کاهش تنش در مناسبات تهران - باکو

آشتی شکننده

۲۷ فروردین ۱۴۰۲ | ۰۶:۰۰ کد : ۲۰۱۸۸۳۲ اخبار اصلی آسیا و آفریقا
نویسنده خبر: عبدالرحمن فتح الهی
از هفتم بهمن ماه سال گذشته و با حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران سال، روابط این کشور با جمهوری اسلامی ایران دستخوش برخی مناقشات دیپلماتیک شد. روزها و هفته های ابتدایی سال جاری هم شاهد سیاست تنش زایی باکو در قبال تهران بودیم تا جایی که طیفی از تحلیلگران از احتمال وقوع مدرگیری نظامی بین دو کشور هم سخن به میان آورده بودند. با اینحال این روزها اخبار حکایت از آن دارد که همسایه شمالی فعلا سرعناد با تهران را کنار گذاشته است و از در دیپلماسی و دوستی با ایران سخن می گوید. 
آشتی شکننده

دیپلماسی ایرانی: از هفتم بهمن ماه سال گذشته و با حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران سال، روابط این کشور با جمهوری اسلامی ایران دستخوش برخی مناقشات دیپلماتیک شد. روزها و هفته های ابتدایی سال جاری هم شاهد سیاست تنش زایی باکو در قبال تهران بودیم تا جایی که طیفی از تحلیلگران از احتمال وقوع مدرگیری نظامی بین دو کشور هم سخن به میان آورده بودند. با اینحال این روزها اخبار حکایت از آن دارد که همسایه شمالی فعلا سرعناد با تهران را کنار گذاشته است و از در دیپلماسی و دوستی با ایران سخن می گوید. 

در همین راستا حسین امیرعبداللهیان و جیحون بایرامف، وزرای امور خارجه ایران و جمهوری آذربایجان جمعه شب، سومین دور مذاکرات تلفنی خود را در خصوص آخرین تحولات مناسبات دوجانبه انجام‌دادند. در این دور از گفت وگوها طرفین پیگیری توافقات فیمابین دو کشور را مورد تاکید قرار دادند.استمرار دیدار وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در پایتخت های دو کشور از جمله موضوعات در دستور کار مشترک است. در این گفت‌وگو، طرفین بر تداوم رایزنی های مقامات دو کشور تاکید کردند.

پیش از این سکانداران سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ‌و جمهوری آذربایجان، 18 و 19 فرودین ماه نیز دو دور گفت‌وگوی تلفنی مبسوط در خصوص تحولات موجود در مناسبات دو جانبه باکو و تهران و برخی موضوعات منطقه ای داشتند. در این گفت‌وگوهای صریح و شفاف، مشکلات و سوء تفاهمات موجود و راه حل های برون رفت از وضعیت جاری مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و طی آن طرفین بر احترام متقابل به حسن همجواری و حاکمیت و تمامیت ارضی یکدیگر تاکید کردند. امیرعبداللهیان با اشاره به توطئه رژیم صهیونیستی علیه انسجام، امنیت و پیشرفت کشورهای منطقه، گفت: از وجود اختلاف میان کشورهای منطقه، صرفا دشمنان سود می برند.در این تماس ضرورت مدیریت بیشتر فضای رسانه ای در راستای منافع دو ملت و دو کشور مورد توجه قرار گرفت. 

علی زارع در گفت وگو با «شرق»، دیپلماسی را تنها راه کم هزینه برای دو کشور می داند که می تواند بیشترین سود و فایده را به دنبال داشته باشد. این کارشناس اعتقاد دارد اقتضائات ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک منطقه قفقاز و نیز الزامات و جبر همسایگی، تهران و باکو را به این نتیجه نهایی می رساند که تنش ها دیپلماتیک و مناقشات مرزی در کنار شیطنت های برخی کشورها و بازیگران به خصوص اسرائیل می تواند سناریوهایی را به دنبال داشته باشد که کنترل آن از دست دو طرف خارج شود و هزینه های گزافی را در حوزه سیاسی، دیپلماتیک، امنیتی و حتی انسانی به دنبال داشته باشد.

 به همین دلیل از منظر این کارشناس پس از ماه ها و هفته ها تنش اکنون دوباره مناسبات ایران و آذربایجان به سمت دیپلماسی، مذاکره و گفت و گو رفته است. چرا که به زعم زارع راهی غیر از این وجود ندارد. وی به مناسبات ایران و عربستان بعد از ۷ سال جنگ نیابتی، تنش سیاسی و دیپلماتیک و درگیری ها در منطقه خاورمیانه اشاره می کند که دو طرف نهایتا پس از صرف هزینه های هنگفت دوباره به سمت احیای روابط پیش رفتند. بنابراین تهران و باکو باید قبل از آنکه وارد چنین تنش فرسایشی شوند، از تمام ابزارهای لازم در جهت بهبود روابط استفاده کنند. چون این یک ضرورت برای جلوگیری از وقوع بحران است.

در راستای این ضرورتی که علی زارع به آن اشاره داشت چهارشنبه هفته گذشته هم سفیر جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان با دستیار رئیس جمهور این کشور دیدار و گفت و گو کرد. سیدعباس موسوی، سفیر کشورمان در باکو در توئیتی نوشت: «در پی مذاکرات سازنده وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، من نیز گفت وگویی صریح و سازنده با آقای حکمت حاجی اف، دستیار رئیس جمهور آذربایجان داشتم. امیدوارم نتیجه نهایی روندی که آغاز شده به نفع منافع هر دو کشور و منطقه باشد.»

اینها علاوه بر آن است که مشاور معاون رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان هم در گفت‌وگویی بر لزوم حفظ روابط همسایگی با ایران تاکید کرد. الچین امیربایف روز سه‌شنبه گذشته در گفت‌وگویی با رسانه اسرائیلی  I24 Newsپیرامون روابط با ایران عنوان داشت که «برای ‌مان مهم است ایران - که همسایه‌ای مهم از لحاظ قدمت و اندازه محسوب می‌شود - همسایه‌ای خوب باقی بماند.» وی در ادامه با اشاره به اینکه ۲۰ الی ۳۰ میلیون ایرانی اصالتا آذری هستند عنوان کرد که با وجود تفاوت در رویکردها،‌ حفظ روابط شایسته میان تهران و باکو به شدت حائز اهمیت است. این مقام جمهوری آذربایجان در انتها گفت: «مهم است تا برای حفظ ثبات در منطقه آرام بمانیم.»

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز دوشنبه در کنفرانسی خبری درباره روابط ایران و آذربایجان و تحولات اخیر با تاکید بر اینکه روابط با جمهوری آذربایجان به عنوان کشور همسایه حائز اهمیت است و ما تاکید داریم که باید بر روی منافع و مصالح مشترک تمرکز کنیم و اجازه سوءاستفاده به طرف‌هایی که مایل هستند با ایجاد اختلاف و تنش با کشورهای منطقه و همسایه منافع نامشروع خود را محقق کنند داده نشود، افزود: «در ارتباط با آذربایجان تاکید کردیم بر ضرورت توسل به چارچوب های سیاسی و پرهیز از مسایل اختلافی در رسانه‌ها و تریبون ها و تاکید کردیم روابط ما دشمنانی دارد که مایل نیستند این روابط مبتنی بر احترام متقابل پیش رود.»

 کنعانی ادامه داد: «با وجود تنش هایی که ایجاد شد تلاش کردیم با روش های دیپلماتیک به ایجاد آرامش کمک کنیم و زمینه رفع سوءتفاهم ها را فراهم کنیم. متناسب با اتفاقاتی که در سمت آذربایجان شاهد بودیم که اقدامات شتاب زده و احساسی بود با ابتکار عمل دیپلماتیک گفت‌وگوی تلفنی بین وزیران خارجه انجام شد و این تحولات مثبت و سازنده و توام با بیان اراده سیاسی برای ادامه گفت‌وگو به منظور ایجاد آرامش بود. ارزیابی ما از این گفت‌وگوها مثبت است و تلاش داریم با هماهنگی گام‌های بعدی را انجام دهیم تا فضای موجود بین دو کشور را مدیریت کنیم و مانع از ایجاد فرصت برای بدخواهان شویم و امیدواریم با کمک دولت آذربایجان در این رابطه پیش رویم.»

آیهان حاجی‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز در واکنش به صحبت‌های ناصر کنعانی عنوان کرده بود که در تماس وزرای خارجه دو کشور تبادل نظرهایی در خصوص وضعیت دو کشور انجام گرفته است. حاجی‌زاده عنوان کرد که جمهوری آذربایجان این مذاکرات را مثبت ارزیابی می‌کند و باور دارد که تداوم رایزنی‌ها حائز اهمیت می‌باشد. وی در ادامه یادآور شد که آذربایجان همیشه به توسعه روابط همسایگی خوب با تمامی کشورهای همسایه از جمله ایران مشتاق بوده است. احترام دوجانبه به تمامیت ارضی و استقلال کشورها اولویت تغییرناپذیر سیاست خارجی آذربایجان بوده است. آذربایجان به تلاش‌ها برای تضمین منافع و امنیت ملی کشور ادامه می‌دهد.

در کنار این پالس های مثبت روزهای اخیر از سوی باکو برخی مقامات داخلی از سناریوهای ضدایرانی در خاک قفقاز پرده برداشتند. پیرو این موضوع محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور در جمع همرزمان و ایثارگران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استان لرستان تصریح کرد که «تحریک جمهوری آذربایجان و بستن قرارداد‌های تسلیحاتی اسرائیل با جمهوری آذربایجان با این هدف بود تا در شمال ایران غائله‌هایی به وجود بیاید و فکر و تمرکز ارتش و سپاه و دولت ایران را به‌سمت شمال ببرد تا اسرائیل بتواند مراکز هسته‌ای ایران را بمباران کند.»

فارغ از اینکه چه هدف یا اهدافی و چه بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در پشت پرده تحریک جمهوری آذربایجان علیه جمهوری اسلامی ایران قرار داشتند این روزها باکو دیپلماسی را در دستور کار خود قرار داده است و مانند گذشته از در دشمنی با ایران وارد نمی شود. با این وجود برخی تحلیلگران اعتقاد دارند هنوز تارسیدن به فضایی مثبت و شکل گیری مناسبات حسنه در روابط دو همسایه شمالی فاصله زیادی وجود دارد. 

در همین باره علی زارع در ادامه گفت‌وگوی خود با «شرق» از شکننده بودن فضا و تداوم حضور مخرب برخی بازیگران و پارامترهای منفی و تنش زا در روابط تهران - باکو می گوید. به باور این تحلیلگر اگرچه فعلاً آذربایجان بنابر ملاحظات همسایگی خود با ایران در مسیر مد نظر اسرائیل گام بر نمی دارد، اما او این هشدار هم می دهد که هر لحظه این امکان وجود دارد تل‌آویو بخواهد جمهوری آذربایجان را در دام تنش ناخواسته با جمهوری اسلامی ایران قرار دهد. 

از سوی دیگر تحلیلگر مسائل بین الملل برخی مناقشات مرزی به خصوص تحولات مربوط به قره باغ و موضوع دالان زنگه زور را از عوامل موثر در بازگشت تنش به روابط تهران و باکو می داند. از این رو زارع اذعان دارد تا زمانی که این موضوعات حل نشوند ما شاهد یک موج سینوسی در روابط ایران و آذربایجان خواهیم بود که در مقاطعی به کاهش تنش ها و در مواقع به افزایش درگیری‌های لفظی و دیپلماتیک منجر خواهد شد. با چنین خوانشی، این کارشناس دوباره به گفته های پیشین خود باز می گردد و مجدداً بر این نکته تاکید دارد که بنا به ضرورت ها و جبر همسایگی جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران باید از هر ابزاری برای تقویت مناسبات سیاسی و دیپلماتیک استفاده کنند تا مانع از وقوع تنش در روابط دو کشور شد.

عبدالرحمن فتح الهی

نویسنده خبر

روزنامه نگار و کارشناس ارشد روزنامه نگاری سیاسی و عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی.

اطلاعات بیشتر

کلید واژه ها: ایران جمهوری آذربایجان علی زارع حسین امیرعبداللهیان جیحون بایراموف دالان زنگه زور اسرائیل ناصرکنعانی


( ۹ )

نظر شما :

سلام الله جاوید ۲۷ فروردین ۱۴۰۲ | ۰۷:۳۲
تا زمانیکه دستگاه دیپلوماسی ایزان از افکار افرادی مشکل دار دواتشه در روابط دو کشور بهرهمند میشود نتیجه روابط روزبروز بدتر هم خواهد شد، کسانیکه ایران را مختص ودر انحصار قوم و قبیله خود میپندارند و موجودیت ۳۰ میلیون اذری داخل کشور را به هیچ میانگارند و حتی به قول خودشان موجودیت جمهوری جعلی باکو را قبول ندارند ولی به روابط موهوم و خیالی چندین هزار ساله با ارمنستان از خود بیخود میشوند وبا اینکه تمام دنیا و سازمان ملل و شورای امنیت چندین بار اشغالگری ا امنه را محکوم کرده اند ولی ارمنیپرستان داخلی هر گز اشغال ۳۰ ساله خاک اذربایجان را نتها محکوم نکردند بلکه ارامنه را ذیحق قلمداد کردند،و نهایت بعد از جنگ ۴۴ روزه و رفع اشغال ارامنه با اکراه تمامیت ارضی همسایگان را شناسایی کردند. وبعد از چندین ماه که از توافق ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ گذشته بود شروع به مخالف با ان کردند که نتیجه اش منجر به کشمکشهای بعدی شده. یعنی تفسیر خیالی ایران از دالان زنگزور مبنی بر حذف مرز ایران با ارمنستان منجر به کان لم یکن ماندن توافق اذربایجان و ارمنستان گردیده . در صورتیکه بازگشایی دالان زنگزور هیچ تضادی با مرز ایران ندارد ونهایت با ایجاد یک پل یا زیر گذر بدون تداخل به عبور مرور مرزی قضیه فیصله می یابد، ولی چون نیت شوم است فورا نیمه خالی استکان را میبینند و ادعای وا ویلا مرز از میان رفت سر میدهند. پس تا زمانیکه ذهنیت توهماتی و بیمار گونه و خوانش غلط از دالان زنگزور موجود باشد هیچ امیدی به بهبود رابط نخواهد بود.واشتی همچنان شکننده خواهد ماند.
بابک خرمدین ۲۷ فروردین ۱۴۰۲ | ۰۷:۴۸
ادعای از بین رفتن مرز با ارامنه در اصل ظاهر قضیه است ،چنانکه در طول تاریخ چنین اتفاقی نیافتاده که با گذر از مرز دو کشور چنین اتفاقی رخ دهد ،پس قضیه بحث خطر مرز یا حذف ان نیست بلکه مشکل اصلی چرایی اتصال راه نخجوان به باکو است که به تفسیر حضرات از ان با نام ارتباط و پل تورانی یاد میشود، چیزی که الژی زیادی در میان نژاد پرستان قومی ایجاد میکند، والا همه میدانند با احداث یک پل مشکل حل میشود ولی نیت حل مشکل نیست بلکه ایجاد مشکل است با عبارات و اصطلاحات من در اوردی از کلمات.
فرهاد ۲۷ فروردین ۱۴۰۲ | ۱۰:۱۲
خبری از آشتی نیست. اگر رفتار اخیر باکو را تحلیل کنیم متوجه می‌شویم علیف گاهی جهت کاهش تنش اقدام می‌کند ولی همزمان به فکر اقدامات ضد ایرانی است. حتی این اتفاق هم رخ داده است که باکو همزمان با گفت و گو با ایران اقداماتی علیف مرز ایران و ارمنستان انجام داده است. فعلا متحد اصلی باکو یعنی اسرائیل درگیر مشکلات داخلی است و نمی‌تواند مثل گذشته کمک‌های اطلاعاتی و تسلیحاتی در اختیار علیف قرار دهد. مطمئنا در صورت کاهش تنش در اسراییل، دوباره صهیونیستها و ترکیه باکو را علیه ایران کوک خواهند کرد و علیف هم نشان داده است از عقلانیت برخوردار نیست و با فشار اسراییلیها و ترکها خام خواهد شد. امیدواریم مسئولین هم به وضعیت اخیر دل خوش نکنند و اشتباهات جنگ قره باغ در خصوص اقدامات ضد ایرانی باکو تکرار نشود. مطمئنا انفعال ما به ضعف تعبیر و منجر به درگیری می‌شود.
محمد ۲۷ فروردین ۱۴۰۲ | ۱۱:۱۱
بازهم تاکید می کنم ، کسی که فارسی می نویسد اما از رژیم باکو حمایت می کند ، ایرانی نیست ، امکان ندارد که در دعوای آذربایجان و ایران ، یک ایرانی طرف باکو را بگیرد . پانتورک های اجیر شده توسط علی اف را به راحتی می توان شناسایی کرد
علی ۲۷ فروردین ۱۴۰۲ | ۱۱:۳۳
ترکیه رقیب و دشمن پنهان ایران است و خطر ان از اسراییل و روسیه بیشتر است و چشم طمع به خاک ایران دارد
هموطن آذربایجانی ۲۷ فروردین ۱۴۰۲ | ۱۴:۰۱
از نظر برخی ها درهرزمان وهرمکان وهردوره وکلا همیشه حق باایران بوده هست وخواهد بود
مهدی ۲۷ فروردین ۱۴۰۲ | ۲۱:۰۳
چرا ما باید برتری و مزیت جغرافیایی که الان داریم را دو دستی تقدیم باکو یا اردوغان یا اسراییل کنیم ؟ جمع شدن این همه ساده لوحی در یک فرد صاحب نظر سیاسی کاملا اعجاب آوره @!
سامان ۲۸ فروردین ۱۴۰۲ | ۰۶:۲۷
جمعیت ترک زبان های ایران طبق آماز وزارت کشور حدود 14 میلین و 500 هزار نفر است. پانترک نامحترم لطفا دروغ نگویید.
تبریزی ۰۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ | ۱۴:۳۹
لزوم طرح دو فوریتی مجلس برای مخالفت با احداث لوله دریایی زیر آبی ترانس کاسپین بین ترکمنستان و قزاقستان از یک طرف و بندر سنگاچال آذربایجان شمالی از طرف دیگر، به دلیل ملاحظات امنیتی و مخاطرات شدید زیست محیطی! خوشبختانه ایران و روسیه که در این خصوص هم نظر هم هستند، می توانند طبق معاهده ۱۹۲۱ آن را وتو کنند! با این اقدام، تمام تلاش های الهام و اردوغان برای دور زدن ایران و روسیه عقیم و خنثی خواهد شد. با توجه به شبکه کامل ریلی شمال ایران که به راحتی قابل اتصال به افغانستان، ترکمنستان، بنادر روسیه، آذربایجان شمالی، ارمنستان، نخجوان و ترکیه است، ایران بایستی ضمن مخالفت شدید با احداث لوله نفت و گاز زیر دریایی ترانس کاسپین و سپس از طریق دالان زنگزور-سیونیک به نخجوان، اولا تاکید کند که در صورت استفاده همه این کشورهای نامبرده، چین، پاکستان و اتحادیه اروپا از خطوط ریلی ایران، آنها می توانند بدون هیچ مشکلی تجارت خود را فقط با یک کشور آنهم کشور امن ایران و نه چند کشور کوچک ضعیف و با آینده امنیتی نامعلوم آسیای میانه و قفقاز جنوبی انجام دهند! در ضمن، آذربایجان شمالی هم اکنون از طریق گرجستان به ترکیه وصل است. اما اگر می خواهد از طریق جنوب قفقاز نیز به ترکیه وصل شود، بایستی از طریق راهکار عملی و ارزان قیمت سواپ نفتی و گازی با ایران اقدام کند. زیرا ایران بزرگ و مقتدر، هرگز با احداث لوله های انتقال گاز و نفت از طریق دالان زنگزور-سیونیک به دلیل مخاطرات شدید و راهبردی ژئوپلیتیکی برای امنیت ملی ایران زمین موافقت نخواهد کرد.