بریکس در روسیه، این توافقنامه را نهایی کنیم». پیش‌تر و در هفتم مهرماه نیز سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو اعلام کرده بود «رایزنی درباره تعیین زمان امضای موافقت‌نامه جامع همکاری ایران و روسیه ادامه دارد و ازاین‌رو، امضای آن در حاشیه اجلاس سران گروه بریکس در کازان نهایی نشده است».
جلالی در گفت‌وگویی با ایرنا درباره آخرین وضعیت پیگیری روند امضای موافقت‌نامه جامع همکاری‌های بلندمدت دو کشور این‌گونه اظهارنظر کرد: «پس از پی‌نوشت وزارتخانه‌های امور خارجه دو کشور، وزارت امور خارجه روسیه، موضوع را به ریاست‌جمهوری این کشور ارجاع داد که آقای ولادیمیر پوتین نیز با امضای آن، موافقت خود را اعلام کرد و به این ترتیب، از نظر روسیه موافقت‌نامه آماده امضاست». به گفته این دیپلمات کشورمان، «در ایران هم فرایندهای مشابه طی شد و ما نیز آماده هستیم این موافقت‌نامه امضا شود». جلالی با اشاره به اینکه تاکنون امضای موافقت‌نامه جامع همکاری ایران و روسیه در حاشیه اجلاس سران گروه بریکس در کازان نهایی نشده است، به بیان دیدگاه طرف روسی در این زمینه پرداخت و متذکر شد «روس‌ها معتقد هستند این موافقت‌نامه با هدف رعایت تشریفات و منزلت آن، بهتر است که در یک سفر دوجانبه امضا شود».
سفیر ایران در مسکو، ضمن یادآوری ملاقات خصوصی احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با رئیس‌جمهوری روسیه در حاشیه نشست مقامات بلندپایه امنیتی کشورهای عضو بریکس، خاطرنشان کرد: «همان‌گونه که کرملین در خبر خود از این دیدار اعلام کرد، رئیس‌جمهور روسیه ضمن استقبال از امضای این موافقت‌نامه، ابراز امیدواری کرد که این موافقت‌نامه در سفر دیگری (غیر از چارچوب ملاقات دوجانبه حاشیه نشست سران بریکس در کازان) به امضا برسد». البته جلالی اذعان کرد «از منظر دیگر، شاید تأخیر بیشتر در این زمینه جایز نباشد؛ چراکه هماهنگی‌ها برای سفر دوجانبه آقای پوتین به ایران یا سفر آقای پزشکیان به روسیه، ممکن است زمان‌بر باشد». سفیر ایران در روسیه در ادامه این گفت‌وگو که ششم مهر صورت گرفته، به پیگیری‌های عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در سفر به نیویورک هم ورود کرد و گفت «عراقچی به دنبال آن بود که در تعامل با لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، به تفاهمی درباره زمان امضای توافقنامه برسند. ازاین‌رو هنوز زمان امضای توافق مشخص نیست».
لازم به ذکر است که اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هم دیروز دوشنبه (سی‌ام مهر) در اولین نشست خبری خود درباره امضای معاهده جامع ایران و روسیه با قاطعیت سخن نگفت و تنها به بیان این جملات بسنده کرد: «این معاهده مهمی است. قبلا عنوان شده بود که در نشست بریکس در کازان امضا شود، ولی اهمیت این موضوع آن‌قدر زیاد است که لازم است در جریان یک نشست دوجانبه انجام شود. درباره زمان آن تصمیم‌گیری قطعی نشده و در حال رایزنی با روسیه هستیم که زمان دیدار دو رئیس‌جمهور را تعیین کنیم».
پیش از این ۲۸ شهریور ۱۴۰۳ اعلام شده بود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، پیشنهاد وزارت خارجه این کشور درباره امضای موافقت‌نامه مشارکت راهبردی جامع با ایران را پذیرفت. دستور ولادیمیر پوتین در پایگاه اطلاع‌رسانی رسمی قوانین حقوقی روسیه منتشر شد. وی در این سند، پیشنهاد وزارت امور خارجه روسیه را که با سازمان‌های دولتی فدرال ذی‌نفع برای امضای توافقنامه مشارکت راهبردی جامع بین فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران به توافق رسیده، پذیرفته است. رئیس‌جمهور روسیه در این سند با امضای این موافقت‌نامه در بالاترین سطح موافقت کرده است. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، سه‌شنبه ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ در دیدار سرگئی شویگو، دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه، با اشاره به سوابق سازنده روابط دو کشور تصریح کرده بود که دولت چهاردهم همکاری‌ها و اقدامات در حال انجام در مسیر ارتقای سطح روابط دو کشور را با جدیت دنبال خواهد کرد.
کش‌و‌قوس‌های مسکو برای موافقت‌نامه جامع همکاری‌های ایران و روسیه
با توجه به روندی که برای تهیه و امضای موافقت‌نامه جامع همکاری‌های ایران و روسیه طی شده، به نظر می‌رسد که روس‌ها در تلاش هستند در همین ماه‌های آغاز به کار دولت چهاردهم و ذیل این موافقت‌نامه ۲۰ساله، برای مناسبات تهران-مسکو ریل‌گذاری خود را داشته باشند. در همین راستا و درست در شرایطی که مسعود پزشکیان خود را برای مراسم تنفیذ در مردادماه و حضور در پاستور آماده می‌کرد و هم‌زمان در حال رایزنی و تعامل برای شکل‌بندی کابینه چهاردهم بود، آندری رودنکو، معاون وزیر خارجه روسیه، ۲ مرداد/ ۲۳ جولای خبر داد «تهران و مسکو آخرین تغییرات را روی توافق همکاری جامع دو کشور اعمال کرده و مقدمات امضای این سند تاریخی فراهم شده است».
خبرگزاری تاس هم در گزارش مردادماه خود اعلام کرد که مسعود پزشکیان در تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین، برای امضای توافق همکاری جامع بین دو کشور در حاشیه اجلاس بریکس موافقت کرد. در حالی اوایل مردادماه مسکو خبر از نهایی‌شدن توافق همکاری جامع دو کشور ایران و روسیه داد که روس‌ها در ۱۱ ژوئن/ ۲۲ خرداد با انداختن توپ در زمین ایران، خبر تعلیق توافقنامه جامع راهبردی را منتشر کردند. در این راستا، ضمیر کابلوف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور افغانستان و مدیر اداره دوم آسیایی وزارت امور خارجه روسیه، به خبرگزاری دولتی ریانووستی روسیه گفته بود «تکمیل توافقنامه جامع همکاری میان مسکو و تهران به دلیل شهادت سید‌ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پیشین ایران، موقتا و با توافق طرفین به تعلیق درآمده است، اما این کار در نهایت انجام خواهد شد». در همان زمان، طرف روسی مدعی شده بود «امضای قرارداد همکاری جامع بین مسکو و تهران تصمیم راهبردی حاکمیت دو کشور است. این روند مسلما به دلیل مشکلاتی که شرکای ایرانی دارند، به تعلیق درآمد». مشابه همین ادعای کابلوف، از سوی سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، نیز در همان زمان عنوان شد.
باوجوداین و در واکنش به اخبار تعلیق سند همکاری ایران و روسیه، کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو، در پیامی در شبکه ایکس نوشته بود: «روند نهایی‌شدن توافقنامه راهبردی ایران و روسیه براساس برنامه در حال انجام است و آنچه به‌عنوان تعلیق توافقنامه اجرائی همکاری دو کشور در رسانه‌ها ذکر شده، نادرست و نتیجه ترجمه غیر‌دقیق اظهارات مقام‌های روسی است». آن‌طور که جلالی گفته بود، «ذیل متن فارسی آمده است که آقای ضمیر کابلوف گفتند به طور کلی توافقنامه جامعی که میان ایران و روسیه قرار بود منعقد شود، ایرانی‌ها آن را به حالت تعلیق درآوردند؛ در‌صورتی‌که در متن روسی این‌طور نیست». سفیر ایران در روسیه با بیان اینکه این مشکلی است که همواره با آن مواجه بوده‌ایم، تصریح کرد: «برخی از دوستان در داخل ایران شتاب‌زده اخبار نادرستی را منتشر می‌کنند، اما واقعیت این است که ما دو سال است روی موافقت‌نامه جامع همکاری‌های دو کشور در حال کار هستیم».
با توجه به آنچه گفته شد، هم انتشار خبر تعلیق توافقنامه راهبردی دو کشور در ۱۱ ژوئن/ ۲۲ خرداد و درست در شرایطی که کشور پس از فوت ابراهیم رئیسی برای انتخابات زودهنگام آماده می‌شد و هنوز از رئیس‌جمهور جدید ایران و مشی سیاسی او پرده‌برداری نشده بود و هم گفته ۲ مرداد/ ۲۳ جولای آندری رودنکو، معاون وزیر خارجه روسیه، مبنی بر آماده‌شدن متن نهایی توافق و دعوت پوتین از مسعود پزشکیان برای امضای این توافق، درست پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، یک تلاقی معنادار است. در تأیید این موضوع، روس‌ها به دنبال تعلیق در مذاکرات امضای سند همکاری، عنوان کرده بودند «زمان‌بندی روند مذاکرات برای تصویب توافقنامه راهبردی با تهران تغییر پیدا کرده است و به پس از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران موکول می‌شود».
در راستای آنچه مطرح شد، قبل‌تر «شرق» در گزارش چهارم مردادماه خود با عنوان «وعده دیدار در کازان» به این نکته اشاره داشت که «برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری در ایران و روی کار آمدن یک چهره اصلاح‌طلب که قرائتی میانه‌رو در سیاست خارجی ایران دارد، شاید مقامات روسیه را در نهایت به این جمع‌بندی رسانده باشد که احتمال تغییر نگاه دولت چهاردهم در پیگیری سیاست دولت رئیسی با تمرکز بر روابط تهران-مسکو وجود دارد و ممکن است با وجود راهبردهای کلی نظام درباره مناسبات با روس‌ها در چارچوب نگاه به شرق، پزشکیان به دنبال ایجاد توازنی جدید در سطح اجرائی با کرملین باشد؛ آن‌هم در بحبوحه جنگ اوکراین و درست در شرایطی که پوتین امید به بازگشت ترامپ به کاخ سفید دارد. این گزاره زمانی بیشتر تقویت می‌شود که پزشکیان بارها از تمایل خود به تنش‌زدایی در روابط خارجی میان ایران و غرب و به‌ویژه آمریکا خبر داده است؛ بنابراین پوتین بیش از هر زمان دیگری نگران تحت‌الشعاع قرارگرفتن منافع روسیه در همکاری با ایران است که پیش‌تر از طرف دولت سیزدهم تضمین شده بود. البته برخی نیز یقین دارند که اساسا نقش رؤسای جمهور و دستگاه دیپلماسی به منظور تغییر سیاست‌های کلی ایران در سیاست خارجی تقریبا نزدیک به صفر است. ذیل نکات فوق، منطقی‌ترین راه‌حل مسکو ریل‌گذاری در مناسبات با تهران برای دولت مسعود پزشکیان است که با دعوت پوتین از پزشکیان برای سفر به کازان و امضای سند همکاری ایران و روسیه در حاشیه نشست بریکس است که اصطلاحا در همان ماه‌های آغاز به کار دولت چهاردهم، میخ روابط با روسیه را در پاستور بکوبد».
نگاه به شرق در دولت پزشکیان
باید اذعان کرد که یکی از محورهای جدی یا جدی‌ترین محور در تشدید گسل مناسبات ایران و اروپا ناظر به روابط تهران-مسکو، مشخصا در جنگ اوکراین است. تشدید بیش‌از‌پیش این گسل در هفته‌های اخیر، هم در تحریم شرکت‌های هواپیمایی و هم تغییر لحن اتحادیه اروپا در قبال ایران و به‌کارگیری لفظ «اشغالگری» درباره جزایر سه‌گانه به شکل بارز، خود را نشان داد. مسعود پزشکیان هم در یادداشت معروف خود با عنوان «پیام من به جهان جدید» به تاریخ ۲۳ تیر‌ماه در روزنامه تهران تایمز، رویکرد خود را در روابط با کشورهای منطقه، آفریقا، چین، روسیه، اروپا و آمریکا تشریح کرد. در مقاله یادشده، رئیس دولت چهاردهم بر «راهبردی‌بودن روابط با روسیه» تأکید کرد. اگرچه این ادعا مورد انتقاد طیفی از صاحب‌نظران و تحلیلگران حوزه سیاست خارجی قرار گرفت، اما مؤیدی بر آن است که دولت چهاردهم بنایی برای دگرگونی اساسی در روابط با روس‌ها ندارد. البته در همان گزارش چهارم مردادماه «شرق» عنوان شده بود، «این سیاست در صورت اجرا، لزوما به معنای قرارگرفتن تمام و کمال دولت چهاردهم در مسیر تعیین‌شده روسیه و پوتین نخواهد بود، چراکه تأکید مسعود پزشکیان برای تنش‌زدایی در مناسبات با غرب و آغاز مذاکرات با آمریکا در راستای لغو تحریم‌ها، سیاست مطلوب برای روس‌ها و همچنین چینی‌ها نخواهد بود».
سفر به روسیه و پالس دیپلماتیک منطقه‌ای و جهانی
با این حال سؤال اساسی اینجاست که حضور رئیس‌جمهوری ایران در کازان چه معنایی خواهد داشت؟ این سفر احتمالی پزشکیان به روسیه، چه پالسی به غرب مخابره خواهد کرد؟ در این زمینه نعمت‌الله ایزدی قبل‌تر در گفت‌وگویی که با «شرق» داشت، باور دارد «چون سفر پزشکیان به روسیه در اکتبر، ذیل یک نشست چندجانبه و به اقتضای عضویت ایران در بریکس انجام خواهد شد و با هدف مناسبات دوجانبه (تهران-مسکو) نیست و از طرف دیگر مقصد سفر هم مسکو نخواهد بود؛ بلکه یکی از شهرهای روسیه است، به معنای نزدیکی دولت چهاردهم به روسیه مشابه با دولت سیزدهم نیست». آخرین سفیر جمهوری اسلامی ایران در اتحاد جماهیر شوروی، در ادامه ارزیابی خود و ذیل توصیه‌ای، خطاب به مسعود پزشکیان می‌گوید «حالا که روس‌ها نزدیک به دو ماه، امضای سند همکاری دو کشور را به دلیل انتخابات ریاست‌جمهوری و نگرانی از روی‌کارآمدن گزینه‌ای که می‌تواند مطلوب کرملین نباشد، به تأخیر انداختند، آقای پزشکیان هم باید امضای این سند را منوط به برگزاری نشستی در قالب روابط دوجانبه و حضور رؤسای جمهوری دو کشور در پایتخت‌های ایران و روسیه و ترجیحا در تهران کند»؛ چراکه به گفته آخرین سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه، «اساسا در عرف دیپلماتیک امضای چنین سند مهمی باید در پایتخت‌ها انجام شود». ضمن آنکه مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی متذکر شد «شأن روابط تهران-مسکو اجازه نمی‌دهد که امضای توافق همکاری جامع دو کشور در کازان و در حاشیه نشست بریکس باشد».
در تبیین این نکته، ایزدی تصریح می‌کند «امضای این سند مهم و راهبردی که می‌تواند همه مناسبات سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی، تجاری، نظامی، دفاعی، امنیتی، فرهنگی و... دو کشور ایران و روسیه را تعیین کند، نباید در حاشیه نشست چندجانبه بریکس و در شهری مانند کازان باشد؛ بلکه امضای سند باید یا در تهران یا در مسکو انجام شود که اصطلاحا به آن سند تهران یا مسکو بگویند». هرچند ایزدی مجددا تأکید می‌کند «دولت چهاردهم باید اولویت خود را به تلاش برای کشاندن پوتین به تهران متمرکز کند». به‌ویژه آنکه تحلیلگر ارشد مسائل روسیه اذعان دارد «تاکنون هیچ‌کدام از دولت‌ها موفق نشده‌اند ولادیمیر پوتین را برای مناسبات دوجانبه تهران-مسکو به ایران بکشانند و تمام سفرهای رئیس‌جمهور روسیه به ایران در قالب مناسبات چندجانبه مانند روند آستانه بوده است».
البته نعمت‌الله ایزدی گفته خود را به معنای توصیه برای سفرنکردن مسعود پزشکیان به کازان روسیه در راستای حضور در نشست اعضای بریکس نمی‌داند و اتفاقا آن را به‌مثابه فرصتی مغتنم می‌بیند که رئیس‌جمهوری جدید ایران دیداری با اعضای کلیدی این گروه (بریکس) داشته باشد. البته تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل در توصیه دیگری برای پزشکیان این پیشنهاد را مطرح می‌کند «آقای پزشکیان در حاشیه دیدارها با اعضای بریکس ضمن دعوت از سران عضو، دعوت از پوتین را برای حضور در ایران ذیل مناسبات دوجانبه انجام دهد»؛ چراکه از منظر کارشناس ارشد حوزه اوراسیا، «اجابت‌کردن یا اجابت‌نکردن پوتین از دعوت پزشکیان برای حضور در تهران، ذیل مناسبات دوجانبه عیاری برای سنجش راهبردی‌بودن روابط ایران و روسیه است». این در حالی است که دیپلمات ارشد کشورمان مجددا یادآور می‌شود، «پوتین تاکنون سفری در قالب مناسبات ایران و روسیه به تهران نداشته است و در مقابل، تمام رؤسای جمهور ایران دعوت پوتین برای سفر به روسیه را در قالب مناسبات دوجانبه اجابت کرده‌اند».
آخرین سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه در پاسخ به این سؤال «شرق» که آیا مسعود پزشکیان بر‌خلاف رؤسای جمهوری قبلی که موفق به کشاندن پوتین به تهران در قالب روابط دوجانبه ایران و روسیه نشده‌اند، می‌تواند این امر را محقق کند، به ذکر این نکته می‌پردازد «آقای پزشکیان باید بتواند برای اولین بار پوتین را برای مناسبات دوجانبه به ایران بکشاند و جا دارد که پوتین هم برای اولین بار و در پاسخ به تمام دعوت‌های رؤسای جمهور ایران که تاکنون اجابت نشده است، یک بار هم که شده، با هدف ارتقای روابط ایران و روسیه به تهران سفر کند و این سفر احتمالی پوتین می‌تواند سنگ محکی برای جدیت دولت او در راستای همکاری با دولت پزشکیان باشد». در غیراین‌صورت ایزدی هشدار می‌دهد «آقای پزشکیان شاید نتواند پاسخ‌گوی حجم بالایی از انتقادات و حتی اعتراضات درباره روابط یک‌سویه و یک‌جانبه روسیه با ایران باشد». به موازات آنچه مطرح شد، تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل نکته مهمی را یادآور می‌شود که «دال بر تلاش همه‌جانبه و راهبردی برای توازن در رابطه با روسیه است». البته از نگاه او «به منزله کم‌رنگ‌شدن مناسبات با مسکو نخواهد بود»، بلکه آخرین سفیر جمهوری اسلامی ایران در اتحاد جماهیر شوروی، تأکید دارد «تا جایی که ممکن است، باید روابط ایران و روسیه در همه زمینه‌ها ارتقا پیدا کند، اما این ارتقا باید یک ارتقای متوازن و همه‌جانبه باشد. تا به همان اندازه که روسیه از ظرفیت‌های ایران بهره می‌برد، تهران هم بتواند از فرصت‌های روابط با مسکو در راستای تحقق و تأمین منافع خود استفاده کند»./شرق
نظر شما :