انفعال ایران در قبال جمهوری آذربایجان

دیپلماسی ایرانی: از سال ها قبل تحریکات گسترده از از طریق رسانه های وابسته به جمهوری آذربایجان علیه ایران انجام شده است. در ابتدا نوک تیز این حملات متوجه حاکمیت ایران بوده، اما به مرور زمان نوک تیز این حملات عیان تر شده و کلیت تمایت ارضی ایران را هدف گرفته و در کنار رسانه های رسمی شبکه های تجزیه طلب نیز به طور رسمی تر تمامیت ارضی ایران را مورد هدف قرار داده است.

اخیرا یک کارشناس رسانه ای این کشور در یکی از رسانه های این کشور خواهان "بازگشت اراضی این کشور و وصل شدن جمهوری آذربایجان به خلیج فارس شده است!" همچنین وی در سخنان تحریک آمیز و توهین آمیزی ایران را "ابلیس" نامیده، یعنی علاوه بر آشکار کردن عناد خود با حاکمیت ایران دشمنی خود با کل موجودیتی به نام ایران را نیز ابراز کرده است.

باید اشاره کرد که این سخنان تحریک آمیز از جانب رسانه ها و تریبون های تبلیغاتی یک کشور همسایه علیه یک کشور همسایه دیگر، مصداق بارز تحریک علیه تمامیت ارضی است و در بهترین حالت باید با اعتراض سفارت ایران در جمهوری آذربایجان و احضار سفیر جمهوری آذربایجان مواجه شود.

موضوع بعدی این مساله است که انفعال کلی دستگاه سیاست خارجی ایران در جمهوری آذربایجان و غافل شدن ایران از همسایه خود جای پای رقیب منطقه ای ایران یعنی"اسرائیل"را به این کشور باز کرده و در نتیجه، حضور اسرائیل در این منطقه مدل کردستان عراق نیز در جمهوری آذربایجان در حال پیاده شدن است؛ در حال حاضر عوامل اسرائیل در حال تغذیه مالی دشمنان ایران در جمهوری آذربایجان هستند.

نکته ای که در حال حاضر مساله تجزیه طلبی کردی که از اقلیم کردستان تغذیه می شود و مساله تجزیه طلبی ترکی که از طرف جمهوری آذربایجان تغذیه می شود را از هم تفکیک می کند این موضوع است که مساله تجزیه طلبی ترکی در حال حاظر تنها دارای ماهیت رسانه ای و فرهنگی است و دارای ماهیت مسلحانه نیست، اما در صورتی که غلفت ایران نسبت به جمهوری آذربایجان تداوم داشته باشد این مساله می تواند به بحران های عمیق تری برای امنیت ملی ایران مبدل شود.

اهرم هایی که ایران می تواند در قبال کاهش خطر تجزیه طلبی و افکار ضد ایرانی در جمهوری آذربایجان بکار ببرد می تواند دارای ماهیت قهری یا ماهیت اقتصادی و یا گسترش روابط اقتصادی باشد که مورد دوم را ترکیه، هم اکنون، در حال پیاده سازی در اقلیم کردستان عراق است. ترکیه یک خط لوله را از اقلیم کردستان عراق به داخل خاک خود وارد کرده و عملا صدها شرکت ترکیه ای در اقلیم کردستان که یکی از پرخطر ترین نقاط برای ترکیه است، حضور دارند. ترکیه سعی دارد با ایجاد وابستگی اقتصادی از خطرات امنیتی اقلیم کردستان برای خود بکاهد. 

باید گفت در صورتی که ایران دارای یک اقتصاد پویا باشد بخشی از خطرات امنیتی از جانب کشورهای همسایه قابل تقلیل است، البته باید افزود که همه این مفاهیم که با تسری متقابل امنیت و اقتصاد با همدیگر مرتبط می شود تحت نظریه امنیتی کوپنهاگ قابل تحلیل است. البته باید افزود که ماهیت قهری نیز تنها شامل مسائل امنیتی و نظامی نمی شود و برخی دیگر از اقدامات دیپلماتیک و سیاسی نیز می تواند به عنوان مفاهیم قهری در قبال جمهوری آذربایجان بکار رود.

مورد بعدی که در قبال معضلی بنام تجزیه طلبی ترکی قابل ملاحظه است مساله ترکیه است. هرچند ترکیه به شدت جمهوری آذربایجان درمورد مساله تجزیه طلبی ترکی فعال نیست، اما حمایت های ترکیه از جمهوری آذربایجان به افزایش جرات برخی از سیاستمداران و کارشناسان رسانه ای این کشور در راستای فعالیت علیه ایران منجر شده است. در صورتی که در آینده میزان مبادلات اقتصادی ایران و ترکیه افزایش و روابط ایران و ترکیه بهبود یابد نقش فاکتور جمهوری آذربایجان در روابط بین ایران و ترکیه رنگ خواهد باخت و در نتیجه با افزایش انزوای جمهوری آذربایجان در سطح منطقه، این کشور ناگزیر خواهد شد از فعالیت های تحریک آمیز علیه تمامیت ارضی ایران خوداری کند.

در نهایت باید افزود مجموعه ای از عوامل واگرا در روابط بین دو کشور همانند "ناسیونالیسم ترکی، رقابت ها بر سر مارکت های انرژی، حضور رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان، نادیده گرفتن حقوق شیعیان از سوی جمهوری آذربایجان، مساله ارمنستان، اقتصاد ضعیف ایران، عدم توانایی ایجاد وابستگی اقتصادی بین ایران و جمهوری آذربایجان و از بعد امنیتی نظامی تعدد مسائل امنیتی در اطراف ایران منجر به کاهش تمرکز ایران نسبت به جمهوری آذربایجان شده و همچنین منجر به وابستگی این کشور به ترکیه و اسرائیل شده است. این مساله خطرات و چالش هایی را برای ایران پدید آورده است، که البته با تلفیق دو بازوی امنیت و اقتصات و سیاست چماق و هویج می توان تا اندازه ای از تحریکات تجزیه طلبانه و ضد ایرانی در این منطقه کاست و منافع ملی ایران را در این منطقه تقویت کرد. به هر اندازه که روابط اقتصادی و سیاسی ایران و جمهوری آذربایجان تقویت بشود صداها و فعالیت های ضد ایرانی در این کشور کاهش خواهد یافت و حاکمیت این کشور نیز ناگزیر خواهد بود که صداهایی را که علیه تمامیت ارضی ایران بلند می شوند را خاموش کند؛ اما در حالت کنونی که ایران دارای نفوذی در این کشور نیست این کشور به تربیون صداهای ضد ایرانی بدل شده است.