برای ایران طرح "ب" امریکا همان طرح "آ" است

نویسنده: الکساندر بلوف

دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده امریکا و ایران خود را برای برگزاری مذاکرات پیرامون احیای توافق هسته ای آماده می کنند و این در حالی است که ایران در حال پی ریزی یک سیاست خارجی قاطعانه و جدید است. در تهران معتقدند که واشنگتن دروغ گفته و نسبت به آنان بی احترامی کرده و برای برقراری اهرم های اقتصادی و نظامی علیه دشمن دیرینه خود متمرکز شده است.

اخیرا، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران اعلام کرده که مذاکرات پیرامون احیای توافق هسته ای در اواخر ماه نوامبر در وین از سر گرفته خواهد شد. اگرچه، احتمال دارد، دولت رئیسی بخواهد، در مذاکرات شرکت کند، اما احیای برجام، ستون اصلی سیاست خارجی آن نیست. در دوره ریاست جمهوری جدید، مفهوم هسته ای جدیدی بر اساس دو اصل در حال توسعه است: تقویت توانایی خود برای حمله متقابل علیه امریکا در صورت امتناع از اجرای تعهداتش و جدا سازی رفاه اقتصادی ایران از برجام با ایجاد یک نظام خود کفا – اقتصاد مستقل و آسیایی محور.

در حالی که برنامه هسته ای ایران به نقطه اوج نزدیک می شود، برخی در واشنگتن از هم اکنون، خواهان اجرای اقدامات اقتصادی طرح ب و تهدید به زور در صورت امتناع تهران از بازگشت به توافق هسته ای هستند. در حال حاضر، رئیسی باید به دنبال راه حلی برای مشکلات جدی اقتصادی در داخل کشور باشد که می تواند، عواقب ناخوشایندی را برای نظام به همراه داشته باشد.

بعید به نظر می رسد که ایران تسلیم چنین اجباری شود. اصولگرایان به دنبال ایجاد یک اقتصاد مقاوم در برابر تحریم ها از طریق تقویت صنایع داخلی خود و برقراری روابط جدید با قدرت های نوظهور در آسیا هستند. رئیسی معتقد است که حتی در صورت احیای برجام، امریکا به منزوی نگه داشتن ایران ادامه خواهد داد و از این رو، تهران بر تقویت نفوذ نظامی و اقتصادی خود متمرکز است. در واشنگتن سخن از اجرای طرح ب علیه ایران است. اما برای ایران، طرح ب مانند طرح آ است.

ایران معتقد است که برجام سمت گیری خاصی دارد. تعهدات ایران در راستای محدود کردن فعالیت های هسته ای است. اما، هیچ فرمولی وجود ندارد که مزایای اقتصادی برای ایران را مشخص کند. در نتیجه، ایران از آن واهمه دارد که در صورت بازگشت به برجام، اهرم هسته ای خود را بدون بهره مندی از مزایای وعده داده شده، از دست بدهد. این دقیقا، همان چیزی است که در سال 2015 میلادی رخ داد. مقامات امریکایی می گویند که آماده گفت وگو در مورد راه های مقابله با این مشکلات هستند، اما نمی توانند تضمین کنند که پس از پایان دوره ریاست جمهوری جو بایدن، مجددا امریکا از برجام خارج نشود.

رهبران بریتانیا، فرانسه و آلمان تلاش کرده اند، با حمایت از توافق هسته ای در بیانیه اخیر خود در اجلاس گروه بیست، از واهمه های ایران بکاهند و اعلام کرده اند که از تعهد بایدن برای حفظ پایبندی کامل به توافق هسته ای حمایت می کنند. بدین ترتیب، اولین اصل سیاست خارجی رئیسی، ایجاد و حفظ اهرم هایی است که واشنگتن را از امتناع از هر گونه توافق و در نتیجه، ایجاد مجدد شوک اقتصادی برای مردم ایران باز دارد.

ایران روی حمایت از متحدانش در خاورمیانه تمرکز کرده است. سردار قاسم سلیمانی سه ماه قبل از ترورش، گفته بود که شش ارتش ایدئولوژیک و مردمی نیرومند در سراسر خاورمیانه برای دفاع از ایران در برابر هر گونه حمله ای تشکیل یافته است. این نیروها شامل حزب الله لبنان، حماس، جنبش جهاد اسلامی فلسطین، حوثی ها در یمن، نیروهای هوادار ایران در سوریه و نیروی بسیج مردمی عراق است. آنها محور مقاومت را تشکیل می دهند. از آنجایی که ایران منتظر فشار بیشتر از سوی امریکاست، این اقداماتش نشان دهنده عزمش برای ادامه مسیر است.

اصل دوم دولت رئیسی جدا کردن اقتصاد کشور از مذاکرات پیرامون برجام است. دولت رئیسی مصمم است تا با تقویت روابط اقتصادی خود با چین، روسیه و همسایگانش، خود را در برابر تحریم ها حفظ کند. دولت جدید مدعی است که 40 درصد از فعالیت های سیاست خارجی خود را به دیپلماسی اقتصادی و تجارت خارجی اختصاص می دهد.

احیای برجام می تواند، به روابط ایران با شرق چه در عرصه اقتصادی و چه امنیتی و به ویژه، پس از عضویت اخیر در سازمان همکاری های شانگهای تسهیل بخشد. اما، حتی بدون توافق هسته ای نیز ایران متحدان خود را به عنوان شرکای تجاری قابل اعتمادتر می داند. دولت رئیسی به دنبال تقویت ظرفیت های صنعت داخلی است. دولت رئیس جمهور متشکل از مشاوران اقتصادی نسبتا جوانی است که معتقدند کارآفرینان ایرانی باید در واکنش به تحریم ها تولید کالاهای با کیفیت را برای بازار داخلی افزایش دهند. آنان نگران هستند که در صورت لغو تحریم ها، شرکت های بزرگ خارجی دوباره کسب و کار تولید کنندگان داخلی را کاهش دهند. آیت الله خامنه ای، رهبر انقلاب ایران واردات لوازم خانگی از کره جنوبی را ممنوع کرده است. افزون بر تلاش برای اقتصاد خود کفا، ایران قصد دارد نفوذ اقتصادی بیشتری را در خاورمیانه داشته باشد. به اعتقاد رئیسی، قدرت منطقه ای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منافع سیاسی و اقتصادی محسوسی را به همراه دارد. به گفته امیر عبداللهیان، دولت با نهاد سازی دستاوردهای محور مقاومت در عراق، لبنان، سوریه و سایر کشورها، به دنبال نقدینگی از نفوذ نظامی سپاه است.

استراتژی دولت رئیسی مبتنی بر دیدگاه بنیادین روابط ایران با امریکا است. بر اساس این نقطه نظر به خاطر وسعت، تاریخ، موقعیت ژئو راهبردی و منابع اقتصادی، ایران در حال تبدیل شدن به قدرت منطقه ای و تهدید بالقوه برای متحدان امریکا در خاورمیانه است. از این رو، واشنگتن مصمم است ایران را تحت فشار اقتصادی و نظامی نگه دارد. در نتیجه، حتی با احیای توافق هسته ای، واشنگتن بدون تردید، راه های دیگری را برای تضعیف و منزوی کردن ایران در پیش خواهد گرفت.

منبع: رگنیوم / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11