واکنش شدید مسکو نسبت به الحاق بوسنی و هرزگوین در اتحادیه اروپا

دیپلماسی ایرانی: بوسنی و هرزگوین پس از اوکراین و مولداوی سومین کشوری است که درشش ماه گذشته درخواستش برای عضویت در اتحادیه اروپا پذیرفته می‌شود. سران کشورهای اتحادیه اروپا در اواخر ژوئن 2022 با عضویت اوکراین و مولداوی در این نهاد اروپایی موافقت کردند. موقعیت نامزدی عضویت در اتحادیه اروپا به معنای پذیرش سریع در این اتحادیه نیست و ممکن است مدت ها این مذاکرات به طول بینجامد.

حال اتحادیه اروپا باید وارد مرحله مذاکرات با بوسنی و هرزگوین شود تا اصلاحات لازم در این کشور صورت گیرند. این تغییرات شامل اصلاحات در نظام قضایی، مبارزه قاطعانه با فساد و تضمین آزادی‌های دموکراتیک و حاکمیت قانون در کشور است که با وجود ساختار سیاسی و پیچیده ی بوسنی و همچنین وجود تنش های قومی ریشه دار در این سرزمین، بنظر می رسد: اجرای این تغییرات و اصلاحات با مشکلات زیادی مواجه خواهد بود. 

دولت روسیه، بار دیگر از اتحادیه اروپا برای اعطای وضعیت نامزدی به بوسنی و هرزگوین انتقاد و اعلام کرد: این بخشی از تلاش غرب برای تحمیل سیاست های خود بر کشورهای بالکان غربی است.

ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، در واکنش به اعطای نامزدی اروپا به بوسنی و هرزگوین، اعلام کرد: "در شرایط کنونی جهان و خط توسعه طلبانه غرب، بدیهی است که هنگام اتخاذ این تصمیم، وظیفه تسخیر کامل ژئوپلیتیکی منطقه، نهادینه کردن سیاست استعماری نو است که انجام شده است. اینجا برای سال ها در پیش زمینه قرار گرفت. این در مورد سلب حق ساکنان بوسنی و هرزگوین  برای ساختن مستقل زندگی درونی خود و انتخاب شرکا بر اساس اختیار و میل خود است.

این اغراق نیست. اتحادیه اروپا مدت هاست که مذاکرات پیش از الحاق و الحاق را به ابزاری برای اجبار اقتصادی و سیاسی تبدیل کرده است. در کشورهای دیگر این منطقه نیز شاهد همین امر هستیم. کشورهای «تمرکز» در تهیه پیش نویس تصمیمات بروکسل شرکت نمی کنند. آن‌ها بی‌رحمانه و قاطعانه مجبور به پیوستن «خودکار» به تمام بیانیه‌های سیاست خارجی اتحادیه اروپا و تصمیم‌های تحریمی هستند.

ما بر علاقه اصولی خود به تقویت مشارکت های مختلف با  بوسنی و هرزگوین، نهادها و مردم آن تاکید می کنیم. ما تعهد خود را به حفاظت از اصول اساسی توافقنامه صلح دیتون به عنوان مبنایی برای تضمین صلح، امنیت و ثبات در بالکان تأیید می کنیم.  ما قصد داریم به کار با هدف آزادسازی مستقل و استقلال واقعی بوسنی و هرزگوین از رژیم منسوخ شده تحت الحمایه خارجی ادامه دهیم، که به طور منظم در مورد آن توضیحات مناسب ارائه می دهیم".

واکنش تند روسیه به قبول نامزدی بوسنی هرزگوین در اتحادیه اروپا در راستای رویکرد کلی مسکو به تلاش غرب برای توسعه نفوذ و حضور بیشتر در مناطق هم جوار روسیه ویا کشورهایی که به طور سنتی روابط گرمی با مسکو داشته اند صورت گرفته است. از نگاه روسیه در سه دهه پس از فروپاشی شوروی و وقوع تحولات ماهوی در عرصه اروپا با از میان رفتن بلوک شرق، غربی ها تلاش سازمان یافته و هدفمندی را برای الحاق کشورهایی که از سلطه کمونیسم راه شده بودند به بلوک غرب و عضویت آنها در نهادهای سیاسی، اقتصادی و نظامی غربی یعنی اتحادیه اروپا و ناتو آغاز کردند.

در زمینه نظامی این الحاق به سرعت عملی شد به نحوی که اکنون 30 کشور اروپایی و آمریکایی عضو ناتو هستند که شمار قابل توجهی از آنها کشورهای اروپای شرقی و مرکزی هستند که از سال 1999 به عضویت ناتو درآمده اند. در منطقه بالکان غربی، مونته نگرو در ژوئن 2017 به رغم مخالفت های شدید روسیه عضو ناتو شد. پس از آن نیز مقدونیه شمالی در مارس 2020 به عضویت ناتو درآمد. اکنون ناتو به دنبال الحاق دیگر کشورهای این منطقه از جمله بوسنی و هرزگوین به این سازمان نظامی غربی است. البته روسیه هشدار داده که اقداماتی که بوسنی ممکن است برای پیوستن به ناتو انجام دهد، به عنوان یک "اقدام خصمانه" تلقی خواهد کرد.

بعد دیگر تلاش غرب به ویژه اتحادیه اروپا همگرایی و الحاق سیاسی و اقتصادی کشورهای شرق و مرکز اروپا بود که در این راستا نیز تاکنون بسیاری از این کشورها از جمله اسلوونی و کرواسی در بالکان غربی به عضویت این اتحادیه درآمده اند. سایر کشورهای بالکان غربی نیز خواهان عضویت در این نهاد اروپایی هستند. اکنون با عملی شدن نامزدی بوسنی و هرزگوین در اتحادیه اروپا گام نخست در مسیر عضویت این کشور در این نهاد اروپایی برداشته شده است.

اما نکته مهم قبول و اجرای شروط متعدد اتحادیه اروپا برای آغاز روند عضویت در این اتحادیه است که همان گونه که سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز به آن تصریح کرده پیروی این کشور از تصمیمات بروکسل به ویژه اتخاذ رویکردی ضد روسی و همراهی در اجرای تحریم ها علیه مسکو است.

در واقع غربی ها به دنبال سیطره ژئوپولیتیکی بر بالکان غربی هستند که البته در این مسیر با توجه به عدم همراهی صربستان به عنوان وارث یوگسلاوی سابق با تحریم های ضد روسی و تاکید بر تداوم روابط با مسکو با موانع بزرگی مواجه هستند. صربستان بر مخالفت با عضویت در ناتو تاکید کرده و در حالی که خواهان عضویت در اتحادیه اروپا است اما از پذیرش خواسته اصلی بروکسل یعنی قبول استقلال کوزوو خوداری کرده است.

صرب های بوسنی به رهبری میلوراد دودیک نیز در راستای سیاست های دولت روسیه و شخص ولادیمیر پوتین و با حمایت های مالی چین در نقطه مقابل غربی ها قرار دارند. تحریم های متعدد امریکا و اروپایی ها بر علیه رهبر صرب های جدایی طلب بوسنی، تا حدود زیادی گواه بر این ماجراست. 

جدای از اقدامات عملی و مشهود روس ها در جهت منع بوسنیایی ها برای پیوستن به اتحادیه اروپا که همواره با تهدید و ارعاب از سوی مقامات رسمی کرملین همراه بوده است، اعضای بلندپایه اتحادیه اروپا نیز به صراحت دولت روسیه را به عنوان مانع اصلی عضویت بوسنی و هرزگوین در اتحادیه اروپا عنوان کرده اند.

اعضای اتحادیه اروپا همواره از روسیه درخواست کرده اند تا مساله عضویت کشورهای حوزه بالکان از جمله بوسنی را از مناقشه اوکراین جدا کند و اجازه دهد که این منطقه به سمت عضویت در ناتو و اتحادیه اروپا پیش برود.

مقامات رسمی مسکو که به دلیل تیرگی روابط با غرب، پیش تراعلام کرده اند: از عضویت بوسنی در اتحادیه اروپا حمایت نمی‌کنند و این در حالی ست که در بوسنی و هرزگوین،‌ کروات‌ها و بوسنیایی‌ها به سمت غرب تمایل دارند اما صرب‌های بوسنی همچنان رابطه نزدیکی با مسکو دارند و با عضویت در ناتو و اصلاحات پیشنهادی اتحادیه اروپا مخالفند.

علی ای حال بنظر می رسد: با وجود مساله پذیرش بوسنی و هرزگوین به عنوان کاندیدای رسمی در اتحادیه اروپا، کشاکش جنگ روسیه-اوکراین و همچینی تنش های شدید روس ها با دولت های غربی، همچنان باید شاهد استمرار قدرت نمایی و جنگ های نیابتی دولت های مذکور در منطقه بالکان و خصوصا بالکان غربی باشیم و ظاهرا کشورهای پیرامونی همچون بوسنی، همچنان در صدر لیست کشورهای قدرتمند مرکزی در جهت انتفاع منافع، امتداد مرزهای فیزیکی و نامحسوس ایشان خواهد بود.

منبع: سارایوو تایمز / تهیه و ترجمه: سعید هاشمی، کارشناس و پژوهشگر مسائل حوزه ی شرق اروپا