عراق می‌تواند میانجیگر مناسبی برای حل مشکلات منطقه باشد

دیپلماسی ایرانی: عراق با وجود شرایط سخت سیاسی در این کشور در مدت اخیر در نقش میانجیگر میان ایران و کشورهای عربی به خصوص عربستان ظاهر شده و تلاش‌های خود برای این منظور را افزایش داده، حال این سوال مطرح است که چرا اقبال به تلاش‌های منطقه‌ای عراق بیشتر از توافق‌های عادی سازی روابط با اسرائیل بوده است.

همین چندی پیش بود که بغداد نقش خود را به عنوان میانجیگر میان ایران و عربستان افزایش داده و همچنان به دنبال ایجاد گفت‌وگو میان ایران با مصر، اردن و امارات بود. این مسیر توانسته جای خالی یک دیپلماسی منطقه‌ای فراگیر را در خاورمیانه پر کند و در عین حال توانایی این را دارد تا دامنه توافقنامه‌های آبراهام به عنوان نوعی از همکاری منطقه‌ای را نیز محدود کند.

«آبراهام» نامی است که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین امریکا بر توافقنامه‌های عادی سازی روابط میان کشورهای عربی از جمله امارات، بحرین و مراکش با اسرائیل گذاشت.

چرا عراق می‌تواند میانجیگر میان ایران و کشورهای منطقه باشد؟

خاورمیانه فاقد زیرساخت دیپلماتیک لازم برای گفت‌وگو و اقدام مشترک است و از این رو رسیدن به توافق میان کشورهای خاورمیانه درباره هر موضوعی بسیار سخت و بعید است و حتی تمایل برخی رقبای منطقه‌ای همچون “ترکیه و امارات” یا “ایران و عربستان” برای گفت‌وگو با یکدیگر در وهله اخیر تنها شامل مسائل دوجانبه میان آنها بوده و شامل مسائل عمده منطقه‌ای نمی‌شود، اما به نظر می‌رسد ابتکار دیپلماسی گفت‌وگو میان ایران و کشورهای عربی از سوی بغداد، می‌تواند شکاف دیپلماسی منطقه‌ای را برطرف کند.

از سویی عراق از موقعیت و نگاه مثبتی که به این کشور هم در ایران و هم در کشورهای عربی وجود دارد استفاده می‌کند و به عنوان میانجیگر مورد اعتماد در فاصله یکسان از دو طرف می‌ایستد.

از همین رو عراق تاکنون میزبان پنج دور از مذاکرات میان مسئولان ایرانی و عربستانی بوده و برخی از این جلسات با حضور نمایندگان امارت، مصر و اردن برای بررسی جنگ یمن و شرایط سوریه و لبنان برگزار شده است.

با توجه به اینکه روابط دیپلماتیک میان عربستان و ایران از سال 2016 قطع شد و تنش‌ها میان دو طرف روند فزاینده‌ای به خود گرفت می‌توان مذاکرات میان تهران و ریاض با میانجیگری بغداد را یک تحول سیاسی مهم دانست.

گفت‌وگوهای تهران و ریاض نشان داد که عراق در جایگاه یک طرف تاثیرگذار مورد اعتماد و در عین حال بی‌طرف قرار دارد که می‌توان روی آن به عنوان یک میانجیگر در گفت‌وگو میان کشورهای خاورمیانه حساب ویژه‌ای باز کرد و از سویی این میانجیگری عراق به عنوان ابزار کاهش تنش، برای بسیاری از کشورهای منطقه مفید محسوب می‌شود.

نقش منطقه‌ای عراق در مقابل توافقات عادی سازی با اسرائیل

توافقنامه‌های آبراهام قصد داشت تا سازوکاری را برای ائتلاف‌سازی منطقه‌ای میان اسرائیل و کشورهای عربی ایجاد کند ولی این طرح تاکنون راه به جایی نبرده زیرا نتوانسته است کشورهای عربی یا اسلامی را با این ایده همراه کند.

برای مثال عادی سازی روابط مراکش با اسرائیل باعث شعله‌ور شدن تنش‌های مراکش با همسایه خود، الجزایر شد و الجزایر اعلام کرد که عادی سازی همسایه خود با اسرائیل دلیل قطع روابطش با این کشور است و این مساله به بحرانی در میان کشورهای عربی شمال آفریقا تبدیل شد.

در کنار بی میلی بسیاری از کشورهای منطقه نسبت به توافقنامه‌های آبراهام، عراق در ادامه نقش آفرینی منطقه‌ای خود در ماه اوت 2021 کنفرانس بغداد برای همکاری و شراکت را ترتیب داد و امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه هم در آن شرکت کرد.

در همین حال می توان گفت در مقایسه میان توافقنامه‌های آبراهام و تلاش برای ایجاد ائتلاف اسرائیلی – عربی از یک سو و نقش آفرینی دیپلماتیک عراق، گزینه دوم در منطقه با اقبال بیشتری همراه بوده است.

موضع عراق نسبت به اسرائیل

عراق به طور تاریخی به اسرائیل به چشم دشمن نگاه کرده است و آن را عامل بی ثباتی برای عراق و کل منطقه می داند. استراتژی دیپلماتیک منطقه ای عراق نشان دهنده تمایل این کشور برای بازدارندگی در برابر اسرائیل است.

عراق در ماه مه 2022 نیز قانون جرم انگاری برقراری روابط با اسرائیل را به تصویب رساند و این مساله به وضوح نشان می دهد که عراق هرگز در دیپلماسی منطقه‌ای که مبتنی بر حضور اسرائیل و عادی سازی روابط با آن باشد، شرکت نخواهد کرد.

از سویی کشورهای منطقه، نگاه عراق به اسرائیل را جدی گرفته‌اند زیرا عراق هم اکنون در مرکز گفت‌وگوهای دیپلماتیک خاورمیانه قرار گرفته و همگان اذعان دارند که نیاز به دیپلماسی پایدار و چندجانبه بیش از هر زمان دیگری ضروری است. از همین جهت کشورها برای باقی ماندن عراق در این جایگاه تلاش می کنند تا خطر قرمز آن یعنی اسرائیل را جدی و محترم بشمارند.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی