حزب جمهوری خواه و توافق هسته ای ایران

دیپلماسی ایرانی: توافق سال 2015 برجام دستاورد دولت دموکرات باراک اوباما بود. از همان زمان نمایندگان حزب جمهوری خواه کنگره به‌شدت مخالف توافق هسته ای بودند. آنها نه‌تنها با اعطای امتیازاتی چون حق غنی سازی اورانیوم به ایران مخالف بودند بلکه معتقد بودند که هرگونه توافق با ایران باید شامل تمام مسائل مانند سیاست های منطقه ای ایران و برنامه موشکی آن نیز بشود. بعد از امضای توافق هسته ای 6 سناتور جمهوری-خواه به ایران نامه نوشتند و به‌صراحت در آن اعلام کردند که دولت بعدی آمریکا الزاماً پایبند برجام نخواهد ماند. پیش بینی این 6 سناتور به وقوع پیوست و دولت جمهوری¬خواه ترامپ در می 2018 از توافق هسته ای خارج شد و سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرد.

اما حزب جمهوری خواه در انتخابات نوامبر 2020 نه‌تنها ریاست جمهوری بلکه اکثریت سنا را نیز از دست داد. حال سؤال اساسی که مطرح می شود این است که آیا این شکست به معنی کاهش تأثیرگذاری آنها بر احیای احتمالی برجام و اجرای آن است. پاسخ به این سؤال منفی است. امروزه توافق هسته ای به یک موضوع حزبی در داخل آمریکا تبدیل‌شده که حزب دموکرات به آن نگاه مثبت دارد و حزب جمهوری خواه با آن مخالف است. حزب جمهوری‌خواه هم اکنون نفوذ بالایی در کنگره دارد و حزب دموکرات از اکثریت شکننده ای در سنا برخوردار است. نکته مهم اینکه برخی از اعضای دموکرات کنگره آمریکا نیز با مواضع ضد برجامی جمهوری خواهان همراه هستند. برای مثال نمایندگان دو حزب اصلی آمریکا که مخالف برجام هستند متممی به لایحه بودجه دفاعی سال 2022 اضافه کرده اند که در آن دولت باید در مورد لغو تحریم های جمهوری اسلامی ایران و خارج کردن برخی از نهادهای آن از فهرست تروریسم به کنگره گزارش دهد. واقعیت این است که کنگره قادر است با تصویب قوانین مختلف چشم انداز احیای برجام را بسیار تیره و تار بکند. در این صورت بایدن در صورتی موفق خواهد شد قوانین کنگره را وتو کند که اطمینان یابد دو سوم سناتورها با تصمیم او مخالفت نمی کنند.

مسئله مخالفت حزب جمهوری خواه با احیا و اجرای برجام صرفاً به کنگره محدود نیست. چهره اصلی ضد توافق هسته ای یعنی دونالد ترامپ اعلام کرده صرفاً بیماری می تواند مانع حضور دوباره او در کاخ سفید شود. واقعیت این است که در صورت کاندیداتوری ترامپ برای انتخابات ریاست جمهوری 2024، او هیچ رقیبی در بین جمهوری خواهان ندارد و با توجه به کهولت سن جو بایدن و احتمال بسیار ضعیف برای کاندیداتوری او، ترامپ شانس بالایی برای پیروزی دارد. ازآنجایی‌که بعد از انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در نوامبر 2022، انتظار می رود به‌تدریج موضوع انتخابات ریاست جمهوری 2024 در آمریکا داغ شود، لذا باید گفت از نوامبر 2022 یعنی آبان 1401 باید شاهد ورود ترامپ و افرادی مانند او به عرصه رقابت های ریاست جمهوری آمریکا بود که مخالف برجم هستند. لذا حتی اگر در ماه های پیشرو برجام احیا گردد، مخالفت کاندیداهای حزب جمهوری خواه با آن از آبان 1401 سبب خواهد شد اجرای برجام دشوار شود؛ زیرا بانک ها و سرمایه گذاران خارجی منتظر نتیجه انتخابات 2024 خواهد ماند و ریسک همکاری با ایران را انجام نمی دهند. این بدان معنی است که حزب جمهوری خواه از طریق مخالفت با اجرای برجام و تهدید به خروج دوباره از آن قادر است مانع بهره برداری ایران از مزایای آن شود. به این خاطر باید گفت حتی اگر برجام احیا گردد حزب جمهوری خواه از کیفیت اجرای آن خواهد کاست و در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری 2024، به‌احتمال بسیار زیاد دوباره از آن خارج خواهد شد.

به این خاطر ضروری است تیم هسته ای ایران در دولت جدید از یک‌سو مخالفت های کنگره با وضع قوانین ضد ایرانی را جدی بگیرند و از سوی دیگر به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که فرایند آن از آبان و آذر 1401 آغاز خواهد شد، توجه کنند؛ زیرا برخلاف ایام کمپین¬های انتخاباتی سال 2016 که کسی وعده های ترامپ درباره برجام را جدی نمی گرفت، این بار بازار به شکل خاص هرگونه وعده و سخن جمهوری خواهان در مورد برجام را جدی در نظر می گیرد.