یک ترور و چند پیام!

دیپلماسی ایرانی: پس از سفر انریکه مورا و شیخ تمیم به ایران و چراغ سبز تهران برای ازسرگیری مذاکرات وین این بار بسیاری احیای برجام را جدی تر از قبل می دانستند. در چنین شرایطی یکشنبه شاهد اقدامی تروریستی در تهران بودیم؛ تروری که می تواند با هدف تحت الشعاع قرار دادن مذاکرات وین انجام شده باشد. اما به واقع تا چه اندازه بین تلاش برای از سرگیری مذاکرات وین و انجام این ترور ارتباط وجود دارد؟ پاسخ این سوال، محور گفت وگویی با مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه و تحلیلگر ارشد مسائل اسرائیل است که در ادامه از نظر می گذاریند.

 ارزیابی شما از ترور یکشنبه هفته جاری در تهران چیست؟ اساسا این ترور با چه هدف یا اهدافی انجام شده است؟

پیش از اینکه به اهداف این ترور بپردازیم جا دارد که به چند نکته مهم اشاره کنم. اولین نکته به شرایط زمانی و موقعیت سیاسی - اجتماعی کنونی در ایران اران باز می گردد. به هر حال کشور در یک بافت معنادار قرار دارد به همین دلیل انجام این ترور می‌تواند از چند بعد دارای اهمیت باشد. ابتدا به ساکن اینکه کشور متاثر از تصمیمات دولت در خصوص حذف ارز ترجیحی با اعتراضات و انتقادات گسترده ای مواجه است. لذا فضای سیاسی و امنیتی قدری حساس و ملتهب است. در چنین شرایطی ترور یک نیروی قدس سپاه می‌تواند در تشدید فضای امنیتی با هدف ناامن کردن کشور عمل کند. از طرف دیگر باید این نکته را هم مدنظر قرار داد که این ترور در شرایط کنونی می تواند علاوه بر تغییر معنادار در فضای سیاسی و امنیتی کشور، فضای منطقه را هم تحت الشعاع قرار خواهد دهد. چرا که عاملین و بازیگران پشت پرده این ترور سعی کرده‌اند با این اقدام خود ایران را در مسیری قرار دهند که جز انجام واکنش سخت در برابر ترور نداشته باشد. در چنین فضایی قطعاً منطقه می تواند تحت تاثیر عواقب این ترور قرار گیرد.

 در خصوص برجام چطور؛ آیا این ترور می تواند روی برجام تاثیر بگذارد؟

اتفاقاً نکته دوم من که باید در تکمیل سوال قبلی به آن اشاره کنم به فضای سیاسی و دیپلماتیکی باز می گردد که بعد از سفر انریکه مورا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به ایران با هدف کمک به احیای برجام شکل گرفت. بعد از این تلاش های میانجیگرایانه دیپلماتیک شاهد مواضع مثبتی برای از سرگیری مذاکرات وین از سوی تهران بودیم تا جایی که برخی محافل خبری مطرح کردند که از نیمه خرداد ماه مذاکرات وین از سر گرفته می‌شود. به همین دلیل اسرائیل یا هر بازیگر دیگری که پشت این ترور نیروی قدس سپاه قرار گرفته است سعی کرده با انجام این ترور، تهران و به خصوص نیرو های رادیکالی که از ابتدا با مذاکرات وین و احیای برجام سر ناسازگاری و مخالفت داشته‌اند را به سمت یک فضای رادیکال برای به شکست کشاندن مذاکرات وین سوق دهند. در چنین شرایطی کشورهای اروپایی و همچنین دولت بایدن که نیم نگاه جدی به احیای برجام دارند مجبور خواهند شد در کنار اسرائیل، سنای آمریکا و همچنین کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای تقابل با احیای برجام قرار بگیرند. از طرف دیگر چون تهران با از سرگیری مذاکرات موافقت کرده بود این احتمال وجود داشت که این دور از مذاکرات به حل و فصل اختلافات و کنار گذاشتن خطوط قرمز برای احیای برجام بینجامد. لذا اسرائیل یا هرکسی که پشت این ترور قرار داشته است با این احساس نگرانی سعی کرده است پیش از آغاز مذاکرات با ترور عملا مذاکرات را با وقفه و یا بن بست دیگری مواجه کند. به هر حال اولین ترور غیرهسته‌ای در شرایطی که برجام هم به مسائل یا بهتر بگوییم خطوط قرمز غیرهسته ای با محوریت خروج سپاه از لیست گروه های تروریستی گره خورده است نشان می دهد که بازیگران پشت این ترور با هوشمندی دست به انتخاب این فرد برای حذف وی زده اند.

به چه دلیلی اسرائیل یا هر بازیگری که پشت این ترور قرار داشته است، حذف نیروهای قدس سپاه پاسداران را کلید زده است؟

 این نکته در ادامه تحلیل من برای پاسخ به سوال قبلی قرار دارد. در واقع ترور نیروی قدس سپاه در تهران یک پیام چند بُعدی است که یک سر آن به دولت بایدن، یک سرش به تهران، سر دیگرش به مخالفان داخلی کابینه بنت و یک سرش هم به جامعه جهانی باز می گردد. به این معنا این ترور نوعی قدرت نمایی اسرائیل در برابر ایران بود و در کنارش اتما حجت برای کاخ سفید. اگرچه دولت بایدن تلاش دارد تا در خصوص خروج سپاه از لیست گروه های تروریستی، مذاکرات وین را به نتیجه برساند، اما این ترور نشان داده است که اسرائیل با ترور یک نیروی قدس در تهران ضمن قدرت‌نمایی اطلاعاتی و اشراف امنیتی و نظامی خود به دولت بایدن هم این پیام را بدهد که نه تنها مانع از این کار خواهد شد، بلکه اهرم های دیگری مانند ترور و ... را هم در اختیار دارد تا مانع از خروج سپاه از لیست گروه های تروریستی و اساسا احیای برجام شود.

 اسرائیل چگونه با ترور می‌تواند مشروعیت سیاسی برای عدم احیای برجام کسب کند؟ 

بحث مشروعیت سیاسی نیست. اسرائیل با این ترور سعی دارد اینگونه القا کند که نیروی قدس و در کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک نیروی تروریستی است و تل آویو برای حفظ امنیت ملی و تمامیت ارضی خود استفاده از هر اهرمی برای مقابله با آن را مشروع می داند. 

حتی ترور؟

حتی ترور. چون اسرائیل سعی دارد با تروریستی جلوه دادن سپاه پاسداران و نیروی قدس اینگونه القا کند که تنها راه مقابله با یک نیروی تروریستی استفاده از ابزار ترور است. اسرائیل با همین منطق اولین ترور غیرهسته‌ای خود را در پایتخت ایران انجام داد.

 واکنش تهران را چگونه ارزیابی می کنید؟

تا اینجای کار به نظر نمی رسد ایران بتواند واکنش متقابلی مانند آنچه که اسرائیل انجام داده از خود بروز دهد. چون ترورهای قبلی، جاسوسی و خرابکاری که توسط اسرائیل طی سال های گذشته انجام شده است و به نوعی خلأ امنیتی را در ایران گوشزد می کند عملاً با پاسخ امنیتی متقابل و هم وزن همراه نشده است؛ هر پاسخی که بوده پاسخ غیرمستقیم و از طریق گروه های نیابتی بوده است. اینها نمی تواند موازنه وحشت و موازنه تهدید را ایجاد کند.

چرا؟

چون ترور یک دانشمند هسته ای در ۵۰ کیلومتری پایتخت و یا ترور یک نیروی قدس در وسط تهران، آن هم در روز روشن پیام های کاملاً جدی در حوزه های امنیتی و اطلاعاتی برای ایران دارد که یا با مشکل نشتی اطلاعات همراه هستیم یا اشراف امنیتی و قدرت جاسوسی اسرائیل و موساد در ایران بسیار بالا است. ضمنا تسویه حساب های امنیتی نوعی تسویه حساب حیثیتی برای کشورها به شمار می‌رود که نمی‌تواند با جنگ غیرمستقیم و نیابتی برطرف شود. ایران تاکنون نتوانسته است یک تسویه حساب امنیتی در عمق مرزهای ۱۹۴۸ داشته باشد.

به باور شما بهترین واکنش ایران چه خواهد بود؟

دو راه حل برای تقابل با این اقدامات اسرائیل وجود دارد. اول استفاده از اهرم دیپلماسی از طریق به کارگیری توان دیپلماتیک دیگر کشورها برای محکوم کردن اسرائیل و مهمتر از آن تلاش برای احیای برجام؛ اگر برجام احیا شود جامعه جهانی توان هسته ای ایران را دوباره به رسمیت خواهد شناخت. در این صورت اسرائیل با یک انزوای دیپلماتیک مواجه خواهد شد که نمی تواند دست به ترور، خرابکاری و جاسوسی بزند چون با واکنش جامعه جهانی مواجه خواهد شد و به دنبالش اسرائیل را بازیگر مخرب قلمداد می‌کنند. به همین دلیل است که اسرائیل بزرگترین دشمن احیای برجام است و خود را به هر آب و آتشی می زند که توافق هسته‌ای احیا نشود./شرق