شکل روابط ایران و آمریکا بعد از احیای برجام

نویسنده: هدی رئوف

دیپلماسی ایرانی: با افزایش انتظارات در خصوص نزدیک بودن زمان احیای توافق هسته ای بین ایران و غرب، پرسش هایی درباره شکل آینده روابط بین ایران و آمریکا مطرح شده است. هرچند روابط دو کشور از زمان تاسیس نظام اسلامی در ایران خصمانه بوده است ولی دوطرف در برخی مواقع به علت همسو شدن منافعشان توانسته اند با یکدیگر همکاری کنند. به همین علت ممکن است اعلام احیای برجام، نقطه آغاز دوره ای جدید در روابط تهران و واشنگتن در زمان ریاست جمهوری جو بایدن باشد.

با توجه به این که دولت بایدن اولویت را به پرداختن به تهدیدات چین و روسیه علیه امنیت ملی آمریکا داده و همچنین با نگاهی به عقب نشینی ناگهانی و حساب نشده آمریکا از افغانستان، می توان چنین نتیجه گرفت که خاورمیانه دیگر جزء اولویت های سیاست خارجی آمریکا نیست و ایران نیز این مسئله را فهمیده است. به همین علت بود که دولت بایدن در مذاکرات وین از تعهد برای سوق دادن ایران به سوی توافقی فراگیرتر و قوی تر از برجام که برنامه موشکی و نفوذ منطقه ای ایران را نیز شامل شود، دست کشید.

خلاصه این که بایدن، خاورمیانه را در ایران خلاصه کرده است و ایران را نیز در برنامه هسته ایش خلاصه می بیند. واشنگتن اکنون صرفا به دنبال مدیریت مسئله هسته ای ایران است تا مانع گسترش تسلیحات هسته ای شود و از تبدیل شدن ایران به قدرتی هسته ای جلوگیری کند. ملاحظات منطقه ای و نگرانی های مربوط به حقوق بشر در ایران هرچند برای منافع آمریکا و منافع متحدانش در منطقه اهمیت دارد ولی جزء اولویت های ضروری واشنگتن نیست.

از آنجا که آمریکا با ایران درباره رفتار منطقه ای این کشور مذاکره نکرده است، احتمالا درصدد ایجاد چارچوبی برای همکاری با شرکا و متحدانش در منطقه در خصوص نگرانی های مرتبط با ایران حتی بعد از احیای برجام بر خواهد آمد و با کشورهای عربی و خاورمیانه ای و اروپایی درباره نحوه مدیریت چالش هایی که ایران در منطقه ایجاد می کند، رایزنی خواهد کرد.

در این زمینه که ایران بعد از احیای برجام چه نگاهی به روابط با واشنگتن خواهد داشت، باید گفت رهبر ایران و نظام حاکم بر این کشور، به طور کلی سیاست خصمانه در برابر آمریکا را که به بخشی از هویت ایران و محور ایدئولوژی انقلابی رهبر و نظام ایران تبدیل شده است، ادامه خواهد داد. بنابراین نمی توان انتظار داشت که احیای برجام، به بهبود روابط آمریکا و ایران منجر شود. همچنین امضای برجام تغییری در موضع گیری های منطقه ای ایران مثل حمایت از حزب الله و شبه نظامیان شیعی عراقی و نظام اسد و حوثی های یمن به وجود نخواهد آورد.

با توجه به تمایل آمریکا به مداخله نکردن در امور منطقه و در پیش گرفتن راهبردی در برابر ایران که محور آن را همکاری و مهار و رویارویی – با توجه به شرایط حاکم – تشکیل می دهد، ممکن است شاهد برخی همکاری های موردی بین دو کشور باشیم و در مواردی نیز دو کشور در مقابل هم قرار بگیرند.

به طور کلی با احیای برجام، تغییر چشمگیری در روابط آمریکا و ایران ایجاد نخواهد شد به ویژه در سایه ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی که فردی تندرو و نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب است و اولویت سیاست خارجی خود را توسعه روابط با آسیا و همسایگان – نه غرب – اعلام کرده است. ممکن است روابط واشنگتن و ایران بهبود یابد ولی این تحول در سایه دولتی اصلاح طلب یا میانه رو و عملگرا روی خواهد داد که بر توسعه روابط با غرب متمرکز باشد.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11