دیپلماسی بهداشت و سلامت میان آمریکا و ایران

نویسنده: جیمز میلر James Miller، مدیر اجرایی گروه توسعه بین‌المللی آکسفورد، یک شرکت تحقیقاتی و مشاوره در زمینه سامانه بهداشتی بین‌المللی مستقر در آکسفورد، می سی سی پی، و مشاوره بهداشت جهانی، SPC، مستقر در مسقط، عمان است.

دیپلماسی ایرانی: در کنفرانس اخیری در تهران که توسط انجمن مراقبت‌های ویژه ایران برگزار شد، نخستین مقاله گروه ما بر دیپلماسی بهداشتی متمرکز بود و بر نقش مهمی که روابط بین دانشمندان می‌تواند در دنیای لبریز از مشکلات امروز ایفا کند. این مقاله شامل مجموعه‌ای از پیشنهادها برای تعامل بود که به همت همکاری های انجمن مراقبت‌های ویژه ایران  (ICCS)  و گروه توسعه بین‌المللی آکسفورد آمریکا (OIDG) مستقر در آکسفورد، می سی سی پی، که تحت نظارت نویسنده این مقاله است، توسعه یافته بود.

اعضای انجمن مراقبت‌های ویژه ایران (ICCS) به رهبری دکتر سید محمدرضا هاشمیان، معاون و هماهنگ‌کننده پروژه دیپلماسی بهداشتی، امیدوارند با سفر به کشورهای دیگر منطقه خلیج فارس به بحث و بررسی درباره ایده‌های همکاری دوجانبه و چندجانبه بین دانشگاه‌های پزشکی، سازمان‌های غیردولتی و سایر مؤسسات بپردازند. همچنین گروه توسعه بین‌المللی آکسفورد (OIDG) با همکاری جامعه پزشکی ایران، پیشنهادهایی را برای تسریع در ارائه اعتبارات بشردوستانه برای خرید و تحویل دستگاه‌های پزشکی و دارویی به منظور ارتقای ایمنی بیماران تدوین کند، که یکی از اولویت‌های ICCS است.

روابط امروزی آمریکا و ایران همچون یک بن بست گشایش ناپذیر به نظر می‌رسد که با بیش از ۴۰ سال دشمنی و فرصت‌های از دست رفته در هر دو طرف شکل گرفته است. چرخش سیاست‌های آمریکا به راست با نیاز ظاهرا غیرقابل جایگزین به یک دشمن مذهبی، خشم به جای ایرانیان را در گذر دهه‌ها تحریم‌های غرب علیه آن‌ها موجب شده که سوخت آن را یک جریان سیاسی تندرو در تهران تامین می کند.

با این حال، جوامع و افراد می‌توانند خارج از حوزه سیاسی، آموخته های خود را به کار بندند و از تعامل و همکاری محترمانه بین انسانی بهره‌مند شوند. همانگونه که همه گیری فاجعه بار ویروس کووید نشان داد، همکاری جهانی در حوزه بهداشت عمومی غیرقابل بحث و جدل است و برای بقای بشر لازم‌الاجراست. دیپلماسی بهداشتی این امکان را فراهم می‌کند که پزشکان آمریکایی و ایرانی بتوانند از حصار سیاست‌ گذر کنند روی مسائل واقعی و غیرقابل حل کار کنند.
همکاری دیپلماتیک در بخش بهداشت دارای یک کارنامه مثبت در بهبود زندگی افراد در سراسر جهان است، آن هم در حالی که از شکاف های سیاسی عمیق‌تر و دشمنی‌های ایجاد شده توسط رسانه‌ها پرهیز می‌کند. 

یکی از نخستین مثال‌های مهم دیپلماسی بهداشتی مخفیانه توسط پزشکان آمریکایی و شوروی در اوج جنگ سرد بود. این شروع با دوستی شخصی بین دو پژوهشگر به نام های آلبرت بروس سابین و میخائیل چوماکوف آغاز شد. واکسن خوراکی فلج اطفال که توسط سابین توسعه یافته بود، در سال ۱۹۵۹ روی ۱۰ میلیون کودک در اتحاد جماهیر شوروی آزمایش شد. این عمل نه تنها به صدور مجوز واکسن فلج أطفال منجر شد، بلکه همکاری‌هایی را به دنبال داشت که به تسهیل توافق‌هایی برای کاهش تهدید سلاح‌های هسته‌ای کمک کرد. مهم‌تر آنکه، مبادلات آمریکا و شوروی یک خط ارتباطی بحرانی را بین دو طرف در لحظات ترس و بدگمانی برقرار کرد.

در سال ۲۰۰۹، کارشناسان بهداشت عمومی آمریکا و ایران برای پیاده سازی الگوی مؤثر مراقبت‌های اولیه – معروف به خانه‌های بهداشت – که توسط ایران ابداع شده بود، در مناطق روستایی کم‌تر برخوردار در دلتای می‌سی‌سی‌پی آمریکا همکاری کردند. دشمن مشترک آنان، یعنی بیماری، یک اتحاد غیرمنتظره را شکل داد که منحصراً به بهبود زندگی مردم، صرف‌نظر از این که در چه کشوری هستند، اختصاص داشت. پروژه می سی سی پی/ایران یک گام فروتنانه اما مهم برای ترویج صلح و تفاهم بهتر میان دو کشور آن هم در هنگامه تنش‌های فراوان با ایران بر سر برنامه هسته‌ای پیشرفته آن بود. برای آمریکایی‌ها، حضور پزشکان و متخصصان بهداشت عمومی ایران برای اشتراک دانش خود به منظور حل یک مشکل چند دهه ای در دلتای می سی سی پی، به شدت ارزشمند بود.

در سال ۲۰۱۳، انجمن علوم پیشرفته آمریکا (AAAS) گزارشی با عنوان "ایالات متحده و ایران: کسب و اشتراک دانش علمی از گذر همکاری" منتشر کرد، که در آن به چندین پروژه همکاری در علوم و بهداشت اشاره شده بود. در سال ۲۰۱۶، AAAS  یک کمیته از متخصصان را گرد آورد تا همکاری علمی بیشتری بین ایالات متحده و ایران را تشویق کند. به گفته مرکز دیپلماسی علمی  AAAS، همکاری علمی یکی از بهترین راه‌ها برای نشان دادن این است که دشمنان می‌توانند به طور مثبت با یکدیگر کار کنند و به حل چالش‌های بزرگ و مشترک جهان کمک کنند.

انجمن علوم پیشرفته آمریکا (AAAS)، به رهبری مرحوم گلن شوایتزر Glenn Schweitzer- پیشکسوت جشنواره‌های علمی آمریکا – شوروی با وزارت امور خارجه آمریکا همکاری کرد تا بیش از ۳۰ کارگاه آموزشی، مبادلات فردی و پروژه‌های مشترک در ایران را برای مبارزه با نارسایی های خوراکی، تقویت تاب‌آوری شهری، حفاظت از محیط‌زیست و بهبود تاب آوری ساختمان‌ها در برابر زلزله (که در ایران بسیار رایج است)، سازماندهی کند. پیش از آن که این برنامه، با تشدید دشمنی‌های آمریکا – ایران، پس از تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ – قربانی شود، بیش از ۱۵۰۰ دانشمند از ۱۲۰ مؤسسه در این تلاش‌های همکارانه شرکت کرده بودند.

امروزه، برای پزشکان آمریکایی و ایرانی، دیپلماسی بهداشتی یک جایگزین مهم برای گرایش های تندروانه هر دو طرف فراهم می‌آورد. ضروری است که تجارب مشترک ما در رویارویی با همه گیری COVID-19 و واکنش ناکارآمد جامعه جهانی، از سیاست‌ دوری کرده و اتحادهایی را برای افزایش دسترسی به منابع برای نیازهای اساسی و بهداشت اولیه ایرانیان تأسیس و ترویج کنیم.

منبع: استیمسون / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱