به بهانه سفر روز چهارشنبه وزیر امور خارجه به بیروت
مناسبات ایران – عربستان از پنجره تحولات لبنان؛ مراقب فرصت‌طلبی‌های اردوغان باشیم
دیپلماسی ایرانی: در شرایطی که قرار است آقای حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه چهارشنبه این هفته عازم سفری منطقه ای به بیروت و دمشق شود، تحولات داخلی لبنان و نقش آفرینی بازیگران منطقه ای، چشم انداز قابل توجهی در زمینه تاثیر وزنه سیاسی اجتماعی لبنان در مناسبات منطقه ای ایجاد کرده و این مشخصه بیش از پیش محرز و آشکار شده است.
پس از ماه ها بلاتکلیفی و فقدان توافق سیاسی برای تعیین نخست وزیر و تشکیل دولت جدید لبنان، سرانجام پس از یک سلسله فعل و انفعالات داخلی و منطقه ای و به ویژه دو بار مکالمه تلفنی آقای امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه با رئیس جمهوری اسلامی ایران، آقای نجیب میقاتی به عنوان نخست وزیر جدید لبنان توانست دولت وحدت ملی این کشور را با توافق روسای جمهوری و مجلس لبنان تشکیل و بلافاصله در اولین سفر خارجی خود عازم پاریس شود تا با هماهنگی فرانسه و کاخ الیزه، ادامه راه پر فراز و نشیب تلاش برای کاستن از آلام مردم لبنان را طراحی و تدارک کند.
لبنان که طی یک سال و چند ماه پس از انفجارات بندر بیروت و خسارات بیشمار جانی و مالی ناشی از آن که استعفای دولت آقای حسن ادیب، نخست وزیر پیشین این کشور و بحران سیاسی عدم توافق ملی برای تشکیل دولت جدید را موجب شده بود، با نابسامانی ها، مشکلات و معضلات عظیم اقتصادی به خصوص در زمینه تامین سوخت مواجه شد.
اقدام انسان دوستانه و سخاوتمندانه دولت جمهوری اسلامی ایران با همراهی حزب الله در ارسال سوخت و مقادیر متنابهی بنزین و گازوئیل از طریق سوریه به لبنان، تا حدودی صف های طولانی مردمی در معابر عمومی و ایستگاه های پمپ بنزین را کاهش و امیدواری هایی برای مردم این کشور به همراه داشته است.
در حالی که ابتکار و اقدام جمهوری اسلامی ایران با استقبال خوب مردمی و گروه های سیاسی لبنان به ویژه حزب الله همراه شد، آقای نجیب میقاتی، نخست وزیر جدید این کشور طی اظهاراتی غیرقابل توجیه، ارسال سوخت به لبنان از طریق سوریه را نادیده گرفتن قوانین بین المللی در شکستن تحریم های وضع شده در منطقه و نقض حاکمیت لبنان قلمداد کرد. در همین حال آقای میقاتی که از سیاستمداران کهنه کار و آشنا به تحولات منطقه ای و اوضاع لبنان است، از دولت عراق که هم زمان با جمهوری اسلامی ایران، محوله های جداگانه ای از سوخت را برای کشور لبنان ارسال کرده بود قدردانی و سپاسگزاری کرد.
اوضاع نابسامان و بسیار وخیم اقتصادی لبنان که طی یکی دو سال گذشته به دلایل مختلفی به سمت نوعی انفجار و ویرانی هرچه بیشتر در حرکت است در شرایطی با مشکلات خود دست و پنجه نرم می کند که دولت عربستان سعودی در سال های اخیر به دلیل نزدیکی های حزب الله با جمهوری اسلامی ایران کمک های مالی و اعتباری خود را به لبنان قطع و برقراری آن را به توقف ارتباط حزب الله و جمهوری اسلامی ایران و به نوعی خلع سلاح حزب الله منوط کرده است.
در وضعیت پیچیده و نابسامان فعلی لبنان و در حالی که تشکیل دولت و تعیین نخست وزیر جدید بارقه هایی از امید را در این کشور به وجود آورده، تحرکات سیاسی در منطقه حول و حوش تحولات لبنان حائز اهمیت و توجه فراوان است. در پاریس گفته شده که آقای مکرون رئیس جمهوری فرانسه که کشورش توجه ویژه ای به اوضاع لبنان دارد، درصدد است که در آینده نزدیک با سفر به عربستان سعودی تلاش کند تا ریاض را برای بازگشت به صحنه لبنان و از سرگیری کمک هایش به دولت این کشور مجاب کند لذا وزیر امور خارجه فرانسه به اتفاق رئیس سرویس اطلاعات خارجی دولت آن کشور برای فراهم سازی مقدمات سفر ماکرون به ریاض رفته اند.
آقای مکرون و کاخ الیزه در پاریس به خوبی آگاهند که عربستان سعودی در حال حاضر با مشکلات فراوان ناشی از تحمیل جنگ در یمن که طی آن پاریس نیز از حامیان اصلی در تامین سلاح و مهمات برای دولت ریاض است، روبه روست و لذا در شرایط و وضعیت کمرنگ شدن حضور ایالات متحده در منطقه و ناامیدی ریاض از تداوم حمایت های همیشگی واشنگتن از حکومت وهابی، پاریس می تواند جایگاه و زمین بازی خود را در منطقه خاورمیانه بیش از بیش مشخص تر کند.
از طرفی باید در نظر داشت که فرصت طلبی های آنکارا در بهره برداری لازم از تحولات منطقه ای و به خصوص ادعاهای رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در ابراز تمایل برای کمک به اوضاع اقتصادی نابسامان لبنان را نباید از نظر دور داشت، و در حالی که اوضاع اقتصادی ترکیه در شرایط ناگواری به سر می برد، همگان بر واهی بودن ادعاهای اردوغان برای کمک به لبنان برای خروج از بحران واقف هستند. لیکن نباید از نظر دور داشت که چنانچه صحنه لبنان خالی از بازیگران و تاثیرگذاران واقعی در تحولات این کشور شود، قطعاً سوء استفاده گرانی همچون ترکیه و دار و دسته هژمونی طلب اردوغان از این آب گل آلود درصدد کسب اهداف و منافع خود بر خواهند آمد.
سفر اواخر هفته وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به لبنان که اهداف و مقاصد مشخصی را برای رایزنی های منطقه ای و بررسی میدانی اوضاع عمومی لبنان دنبال می کند، پس از تشکیل کابینه آقای میقاتی که با حمایت کامل حزب الله و طیف ائتلاف طرفدار دولت لبنان صورت گرفته، از منظر دیگری نیز می تواند در شکل دهی به روند مناسبات در حال تحول تهران – ریاض که به نظر می رسد اخیراً شتاب بیشتری به خود گرفته است، تاثیرگذار باشد.
هر چند نوع برخورد نخست وزیر و برخی از رسانه های لبنان با گرایش های جهت دار علیه حزب الله در موضوع سوخت رسانی جمهوری اسلامی ایران، دارای تحفظاتی است که می باید به موقع و در جای خود به آنها پرداخته شود و در آستانه سفر وزیر امور خارجه به لبنان با سردمداری سر اسقف مارونی لبنان، فضاسازی هایی علیه حزب الله در قبال سفر وزیر امور خارجه ایران آشکار شده است، معذالک به نظر می رسد که محور سه گانه "تهران – ریاض – پاریس" که دارای اشتراکات و افتراقات مشخص در موضوع لبنان و برخی دیگر از تحولات منطقه ای از جمله یمن هستند، امکانات بالقوه ای را فراهم می سازد که چنانچه با تعامل و هوشمندی سیاسی – دیپلماتیک همراه شود، چشم انداز امیدوارکننده ای برای عبور از معضلات منطقه ای بدون تاثیرگذاری های مخرب بدخواهان صلح و ثبات منطقه ای، فراهم و متصور می سازد که وزیر امور خارجه در سفر خود به لبنان، با اشراف به مذاکرات ریاض – تهران با وساطت دولت عراق و آنچه می توان از وزنه پاریس در مذاکرات آتی هسته ای جمهوری اسلامی ایران انتظار داشت را در محک امکان سنجی در بیروت مورد ارزیابی و کارآمدی لازم قرار دهد.
نظر شما :