ایالات متحده به دنبال جای پایی در آسیای مرکزی

نویسنده: ویکتوریا پانفیلوا

دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده قصد دارد تا بخاطر کمک در مبارزه با تروریسم، اجازه مالکیت ۴۶ فروند هواپیما و هلیکوپتر نظامی را که توسط خلبانان نیروی هوایی افغانستان به جمهوری های آسیای مرکزی پرواز کرده اند، به ازبکستان و تاجیکستان بدهد. این مطلب توسط وبسایت پولیتیکو در آستانه دیدار آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا با وزرای خارجه کشورهای آسیای مرکزی در قالب «C5 + 1» منتشر شد. کارشناسان می گویند واشنگتن قصد استقرار تاسیسات نظامی خود در منطقه را دارد.

روسای وزارت های خارجه کشورهای آسیای میانه و ایالات متحده در مورد تثبیت اوضاع در افغانستان از جمله درباره موضوع به رسمیت شناختن دولت خودخوانده طالبان (جنبش ممنوع الفعالیت در فدراسیون روسیه) که جایگزین جمهوری اسلامی افغانستان شده گفت وگو کردند.

افغانستانی های زیادی، به ویژه آن هایی که با ایالات متحده همکاری می کردند، از کشور فرار کردند. در میان این افراد، خلبانان نظامی هم بودند که خانواده های خود را با هواپیماها و هلیکوپترهای نیروی هوایی افغانستان به تاجیکستان و ازبکستان بردند.

طالبان بارها خواستار بازگرداندن تجهیزات نظامی از دوشنبه و تاشکند شده است. صحبت در اینجا از هواپیماهایی است که خلبانان نیروی هوایی افغانستان پس از تصرف کابل توسط طالبان به تاجیکستان و ازبکستان تحویل دادند. از جمله هواپیماهایی که از افغانستان خارج شده اند می توان به هواپیما سی-۲۰۸، هواپیماهای سبک تهاجمی اِی-۲۹ سوپر توکانو، بالگردهای می-۲۵، می-۱۷ و یو اچ-۶۰ بلک هاوک اشاره کرد که طالبان اصرار بر مالکیت آن ها دارد و خواستار بازگشت آن ها به افغانستان است. مقامات ازبکستان و تاجیکستان ادعا می کنند که این تجهیزات متعلق به ایالات متحده است و از بازگرداندن آن خودداری می کنند.

منابع مطلع به پولیتیکو گفته اند که واشنگتن قصد دارد تا از این هواپیماها «به عنوان اهرم فشار» برای به دست آوردن جای پایی در منطقه ای که ارتش آمریکا دیگر در آن حضور ندارد استفاده کند. ایالات متحده قصد دارد در ازای یک توافق غیررسمی برای «تعمیق روابط امنیتی» و مبارزه با تروریسم، این هواپیماها را در اختیار دولت‌های ازبکستان و تاجیکستان قرار دهد. چنین توافقی «می تواند شامل هر چیزی از گسترش تبادل اطلاعات تا استقرار نیروها یا هواپیماها در این کشورها و در دراز مدت باشد.» به احتمال زیاد این توافقنامه قادر به فراهم کردن دسترسی به اطلاعاتی را که ازبکستان و تاجیکستان در مورد شبکه های تروریستی در افغانستان دارند خواهد بود. نماینده وزارت امور خارجه ایالات متحده از هرگونه اظهار نظر در رابطه با این اطلاعات خودداری کرده است.
همانطور که کوبات رحیم اف، مشاور سابق نخست وزیر قرقیزستان و مدیر مرکز تصمیمات استراتژیک قبلا به نیزاویسیمایا گازیتا گفته، تلاش های ملایم برای از سرگیری فعالیت ها به صورت گذرا و  یا حتی تمام عیار در پایگاه های هوایی نظامی در آسیای مرکزی شروع شده است.

موضوع انتقال هواپیماها و هلیکوپترها در تابستان امسال و در جریان سفر ژنرال مایکل اریک کوریل، فرمانده ستاد مرکزی ایالات متحده به دوشنبه مورد بحث قرار گرفت. این ژنرال آمریکایی، «نقش قابل توجه امروزی تاجیکستان در آسیای مرکزی» را مورد تحسین قرار داده است. لازم به یادآوری است که تاجیکستان اخیرا یک رزمایش نظامی ۲۰ روزه با مشارکت ایالات متحده برگزار کرده است.

ویکتور لیتوفکین، سرهنگ بازنشسته و کارشناس نظامی معتقد است که هدف آمریکا جدایی آسیای مرکزی از روسیه است. همچنین، آمریکا می خواهد تا «تنش در روابط بین مسکو و آستانه، و روابط بین دوشنبه و بیشکک را تشدید کند». لیتوفکین به نیزاویسیمایا گازیتا می گوید که «آمریکا خواهان شعله ور شدن همه درگیری‌هاست تا بتواند جای روسیه و چین در در این منطقه را بگیرد.» به گفته این کارشناس، واشنگتن هرگز از نقش مخرب خود در جغرافیای پساشوروی عقب نشینی نکرده است و «اکنون هم آن ها تصمیم گرفته اند تا با استفاده از مشغولیت روسیه در درگیری های اوکراین، به آسیای مرکزی نشان دهند که شریک و متحد واقعی این کشورها کیست. همانطور که آن ها قبلا هم این را به ارمنستان نشان داده اند. نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در جریان سفر خود به ایروان، به ارمنستان وعده صلح در ازای دست کشیدن از پایگاه نظامی روسیه و همکاری با ایالات متحده را داد.» لیتوفکین می گوید در صورتی که ایروان درک نکند که هیچ چیز مشخصی در پشت این وعده‌ها وجود ندارد، این موضوع می تواند تبدیل به نقطه ای داغ در قفقاز شود.

با این حال، آمریکایی ها واقعا به این هواپیماها نیاز ندارند. اول اینکه این تجهیزات استفاده شده هستند و برای بازسازی و نوسازی این هواپیماها در ایالات متحده بودجه قابل توجهی مورد نیاز است. آمریکایی ها به دنبال استفاده از این هواپیماها نیستند. بنابراین امکان انتقال مالکیت آن ها به تاجیکستان و ازبکستان مطرح است. ایالات متحده دو پرنده را با یک سنگ می زند- متخصصان آمریکایی هواپیما را بازسازی کرده و همچنین خدمات نگهداری از آن را ارائه خواهند کرد. دوشنبه و تاشکند باید برای تامین کمک مالی و قطعات یدکی به واشنگتن مراجعه کنند. علاوه بر این، یک جنبه مهم دیگر هم وجود دارد و آن آموزش متخصصان است. بنابراین، در کشورهای آسیای مرکزی، اگرهم به اندازه کوچک، اما به هر حال «جای پایی برای آمریکا» باز می شود.

ویکتور لیتوفکین می گوید: «این نشانه بدی برای روسیه است. روند جایگزینی تجهیزات نیروی هوایی روسیه با تجهیزات آمریکایی آغاز شده است. آمریکایی ها این فرصت را خواهند داشت که به طور رسمی در کشورهای آسیای مرکزی حضور داشته باشند و بر سیاست های آن ها تاثیر بگذارند.» لیتوفکین البته معتقد است که تسلیح به تجهیزات بر اساس معیارهای ناتو بلافاصله اتفاق نخواهد افتاد: « کشورهای اروپای شرقی که ۲۰ سال است عضو ناتو هستند را در نظر بگیرید. اگر بخاطر حوادث اوکراین نبود، آن ها برای مدت ها شروع به استانداردسازی تجهیزات خود بر اساس معیارهای ناتو نمی کردند. اما حالا که تجهیزات خود را به اوکراین منتقل کرده اند، آمریکایی ها به آن ها وام می دهند تا تجهیزات جدید بخرند. اگرچه باید گفت که آمریکایی ها مشتاق عرضه سلاح های جدید به آسیای مرکزی نیستند.»

منبع: نیزاویسیمایا گازیتا / ترجمه: علی مفتح