پیامدهای شکسته شدن یخ‌های دیپلماتیک

نویسنده: گرالد فایراشتاین (Gerald Feierstein)

دیپلماسی ایرانی: اینکه در پرتوی گام هایی که به تازگی (توسط کشورهای عربی خلیج فارس) برای کاهش تنش با ایران برداشته شده، بهبود روابط بتواند راه را برای یک روند فراگیرتر حل مسئله هموار کند، یک پرسش باز است. برقراری دوباره روابط کامل دیپلماتیک، بی گمان یکی از خواسته های پابرجای ایران را برآورده می کند که مشکلات منطقه ای در یک چارچوب منطقه ای چاره شود، یعنی بدون حضور آمریکا. با این حال، بعید است که ایران مایل به گفت وگو درباره برنامه موشک های بالستیک خود بشود که یک سرچشمه نگرانی منطقه ای است اما در نگاه ایرانی ها، یک بازدارنده ضروری در برابر اسرائیل و نیز ایالات متحده به شمار می رود.

با این همه، عادی سازی دیپلماتیک، این امکان را به نوعی فراهم می آورد که ایران به ایفای نقشی سازنده در حل و فصل یک سرچشمه دوم تنش منطقه ای متمایل شود: یعنی حمایتش از بازیگران ناپایدارساز در کشورهای همسایه، به  ویژه حوثی ها در یمن. سعودی ها پیوسته گفته اند که در پی گفت وگو با ایران درباره یمن نیستند چرا که از نظر آنان، یک مسئله داخلی دولت های عربی است که باید میان خودشان حل و فصل شود.

نکته دیگری که ناروشن باقی می ماند، حدود نفوذ ایران بر رهبری حوثی هاست. هرچند آنان بی گمان این الزام را حس می کنند که به توصیه های ایران به خوبی گوش فرا دهند، هرگز روشن نبوده که تهران از ظرفیت یا اراده لازم برای وادار کردن حوثی ها به خاتمه منازعه بی آنکه خودشان مایل باشند، برخوردار باشد. با این حال، اینکه تهران جانبِ یک حل و فصل سیاسی در جنگ هشت ساله یمن را بگیرد، احتمالا اقبال یک گفت وگوی موفق را افزایش می دهد.

کاهش بیشتر تنش های این منطقه همچنین فرصتی برای دولت جو بایدن است آن هم در شرایطی که به پایان گفت وگوی یک ساله خود درباره بازگشت به برجام نزدیک می شود. برای کشورهای عربی، برخلاف اسرائیل، برنامه هسته ای ایران در قیاس با برنامه موشکی اش، هیچ‌گاه یک تهدید دارای اولویت نبوده است.

با این حال، مخالفت آشکار سعودی ها و اماراتی ها با برجام در سال 2015، یک دشواری سیاسی داخلی را برای دولت اوباما بوجود آورد. حال با فرض اینکه روابط دوباره دیپلماتیک میان تهران و همسایگان عربش، فرصت هایی را برای بحث درباره نگرانی های منطقه ای از کانال های دو جانبه، فراهم کند، چه بسا موجب شود که ناخرسندی از تصمیم بایدن برای بازگشت به برجام، به زبان آورده نشده یا دست کم، کمرنگ شود.

منبع: موسسه خاورمیانه / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11