چرا اردوغان، ریاض و تل آویو را به تهران ترجیح داد؟

مهدی بازرگان، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان طی دو دهه ای که قدرت را در ترکیه به دست گرفته هیچ گاه نتوانسته است دیپلماسی متوازن، ثابت، پایدار و صد البته مبتنی بر منافع ترکیه را در پیش بگیرد. لذا همواره این کشور به انحاء مختلف چوب ندانم کاری های رئیس جمهورشان را خورده است.

در این بین بسیاری هم با گزاره سیاست خارجی «عمل گرا» یا «پراگماتیک» سعی در توجیه این میزان از نوسان شدید و افت و خیزهای اردوغان در تعامل یا تقابل با کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای طی 20 سال گذشته داشته اند، در صورتی انعطاف در سیاست خارجی و دیپلماسی پراگماتیک منبعث از شناخت دقیق و کافی از زیر و بم تحولات بین الملل و ظرائف حفظ روابط با همسایگان است تا در مواقع لازم بتوان با چرخش دیپلماتیک، روابط خارجی را در مسیر منافع ملی قرار داد. اما با نگاهی کلی کارنامه دیپلماتیک اردوغان و آنچه که در سیاست خارجی ترکیه رقم زده است صرفا تشتت، بی برنامگی و فقدان شناخت از روابط بین الملل دیده می شود.       

خروجی این کارنامه تاسف بار سیاست خارجی اردوغان به شکل جدی و مستیقم در اقتصاد ترکیه بروز و ظهور پیدا کرده است. پیرو این نکته اکنون که ترکیه با بحران اقتصادی به شکل جدی دست و پنجه نرم می کند تا جایی که علی باباجان، اقتصاددان و رئیس حزب دموکراسی و پیشرفت(DEVA)  از ورشکستگی کامل اقتصادی به دلیل سیاست های غلط اردوغان می گوید. 

لذا آنکارا نیم نگاه جدی به سیاست خارجی خود دوخته است تا بتواند مفری برای فرار از تورم 80 درصدی طبق پیش بینی بانک گلدمن ساکس پیدا کند. هر چند تا همین جای کار هم تورم در ترکیه در ماه می از 73 درصد عبور کرد، کما اینکه در سال 2021 ارزش لیر ترکیه 44 درصد سقوط کرد و از ابتدای سال جاری تاکنون 24 درصد دیگر از ارزش خود را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ از دست داده است.

مجموعه این شرایط تا اندازه ای متاثر از بحران آفرینی در سیاست خارجی ترکیه است. حال در این شرایط متاسفانه اردوغان دوباره دوست و دشمن خود را گم کرده است. از یک سو ضمن سوءاستفاده سیاسی از مقوله حق آبه و تاسیس سدهای بزرگ در قالب ابرپروژه هایی چون گاپ و داپ و دامن زدن به بحران خشکسالی چند سال اخیر میان کشورهای همسایه مانند ایران با تحریک اربیل و تلاش برای گسل با تهران سعی دارد با کمترین هزینه سیطره کاملی بر منابع نفتی و گازی کرستان عراق داشته باشد.

در دیگر سو اردوغان با لغو سفر خود به ایران، راهی عربستان شد تا در سایه احیای روابط سردش با ریاض بتواند از نمد تعامل با بن سلمان کلاهی برای خود بدوزد. اکنون هم که قرار است ولیعهد سعود راهی ترکیه شود اردوغان امیدوارتر از همیشه عربستان را جایگزین ایران کرده است.  

در کنار آن ترکیه با لغو سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، سفر مولود چاووش اغلو به اسرائیل را کلید زد. این در حالی است که پیش از آن، اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهوری اسرائیل هم به ترکیه سفر کرده بود و به دنبالش اردوغان در تلاش برای حضور نفتالی بنت در ترکیه نیز هست تا بتواند از قِبَل گرم شدن روابط دیپلماتیک و افزایش سطح تعاملات و مناسبات تجاری و اقتصادی آنکارا – تل آیو حمایت واشنگتن را هم به دست آورد.

در همین راستا ذیل سیاست ایران هراسی اسرائیل و هشدارهای مکرر رسانه ای به اتباعش برای عدم سفر به ترکیه شاهد همکاری تام و تمام ترک ها و اردوغان نیز هستیم که می تواند به عنوان تکمله ای بر اقدامات ضدایرانی وی قلمداد شود. آن هم در شرایطی که توریست ها و در کل اتباع ایرانی عملا بیشترین خروج سرمایه را در قالب سفر، کنسرت، خرید خانه و ... به ترکیه داشته اند. از این رو باید سیاست و رویه فعلی اردوغان نسبت به ایران را نوعی خنجر از پشت تعبیر کرد./شرق