جایگاه کشورهای جنوب شرق آسیا در حمله حماس به اسرائیل

نویسنده: یاسین کریمیان، دانشجو کارشناسی ارشد مطالعات جنوب شرق آسیا دانشگاه تهران

دیپلماسی ایرانی: 7 اکتبر، روز مهمی در تاریخ اشغالگری‌های رژیم صهیونسیتی بود. صبح شنبه 7 اکتبر در حدود ساعت 6:30 نیروهای نظامی حماس با استفاده از پاراگلایدر از حصار مرزی عبور کردند و در ادامه نیز نیروها زمینی توانستند از منطقه مرزی عبور کرده و به تاسیسات نظامی اسرائیل حمله کنند. این حمله یادآور نبرد یوم کیپور در 6 اکتبر 1973 بود که در آن با حمله غافلگیر کننده ارتش مصر و سوریه به مواضع اسرائیل آغاز شد. اما با شکست ائتلاف عربی در ادامه، بلندی‌های جولان و کانال سوئز به اشغال اسرائیل درآمد. اتفاقی که به پیمان کمپ دیوید و به رسمیت شناخته شدن رژیم صهیونیستی از سوی مصر به عنوان اولین کشور مسلمان و عربی منجر شد.

حمله 7 اکتبر گردان‌های عزالدین قسام (شاخه نظامی جنبش حماس) به اسرائیل شوک سهمگینی به وجهه دولت اسرائیل بود. این حمله که با دیگر جنگ‌ها و درگیری گذشته از منظر دفاعی و نظامی متفاوت بود، تفاوت های دیگری نیز در درون خود داشت. از جمله کشته شدن و اسارت تعداد زیادی از اتباع کشورهای مختلف. در این میان خبرهای مربوط به اتباعی از کشورهای جنوب شرق آسیا از جنبه‌های دیگری اهمیت داشت. روابط کشورهای جنوب شرق آسیا و اسرائیل بیشتر از نیم قرن است که از آغاز آن می گذرد و طیف متنوعی از حوزه های موضوعی را شامل می شود، از نظامی و کشاورزی و IT تا مهاجرت نیروکار. 

در ادامه، مواضع کشورهای جنوب شرق آسیا در نسبت با حمله 7 اکتبر، تاریخچه مختصر روابط اسرائیل و کشورهای جنوب شرق آسیا، حضور مهاجرین آسیایی در سرزمین‌های اشغالی و خلاصه‌ای از روابط تجاری آنها بیان می‌شود.

مواضع اعلام شده در بیانیه‌های رسمی کشورها آسه‌آن را می‌توان در سه گروه بررسی کرد. تایلند، سنگاپور و فیلیپین حمله حماس را محکوم کردند. اندونزی، مالزی و برونئی دارالسلام با محکومیت اشغالگری‌ها رژیم صهیونیستی بر بازگشت به مرزهای 1967 تاکید داشتند. کامبوج و ویتنام نیز در اعلامیه‌های خود با محکومیت حمله به غیرنظامیان، دو طرف را به خوشتنداری و پرهیز از جنگ تشویق کردند.

اندونزی اشغال فلسطین توسعه اسرائیل را دلیل جنگ و آغاز درگیرها می‌داند و اعلام کرده است که 1 میلیون رینگیت معادل 211 هزار دلار به عنوان کمک‌ها بشردوستانه به فلسطین اختصاص داده است.

کشور مالزی نیز در اعلامیه وزارت امور خارجه خود نیز با محکومیت خشونت‌ها، علت اصلی درگیری را اشغالگری‌های اسرائیل به مدت طولانی، محاصره طولانی مدت و هتک حرمت به مسجد الاقصی بیان کرده است. همچنین، در ادامه اعلامیه بر بازگشت به مرزهای 1967 تاکید کرده است.

برونئی دارالسلام نیز با اعلام همبستگی با مردم فلسطین در بیانیه وزارت امور خارجه خود در 9 اکتبر خواستار پایان خشونت‌ها از هر دو طرف شده است. بروئنی محروم بودن فلسطینی‌ها از حقوق مسلم خود به دلیل اشغال طولانی مدت و گسترش شهرک نشینی‌ها را به عنوان دلیل درگیری‌ها اعلام کرده است و خواستار تشکیل کشور مستقل فلسطین به پایتختی بیت المقدس شرقی بر اساس مرزهای 1967 شده است.

انریکه مانالو، وزیر امورخارجه فیلیپین، روز سه شنبه با بیان اینکه بیش از 30 هزار تبعه فیلیپینی در اسرائیل زندگی می‌کنند، ابراز داشت که امنیت اتباع کشورش در اولویت دولت قرار دارد. 131 تبعه فیلیپین نیز در غزه ساکن هستند. حساب کاربری سفارت فیلیپین در فیس بوک با نشر خبر دفتر ارتباط ریاست جمهوری فیلیپین کشته شدن 3 تبعه فیلیپینی و مفقود شدن 3 نفر دیگر را تایید کرد.

روزنامه واشنگتن پست به نقل از منابع رسمی کشورهای خارجی تعداد کشته شدگان آمریکایی را در جریان حمله 7 اکتبر 29نفر اعلام کرده است. 

وزارت امور خارجه تایلند روز پنجشنبه با تایید کشته شدن 21 تبعه خود، از زخم شده 14 نفر دیگر خبر داد. براساس آمار وزارت کار تایلند، تا آگوست 2023 بیشتر از 4533 نفر در اسرائیل مشغول به کار بودند که بیشتر در بخش کشاورزی بوده است. معاون وزیر امور خارجه تایلند در کنفرانس خبری 9 اکتبر تعداد اتباع تایلند ساکن در اسرائیل را بیشتر از30 هزار نفر اعلام کرد.

هون مانت نخست وزیر کامبوج کشته شدن یکی از اتباع خود که دانشجوی رشته دامپزشکی بوده است را تایید کرده.450 دانشجو کامبوجی در اسرائیل مشغول به تحصیل هستند.

رابطه کشورهای آسه‌آن با اسرائیل 

رابطه اسرائیل و کشورهای جنوب شرق آسیا به اواسط و اواخر قرن بیستم باز می‌گردد. میانمار (برمه) جزء اولین کشورهایی بود که اسرائیل را به رسمیت شناخت (1953). تایلند (1954) و سنگاپور پس از اخراج از مالزی در سال 1965، روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل آغاز کردند. فیلیپین از جمله 33 کشوری بود که از تاسیس اسرائیل حمایت کردند و تنها کشور آسیایی بود که به این قطعنامه رای داد. اسرائیل و فیلیپین در سال 1957 روابط دیپلماتیک کامل برقرار کردند. سفارتخانه‌ها در تل آویو و مانیل در سال 1962 افتتاح شدند. کامبوج نیز علی‌رغم برقراری ارتباط در 1960، به دلیل قدرت یافتن گروه‌های خمرهای سرخ، در فاصله زمانی 1975 تا 1993 قطع ارتباط بودند که با موج پس از فروپاشی شوروی در سال 1993، همراه با ویتنام، با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کردند. وجهه رژیم صهیونیستی در دوران جنگ سرد، با توجه به نزدیکی با آمریکا و غرب، امپریالستی بود. آخرین کشور این منطقه، یعنی اندونزی، پس از 5 سال مذاکره، با سفارت در کرانه باختری روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل آغاز کرد.

اسرائیل حضور ویژه‌ای در منطقه آسه‌آن دارد. بخش فناوری مخصوصا در حوزه کشاورزی و همچنن تسلیحات و خدمات امنیتی از حوزه‌های همکاری اسرائیل با کشورهای جنوب شرق آسیاست. همکاری اسرائیل در پروژه بازسازی ارتش فیلیپین و فروش سلاح، روابط سطح بالا امنیتی با سنگاپور، بورس دانشجویان در رشته‌های مرتبط با کشاورزی و فعالیت‌های مرتبط در حوزه و... از موارد این همکاری است.

بخش نظامی اسرائیل از اهمیت بالایی برخوردار است. هرچند کمک های نظامی آمریکا سهم مهمی در تجهیزات ارتش اسرائیل دارد اما بخش صادرات تسلیحات از نقاط قوت اسرائیل بوده است. در فاصله زمانی 2018 تا 2022 ارزش صادرات تسلیحات نظامی اسرائیل 3.2 میلیارد دلار بوده است. هند با 1.1 میلیارد دلار با اختلاف بسیار زیاد نسبت به کشور بعدی در رتبه اول مشتریان تسلیحات اسرائیل قرار گرفته است. سهم کشورهای حوزه آسه آن از میان 35 کشور وارد کننده تجهیزات نظامی، 672 میلیون دلار(21 درصد از کل صادرات) بوده که فیلیپین با 275 میلیون دلار در صدر کشورهای جنوب شرق آسیا و جایگاه سوم از میان 35 کشور بوده است. ویتنام با 180 میلیون دلار در جایگاه پنجم، تایلند 121 میلیون دلار، سنگاپور 73 میلیون دلار و میانمار 23 میلیون دلار بوده است.

مهاجرت نیروی کار

اسرائیل مبتنی بر مهاجرت اتباع خود از سراسر دنیا به سرزمین‌های اشغالی به وجود آمد. این کشور برای پر کردن خلاء نیروی کار و همچین اتباع خود، قوانین متعددی را به تصویب رساند؛ از جمله قانون بازگشت مصوب دهه 50 میلادی و اصلاحیه قانون بازگشت مصوب در دهه 70 میلادی.

مهاجرت نیروی کار از جنوب شرق آسیا به سرزمین‌های اشغالی پس از انتفاضه اول در فلسطین در سال 1987، به منظور جایگزینی نیروی کار فلسطینی بود. این تصمیم از سوی دولت وقت رژیم صهیونیستی در 1993 اتخاذ شد.

نیروی کار خارجی در سه بخش کشاورزی، ساخت‌وساز و مراقبت‌های خانگی به کار گرفته می‌شوند. بخش مراقبت‌های خانگی پس از تصویب قانون بیمه مراقبت طولانی در 1988، به دو بخش دیگر اضافه شد. بدین ترتیب، بازنشستگان و سالمندان می‌توانستند برای مراقبت‌های خود از نیروی کار خارجی استفاده کنند. 

دولت اسرائیل در سال 2019 برای هر کدام از بخش‌های کشاورزی و ساخت‌وساز 29000 سهمیه در نظر گرفته یود، اما برای بخش مراقبت خانگی محدودیتی وجود نداشت.

تا سال 2018 براساس آمارها، 65800 مهاجر به عنوان نیروی کار اجازه فعالیت و زندگی در اسرائیل را داشتند که از این تعداد 43800 نفر اتباع کشورهای آسیایی بودند. چین و تایلند هر کدام با 8200 نفر در صدر این لیست قرار داشتند.

حضور نیروی کار خارجی در هر کشوری به واسطه انتقال پول از کشور مقصد به کشور مبدا از اهمیت بالایی برخودار است. معمولا این روابط دو سر برد است، زیرا که نیروی کار ارزان به سود کشور مقصد و انتقال دلاری و ارز برای کشور مبدا سود آور است. این مسئله معمولا میان کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته شکل می‌گیرد. مهاجرت نیروی کار برای کشور مبدا از جمعیت بیکار می‌کاهد و به همین دلیل کشورهای در حال توسعه با مهاجرت نیروی کار به کشورهای توسعه یافته مشکل خاصی ندارند. 

مراودات تجاری و اقتصادی

تجارت اسرائیل و اتحادیه آسه‌آن در سال 2022، بالغ بر 5 میلیارد دلار بوده است. داده‌های trademap نشان می‌دهد واردات کشورهای آسه‌آن از اسرائیل 2.2 میلیارد دلار بوده و صادرات آسه‌آن به اسرائیل در حدود 3.4 میلیارد دلار بوده است. بیشترین گروه کالا در تجارت دو طرف ماشین آلات و تجهیزات مکانیکی، تجهیزات الکترونیکی (گوشی هوشمند)، سنگ‌های قیمتی و فلزات گرانبها است.

شریک اول تجاری اسرائیل در آسه‌آن، سنگاپور است که حجم مبادلات بیشتر از 3 میلیارد دلار است. ویتنام، تایلند و فیلیپین در رده‌های بعدی هستند.

ویتنام اولین کشور جنوب شرق آسیا و دومین کشور شرق آسیا پس از کره جنوبی است که قرارداد تجارت آزاد  (FTA) با اسرائیل امضا کرده است. این قرارداد در 26 ژوئیه 2023 پس از 7 سال مذاکره به امضای دو طرف رسید. بر اساس این قرارداد، ویتنام بر 85.8 درصد کالاها تعرفه را کاهش می‌دهد و اسرائیل نیز بر 92.7 درصد کالاها. اسرائیل سومین بازار صادراتی ویتنام و پنجمین شریک تجاری ویتنام است. حجم سرمایه‌گذاری مستقیم (FDI) اسرائیل در ویتنام 140 میلیون دلار در 40 پروژه و حجم سرمایه‌گذاری مستقیم  (FDI)ویتنام در اسرائیل 76 میلیون دلار شامل 4 پروژه است.  عمده صادرات ویتنام گوشی‌های هوشمند و قطعات نهایی، آبزی و کشاوزی و کفش و پارچه و پوشاک است.

جمع بندی:

رابطه اسرائیل با جنوب شرق آسیا وابسته به متغیر گوناگون مانند؛ تجارت و لجستیک، امنیتی و نظامی، کشاورزی و مهاجرین به عنوان نیروی کار است. همچنین، اسرائیل به منطقه جنوب شرق آسیا به چشم بازار مناسب برای محصولات نظامی نگاه می‌کند که می‌توان اثر آن را در بخش ها امنیتی و نظامی سنگاپور و فیلیپین مشاهده کرد.

کشورهای با اکثریت مسلمان (مالزی، اندونزی و برونئی دارالسلام) مدافع آرمان فلسطین هستند و خواستار بازگشت به مرزها 1967 هستند؛ در حالی‌که، کشورهای دیگر از جمله تایلند، سنگاپور و فیلیپین از اسرائیل حمایت کردند. ویتنام و کامبوج با دعوت به خویشتن‌داری از هر دو طرف، مسیر میانه‌روی را انتخاب کرده‌اند.