سدهای روسیه بحران را افزایش می‌دهد

خطر جدی خشک شدن خزر

۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۸:۰۰ کد : ۲۰۲۸۰۷۷ اقتصاد و انرژی انتخاب سردبیر

دریای خزر به سرعت در حال خشک شدن است. با افزایش دماهای ناشی از تغییرات اقلیمی، این دریاچه به سرعت در حال تبخیر است و پهنه‌های وسیعی از زمین‌های خشک را بر جا می‌گذارد. به طور متوسط، دریای خزر سالانه ۲۰ سانتی‌متر عقب‌نشینی می‌کند و پیش‌بینی می‌شود که آب آن تا پایان این قرن، ۱۸ متر کاهش سطح داشته باشد، در حالی که عمق دریای خزر شمالی هم‌اکنون تنها ۵-۶ متر است. این دریا اکنون به سطحی زیر آستانه‌ای رسیده که بتواند اکوسیستم دریایی را پشتیبانی کند.

نویسنده: طارق نیازی، استاد جامعه شناسی محیطی در دانشگاه ویسکانسین

دیپلماسی ایرانی: جمهوری آذربایجان از میزبانی اجلاس اقلیمی سازمان ملل (COP29) در نوامبر امسال بهره مند است. الهام علی‌اف، در یک تور جهانی سریع به دنبال جذب کشورهای بزرگ برای یک توافق مالی اقلیمی است که در آن ابتکار تازه این کشور درباره «هدف جمعی کمّی نوین (NCQG)» ارائه خواهد شد. این هدف در ابتدا تعهدی برای تأمین سالانه 100 میلیارد دلار برای اقدامات اقلیمی در کشورهای در حال توسعه بود. علی‌اف همچنین حمایت همسایه‌اش، روسیه، را جلب کرده است.

در روزهای 18-19 اوت، ولادیمیر پوتین، سفری دو روزه به جمهوری آذربایجان داشت. علی‌اف او را برای شرکت در COP29 دعوت کرد. پوتین علاقه‌ای به نشست‌های اقلیمی نشان نداده اما این اجلاس ممکن است برای او غیرقابل اجتناب باشد. اگر او شرکت کند، برای اولین بار از زمان تهاجم به اوکراین، در کنار رهبران کشورهای P5، G-7، بریکس، G-20 و 38 کشور عضو OECD (سازمان همکاری اقتصادی و توسعه) خواهد نشست. به‌جز G-7، روسیه عضو کلیدی تمامی این گروه‌هاست.

پوتین ممکن است وسوسه شود از ابتکار NCQG حمایت کند زیرا این فرصت را به او می‌دهد تا کشورهایی را که بزرگترین منتشرکنندگان گازهای گلخانه‌ای (GHG) هستند را نام ببرد و سرزنش کند. اما اینجا یک تناقض وجود دارد. اقتصاد روسیه به شدت وابسته به استخراج منابع، به‌ویژه نفت و گاز طبیعی است. روسیه چهارمین منتشرکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای در جهان است یعنی پس از چین، ایالات متحده و هند. اگر روسیه کشورهای ثروتمند را به خاطر سهم تاریخی‌شان در انتشار گازهای گلخانه‌ای مورد انتقاد قرار دهد، این همانند ضرب‌المثل «دیگ به دیگ می‌گوید رویت سیاه» خواهد شد.

علاوه بر گذشته مشترکشان به عنوان جمهوری‌های پیشین اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری آذربایجان و روسیه کشورهای ساحلی هم‌مرزی هستند که خط ساحلی طولانی و فراملی دریای خزر را با هم به اشتراک می‌گذارند. دریای خزر با مساحت 143,000 مایل مربع، بزرگترین پهنه آبی درون‌مرزی جهان است. این دریا "درون‌مرزی" است زیرا به هیچ آبراه بزرگتری مانند اقیانوس متصل نیست. رطوبت دائمی آن در طول سال باعث رونق اقتصادی مناطق ساحلی می‌شود.

جمهوری آذربایجان، به عنوان یکی از پنج کشور ساحلی خزر – در کنار قزاقستان، روسیه، ایران و ترکمنستان – بیشترین وابستگی را به دریای خزر دارد. یک‌چهارم از ذخایر نفتی باکو در سواحل دریای خزر نهفته است. جمهوری آذربایجان شاید بدون این نفت بتواند زندگی کند، اما بدون غذا، آب و گنجینه‌های بوم‌شناسی که خزر ارزانی می‌دارد، نمی‌تواند. ماهی خاویار، ملکه ماهیان خزر است که تخم آن به عنوان خاویار، از جمله گرانبهاترین خوراکی‌های جهان شناخته می‌شود. تا 90 درصد خاویار جهان از دریای خزر تأمین می‌شود. باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان و میزبان COP29، در ساحل دریای خزر بنا شده است. این دریاچه منبع آب و غذا برای باکوست.

اما دریای خزر به سرعت در حال خشک شدن است. با افزایش دماهای ناشی از تغییرات اقلیمی، این دریاچه به سرعت در حال تبخیر است و پهنه‌های وسیعی از زمین‌های خشک را بر جا می‌گذارد. به طور متوسط، دریای خزر سالانه 20 سانتی‌متر عقب‌نشینی می‌کند و پیش‌بینی می‌شود که آب آن تا پایان این قرن، 18 متر کاهش سطح داشته باشد، در حالی که عمق دریای خزر شمالی هم‌اکنون تنها 5-6 متر است. این دریا اکنون به سطحی زیر آستانه‌ای رسیده که بتواند اکوسیستم دریایی را پشتیبانی کند.

علی‌اف در جریان دیدار پوتین، سنگ‌هایی را به او نشان داد که از آب‌های کم‌عمق سر بر می آوردند. رهبر آذربایجان نگران است که این فرآیند در نهایت دریای خزر را به یک جزیره تبدیل کند، همان‌طور که این اتفاق برای دریای آرال افتاد. بستر دریای آرال اکنون به سطح خشکی تبدیل شده و مایل‌ها مسیرهای خاکی بر جا مانده است. شهر بندری آکتائو در قزاقستان هم اکنون خشک شده و مرکز شهری پرجنب‌وجوش و اقتصاد آن به ویرانه تبدیل شده است.

گستره ی قزاقستان با بیش از یک میلیون مایل مربع مساحت، هم اندازه اروپای غربی است و می‌تواند از دست دادن یک شهر را تحمل کند. اما جمهوری آذربایجان بسیار کوچک است و با مساحتِ تنها 33,436 مایل مربع، فشرده‌تر است. آب‌های سرزمینی سطحی و زیرسطحی آن در دریای خزر دو برابر مساحت خشکی این کشور است. از دست دادن چنین بخش بزرگی از کشور به دلیل تغییرات اقلیمی برای هیچ آذری ای قابل تصور است.

پوتین به علی‌اف قول داده که دریاچه خزر را نجات دهد. با این حال، علی‌رغم وعده‌اش، پوتین کار چندانی نمی‌تواند انجام دهد. روسیه یک کشور بالادست در دریای خزر است. چهار کشور ساحلی دیگر، از جمله جمهوری آذربایجان، خواستار آن هستند که مسکو از انحراف مسیر رودهای ورودی به دریای خزر و ذخیره سازی آب آنها دست بردارد. یکی از این رودها، رودخانه ولگا است که طولانی‌ترین و بزرگترین رودخانه (از نظر حجم آب) در قاره اروپا است. سرچشمه‌های ولگا در شمال‌غربی مسکو قرار دارند. کشورهای ساحلی دریای خزر استدلال می‌کنند که ولگا 80 درصد از ورودی آب به این دریاچه را تأمین می‌کند. باقی‌مانده (20 درصد) از دو سیستم رودخانه‌ای پایین‌دست یعنی کورا و ارس تأمین می‌شود. جریان بدون وقفه ولگا برای زندگی دریای خزر حیاتی است.

اما روسیه 40 سد و مسیر انحرافی روی ولگا ساخته و 18 سد دیگر نیز در مراحل مختلف توسعه قرار دارند که همه این‌ها جریان آب به دریای خزر را به شدت کاهش داده است. اگرچه سدها و انحرافات، ورود آب به دریا را کاهش می‌دهند، تغییرات اقلیمی نیز بر این وضعیت تأثیر می‌گذارند. اگر خود دریای خزر به دلیل شرایط گرم‌تر و خشک‌تر در حال تبخیر است، ولگا نیز از این پدیده مستثنی نیست. کاهش بارندگی نیز به این مشکل دامن می‌زند. نمونه‌ای از این وضعیت، رودخانه مرزی هیرمند است که از افغانستان به ایران جریان دارد. کمبود بارش‌ها جریان هیرمند را تا حدی کاهش داده که به ندرت به ایران می‌رسد و این مساله باعث تنش بین کابل و تهران شده است.

طعن ماجرا آنجاست که تمامی پنج اقتصاد ساحلی دریای خزر – جمهوری آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان – به شدت به تولید سوخت‌های فسیلی وابسته هستند، که در قلب بحران اقلیمی قرار دارد. علی‌رغم شعارهای دست‌یابی به انتشار صفر خالص، اقتصاد جهانی سرمایه‌داری نیز به سوخت‌های فسیلی وابسته است. در نتیجه، انتشار کربن در حال افزایش است و دماهای جوی رکوردهای جدیدی را ثبت می‌کنند. از زمان پیمان اقلیمی پاریس در سال 2015، جهان در زمینه تغییرات اقلیمی عقب‌گرد داشته است.

مگر اینکه منابع هیدروکربنی در دل زمین باقی بمانند، امیدی به نجات پدیدارهای طبیعی جهان مانند دریای خزر وجود ندارد. اجلاس COP29 فرصتی بزرگ برای نشان دادن اهمیت دریای خزر برای منطقه و جهان است. ابتکار جمهوری آذربایجان در زمینه تأمین مالی اقلیمی نمی‌توانست در زمانی حساس‌تر از این مطرح شود تا به حفظ دریای خزر و دیگر شگفتی‌های طبیعی کمک کند. ایالات متحده با حمایت از هدف جمعی کمی جدید (NCQG) می‌تواند نقش مهمی در ثبات اقلیمی ایفا کند. جو بایدن می‌تواند میراث اقلیمی خود را با ارائه چشم‌اندازی در COP29 درباره «گذار بزرگ» به اقتصاد سبز جهانی بهبود بخشد. بایدن و دیگر رهبران باید فراتر از اقدامات معمول در تطبیق با تغییرات اقلیمی حرکت کنند و به ریشه مشکل، یعنی سرمایه‌داری فسیلی، حمله کنند.

منبع: فارن پالیسی این فوکِس / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱

کلید واژه ها: دریای خزر آذربایجان جمهوری آذربایجان ایران و آذربایجان روسیه روسیه و آذربایجان باکو تغییرات اقلیمی خشک شدن خزر قزاقستان ترکمنستان رود ولگا

نظر شما :

احمد ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۲:۲۱

مطمئنا این هم به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار خواهد شد بی توجهی به محیط زیست بشر را نابود خواهد کرد.

چمران ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۱:۲۱

جناب نیازی خواهش می شود سفرنامه ناصرخسرو، تاریخ بیهقی و التفهیم ابوریحان را بخوانید و با چشم خود ببینید که آن عزیزان که سرآمد فرهنگی، هنری و علمی ما ایرانیان بودند دریای شمال ایران که در سطح بین المللی کاسپین خوانده می شود را "دریای آبسکون" نامیدند. ناصرخسرو تعداد رودهائی که به دریای آبسکون می ریزد و همینطور اندازه پیرامونش را در سفر نامه اش آورده است. روند خشک شدن دریای مازندران چندین بار در تاریخ مدون رخ داده است و بخشی که امروز از آنِ ایران است به گواهی تاریخ کمترین صدمه را خواهد خورد.

ایرانی ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۱:۳۸

دریاچه اورمو ( اورمیه ) را خشک کردیم کسی در کشور عین خیالش نبود برای دریای خزر دستمال به دست گرفتید مگر نگین آذربایجان از این آب و خاک نیست این همه تفاوت و تنگ نظری مگر شما نمی دانید تغییرات اقلیمی بر کل منطقه اثر می گذاری یه روزی یکی از کردها به بنده گفتند که تاثیر خشک شدن دریاچه اورمیه فقط برای آذربایجان هست و بیشتر آذربایجان شرقی ولی همین فرد امسال خودش اعتراف کرد که غلط فکر می کرده حتی کردستان هم به خاطر این مشکل بارش ها در کردستان هم کم شده است بعد از چندین سال این فرد متوجه شده بودند حالا هم اگر دریاچه خزر مانند اورمیه خشک شود وای به حال ما ملت ایران همه جای ایران کویر لوت ( در زبان ترکی لوت به معنی برهنه است نام لوت یک کلمه ترکی است) خواهد شد لطفا به فکر احیای دریاچه اورمیه و جلوگیری از خشک شدن خزر باشید

م ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۲:۳۸

خطر واقعا جدی است و پنج کشور ساحلی با هماهنگی و همکاری نهادهای بین‌المللی و هدف جمعی کمی نوین حداکثر تلاش را برای حفظ و نگهداری این دریاچه بکار بگیرند.البته ۲۰ درصد آبهای ورودی دریای خزر در خارج روسیه هم به دریای خزر در سطح بالایی قطع شده است. مثلا در شمال ایران آب ورودی به خزر تقریبا صفر است. کاهش آب دریای خزر بیشتر در شمال و شرق و غرب خزر هست که بخاطر عمق کم آب در این قسمت‌هاست اما بنظرم تاثیر آن در جنگلهای شمال کشور محسوستر و نگران کننده‌تر است. امیدوارم سرنوشت دریاچه‌های اورال و ارومیه در انتظار خزر نباشد.

با ایرانی ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۲۳:۵۱

بعید است شما ایرانی نخواهید بود بیشتر سخنگوی رسمی پان‌ترکیسم از القاب جعلی استفاده میکنید دریاچه ارومیه نگین آذربایجان را شما و هم زبانتان با احداث باغهای سیب و آلو و حفر چند صد چاه عمیق و نیمه عمیق کشاورزی کنار و روی سفره تغذیه دریاچه ارومیه باعث خشکاندن آن شدید و حال طلبکار هستید ؟؟؟؟ وقاحت و حماقت پان‌ترکیسم تمامی ندارد ؟؟؟؟ آب رودخانه کردستان و شهرهای کرد میرود برای احیای دریاچه رو به مرگ با هزینه هزار میلیاردی که توجیه ندارد و قربانی طمع بشر و تغییرات اقلیمی است و از نظرات کارشناس پدر هواشناسی و اقلیم شناسی ایران مرحوم کردوانی استفاده نمی کند ،نجات دریاچه ارومیه اسراف منابع و فشار هزینه به مردم است ،چندین رود در ترکیه خشک شد اما سوژه مهمی برای غرب و قومیتها نبود اما در ایران حربه و اسم رمز برای پان‌ترکیسم

فرهاد ۱۹ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۸:۴۷

این فردی که اینجا نظر گذاشته و بقیه مردم و قومیت‌ها را به بحث دریاچه ارومیه که اسمش را هم جعل میکنند، باز کرده مثل اینکه یادش نیست وقتی که مدیران قوم گرای محلی با شعار توسعه منطقه در دریاچه خاک می‌ریختند که پل بزنند و اطراف دریاچه باغات سیب را چند برابر کردند که همینها بیشترشان مشتری ندارد و کنار جاده ها میگندد و کشاورزی ذرت را ایجاد کردند که اصلا برای این منطقه نیست! وقتی هم کارشناسان و دلسوزان اعتراض کردند گفتند شما مخالف توسعه ترکها هستید. حالا که دریاچه مشکل پیدا کرده یادشان افتاده در آنجا کردها هم زندگی میکنند و نصف شهرهای استان شان کردنشین است!!!!! شما مگر چقدر پست و مقام به کردهای استان دادید که این همه راجع به آنها صحبت میکنید؟ همین آب که از زاب تامین میکنند. یعنی آب شیرین مناطق کردنشین را می‌دهند به شما که شورش کنید! بخشی از دریاچه اصلا احیا نخواهد شد و بخش‌های دیگر فقط در صورت بازگرداندن وضعیت کشاورزی و صنعت به میزان ظرفیت منطقه درست خواهد شد.

ایرانی ۲۰ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۱:۲۰

کردها از اقوام ایرانی هستند و کسی مشکلی با آنها ندارد ولی بعد از انقلاب و هجوم عراق به عنوان مهمان و آواره جنگی وارد آذربایجان شدند و مهمان بودند و هستند زیاد به خاطر کردها عزیزان ایران شهری جوش نزند اگر کردها را دوست دارید به اندازه کافی برای پیشرفت صنعت و اقتصاد آنها سرمایه گذاری کنید تا فرزندان کرد تحصیل کرده کولبری نکنند و اگر از انتقال آب رود خانه های کردستان به اورمیه ناراحت هستید یادتان بیاندازم که آب شیرین استان های کوهستانی را که در اطراف اصفهان قرار دارند برای استان اصفهان قم یزد و غیره با لوله انتقال داده اید جهت اطلاع ساخت پل در دریاچه اورمو( اورمیه ) هم توسط مرکز برنامه ریزی شده است اورمو نام ترکی اورمیه است اگر بیان نام ترکی مناطق مختلف ایران برایتان درد آور است و می خواهید 40 میلیون نژاد ترک ایرانی را در نظر نگیرید دچار اشتباه شده اید هنوز هم روستاهایی در اطراف تهران با مردمانی که به زبان ترکی حرف می زنند وجود دارند حتی شهرستان قروه و بیجار کردستان ترک نشین هستند ونام سنندج سننان داش ترکی است زنده باد حق و حقیقت

به ایرانی ۲۰ شهریور ۱۴۰۳ | ۲۰:۳۷

40میلیون ترک نژاد در ایران کجا بودند ؟؟؟؟؟؟ مگر جمعیت ایران چقدر است ؟؟؟؟؟تنها قومیتی که ستیز فرهنگی سیاسی اجتماعی و...با تاریخ و تمدن و اقوام ایرانی دارد شما هستید از عاقبت تجزیه طلبانی چون پیشه وری عبرت بگیرید همین تفکرات باعث شکست و ذلت او شد .تحریف و جعل شهرها ساده ترین کار پانترکهاست و کوچ انها در سرایر ایران نبایدتوهم اکثریت پنداشته شود .اتفاقا عدم پیشرفت صنعت و اقتصاد آنها بعلت غیر بومی گزینشی مسولان منطقه ای که اتفاقا همزبانان شما و دید امنیتی مرکزیت نسبت به استانهای مرزی

محمد ۲۲ شهریور ۱۴۰۳ | ۲۲:۱۹

خیلی بدبینانه نوشتین مثلاً در جایی نوشتین بندر اکتو در قزاقستان کاملا خشک شده و بلا استفاده شده در حالیکه اینطور نیست خودم سه ماه پیش اونجا بودم و امسال به دلیل بارش‌های جوی مناسب سطح آب دریای خزر بیشتر شده بود و کمی از خشکی های قبلی رو پر کرده بود. در ضمن کشتی ها هم مرتب در حال رفت و آمد هستند و خودم دارم کالا ارسال میکنم. دریای خزر همیشه این نوسانات را داشته . شاید الان با کاهش سطح روبرو شود اما بعد از چند سال یهو میتواند مجددا پیشروی نموده و حتی سطح بیشتری را اشغال نماید

آریوبرزن ۲۶ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۶:۱۶

دوست عزیز پانترک از میت ترکیه با اسم ایرانی نمی‌توانید در سایتهای ایرانی ضد ایرانیان اصیل یعنی کردها پیام بگذارید. همه کسانی که جنگ هشت ساله را دیده اند می‌دانند کردهای عراقی در اردوگاه ها مستقر بودند و اصلا وارد جامعه و شهرهای ایران نشدند و همگی هم به عراق برگشتند. اصولا دلیلی عم ندارد اقتصاد و وضعیت بهتر کردستان عراق را رها کنند و درجایی بمانند که مدیریت قومی قبیله ای ترکها در ارومیه یک دریاچه تاریخی را خشک کرده است! منطقه موکرین خیلی قبل از ورود ترکها، کردنشین بوده است. اگر سواد ندارد و نمی‌توانید تاریخ بخوانید لااقل بیسوادی تان را فریاد نزنید. کسی که بعدا می‌آید مهمان است که کسی که صاحب آب و خاک بوده است.