روسیه راضی و آذربایجان به حمایت ترکیه و اسرائیل دلخوش است

قفقاز جنوبی و عدم حضور ایران

۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۶:۲۳ کد : ۲۰۰۶۰۴۶ آسیا و آفریقا انتخاب سردبیر
گقارد منصوریان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: عدم حضور پررنگ ایران در این حوضه جغرافیایی موجب باز شدن عرصه برای بازیگرانی چون رژیم صهیونیستی که تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایران محسوب می شود و ترکیه عضوی از ناتو که حامی و همسوی سیاست های غرب بشمار می رود شده است. به نظر می آید روسیه در سال های اخیر با حضور بازیگری سوم در حیاط خلوت خود چندان واهمه ای ندارد و ایران را همسو و از سیاست عدم حضور و نفوذ کاسته است.
قفقاز جنوبی و عدم حضور ایران

نویسنده: گقارد منصوریان  کارشناس ارشد روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: پس از فروپاشی شوروی و بدو استقلال کشورهای سابق اتحاد جماهیر سوسیالیستی، سیاست و استراتژیکی سرسختانه عدم نفوذ ایران در منطقه را روسیه در پیش گرفت تا جایگاه ابرقدرتی، اقتصاد و بازارهای خود به مخاطره نیفتد و حیاط خلوت خود عاری از قدرتی مطرح و قابل تامل باشد. از سوی دیگر بازیگران منطقه ای همچون ترکیه و فرامنطقه ای همچون آمریکا، اتحادیه اروپا و رژیم صهیونیستی سیاست حذف جمهوری اسلامی ایران از معادلات منطقه ای را سرلوحه خود قرار دادند.

منطقه قفقاز جنوبی به عنوان منطقه ای استراتژیک و حائز اهمیت است. گذشته تاریخی آن منطقه برای ایران، هم مرز بودن با سه کشور بی ثبات، همراه با اختلافات سرزمینی و مرزی در آن حوضه، منطقه ای تهدیدزا برای امنیت ایران محسوب می شود. نمونه ای از آن تهدیدها را می توان به جنگ خونین سال قبل میان دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان اشاره کرد، جنگی مدرن با تجهیزات و تسلسحات پیش رفته که با توافق آتش بس به پایان رسید. با امضاء توافق یاد شده تغیراتی در مرزهای دو کشور صورت گرفت، این تغیرات جایگاه ارمنستان از لحاظ امنیت استراتژیک بسیار شکننده و ارتباط زمینی با تنها همسایه مورد اطمینان و همسو خود، ایران را در هاله ای از ابهام فرو برد. بخشی از راه ارتباطی ارمنستان به ایران در تغیرات جغرافیایی صورت گرفته جزئی از خاک جمهوری آذربایجان محسوب شد. این راه استراتژیک برای دو کشور ارمنستان و ایران جایگاه ویژه ای دارد، آن را می توان به عنوان گلوگاه تنفسی دو کشور یاد کرد، ترانزیت کالا از خلیج فارس، ورود به منطقه اقتصادی کشورهای اورآسیا و اتصال به راه های روسیه و اروپا با گردش از ترکیه، آن راه ارتباطی را با ارزش کرده است. 

در مذاکرات و توافق دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان طرف آذری وعده تامین امنیت و باز نگهداری آن بخش از راه را که در اختیار خود قرار گرفته است، داده بود. البته قابل ذکر است که نیروهای حافظ صلح روسیه بر امنیت آن منطقه و راه نظارت دارند اما نظارتی بی نتیجه و تاثیرگذار.

در هفته های گذشته جمهوری آذربایجان با بدعهدی بخشی از راه مواصلاتی جاده گوریس – قاپان، که در سلطه خود دارد را مسدود کرد، این اقدام مشکلات بسیاری برای خودروها به ویژه کامیون های باری ایرانی که در حال انتقال و ترانزیت کالا به ارمنستان، گرجستان و کشور های اورآسیا بودند ایجاد کرد. همچنین اتوبوس های ایرانی نیز بازرسی و برای عبور مبالغ هنگفت از آنها درخواست کرده اند. در چند روز گذشته نیز اقدامات و مزاحمت ها افزایش چشمگیری داشته است. این اقدام جمهوری آذربایجان در هفته های اول پیرو احضار سفیر کشورمان به وزارت امور خارجه و تسلیم یادداشت اعتراضی آن کشور در خصوص سفر تریلی ها و کامیون های باری ایرانی به منطقه قراباغ صورت گرفت که جای تامل دارد. 

این رخداد را می توان نوع تهدید علیه امنیت ملی و اقتصادی ایران تلقی کرد. جمهوری آذربایجان با پشت گرمی و حمایت ترکیه و رژیم صهیونیستی جسارت چنین اقدامی را کرده است. شاید به ظن بسیاری از تحلیلگران این رفتار نه علیه ایران بلکه ارمنستان و به منظور اعمال فشار برای پذیرش تاسیس دالان زنگزور باشد، ولی نباید فراموش کرد که این راه، ارتباط ما بین دو کشور بوده و عواقب مسدود بودن آن مستقیماً بر دو کشور تاثیرگذار است. سرگردانی اتوبوس ها و کامیون های باری ایرانی، زیان به بازرگان ایرانی، خسارت بر اقتصاد و ترانزیت کشور و البته لطمه به پرستیژ و قدرت منطقه ای ایران بخشی از پیامدهای مسدود بودن راه و فشارهاست. 

اکنون سئوال و مسئله قابل تفکر، عدم نفوذ و حضور ایران در منطقه قفقاز جنوبی است. سیاست حذف ایران از معادلات قفقاز جنوبی تا اندازه ای موفقیت آمیز بوده است. هرچند با تدبیر جمهوری اسلامی ایران در این حوضه و خنثی کردن سیاست های بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای، ایران توانسته حضور کم رنگی در آن منطقه داشته باشد. در جگ اول قراباغ دهه 1990 ایران با میانجیگری نقشی ایفا کرد، در جنگ دوم سال2020 که 44 روز به طول انجامید نیز با وقفه ای چند روزه سیاست میانجیگری و ارائه طرحی برای پایان درگیری ها حضور به عمل آورد. اما به جز این دو مورد، در رخدادها و پیشامدهای سیاسی قفقاز جنوبی، طرح های اقتصادی و انرژی ایران تاثیرگذاری و نقش چندانی ایفا نکرده است.

عدم حضور پررنگ ایران در این حوضه جغرافیایی موجب باز شدن عرصه برای بازیگرانی چون رژیم صهیونیستی که تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایران محسوب می شود و ترکیه عضوی از ناتو که حامی و همسوی سیاست های غرب بشمار می رود شده است. به نظر می آید روسیه در سال های اخیر با حضور بازیگری سوم در حیاط خلوت خود چندان واهمه ای ندارد و ایران را همسو و از سیاست عدم حضور و نفوذ کاسته است.

آیا زمان آن نرسیده که مسئولین سیاسی و نظامی در خصوص حضور موثر در قفقاز جنوبی، سیاست هایی اتخاذ کنند؟ چرا حضور با اقتدار ایران در مناطق استراتژیک و تنش‌زا موفقیت آمیز است؟ چرا در بحران های منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگری مطرح ظاهر می شود، به گونه ای که تا مرزهای رژیم صهیونیستی ایران حضوری نامحسوس دارد، حضور در آمریکایی شمالی و کشورهای آفریقایی بخشی از اقتدار و حضور پررنگ ایران است. ولی در حوضه قفقاز جنوبی حضوری چندان ثمربخش ندارد. 

کلید واژه ها: جمهوری اسلامی ایران ایران قفقاز قفقاز جنوبی ایران و آذربایجان ایران و ارمنستان ایران و روسیه ایران و ترکیه


( ۴۹ )

نظر شما :

آتیلا ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۷:۳۲
نویسنده بدون اشاره به در اشغال بودن سرزمینهای جمهوری آذربایجان توسط اشغالگران ارمنی که همه دولتها و سازمانهای بین المللی نیز بر آن تاکید داشتند می نویسد با امضای توافق تغییراتی در مرز های دو کشور صورت گرفت و ارتباط ارمنستان با تنها کشور همسو و مورد اطمینان خود را در هاله ای از ابهام فرو برد یعنی جناب نویسنده می فرمایند برای اینکه ارتباط ما با ارمنستان کشور همسو و مورد اطمینانمان سهل و آسان باقی بماند جمهوری آذربایجان بایستی از خاک و سرزمین خود چشم پوشی می کردند تا خدشه ای در این ارتباط ایجاد نمی شد. ایران هم می توانست و باز هم می تواند در قفقاز جنوبی حضور داشته باشد ولی نه با وجود مشاوران و سیاست گذارانی چون امثال شما، متاسفانه تا وقتی که تفکراتی شبیه شما در دستگاه سیاست خارجی وجود دارند جز انزوا و دشمن تراشی برای کشور حاصل دیگری ندارد
علی ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۷:۵۷
طبق بررسیهای میدانی بیش از نصف جمعیت ایران ترک زبان هستند ولذا ایران هیچ وقت متحد ارمنستان نخواهد شد . بیشتر از این برای ممکلت هزینه واهی نتراشید . تولید ناخالص ملی ایران نصف امارات و اسرائیل شده و کمتر از یک چهارم ترکیه . به نظرم هزینه امنیتی کافی است باید به فکر اقتصاد بود اگر این لابی ارمنی و ایرانشهریها اجازه بدهند
آتیلا ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۸:۰۹
جناب آقای منصوریان چگونه و با چه معیاری حساب کردی ارمنستان با حداکثر ۲.۵ میلیون جمعیت و با دین و فرهنگ متفاوت از جمعیت بالای ۱۰ میلیونی آذربایجان با سرزمینی به مراتب وسیع تر و سه تا چهار برابر همان جمعیت در داخل کشور خودمان با دین و مذهب و فرهنگ یکسان همسوتر و مورد اطمینان تر از جمهوری آذربایجان می باشد؟آیا غیر از این است که این همسویی با تعریفی که جنابعالی از سیاست خارجی دارید می باشد؟ نه سازگار با منافع ملی
شیرازی ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۸:۴۹
نمی دانم چرا تحلیگران ارمنی تمایل دارند پای ایران را به معامله ای دو سر باخت باز کنند سیاستمداران ایران باهوشتر از انند که ارتباط با دو کشور مسلمان 100 میلیونی که به نوعی هر کدام در مسیرهای استراتژیک شمال جنوب و شرق غرب قرار دارند رو با کشوری مسیحی و فقیر با دومیلیون جمعیت جایگزین کرده و به مخاطره بندازند ارمنستان هم از یارکشی و جنگ طلبی چیزی عایدش نخواهد شد حتی اگر به ابرقدرتها هم امیدی ببندد چون واقعا در حد و اندازه ترکیه و آذربایجان نیست ، تعامل و ارتباط بهترین سیاستی است که همه کشورهای حوزه قفقاز می توانند در پیش گرفته و همه متنفع شوند .
رضا ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۹:۴۵
برای حمل و نقل بین ایران و ارمنستان که از نظر اقتصادی عدد قابل توجهی نیست لابی ارامنه می خواهد ایران را به گرداب قفقاز و درگیری با روسیه، اسرائیل و ترکیه بکشاند
خشایار ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۹:۵۱
هندوانه زیر بغل دادن به این میگن ها در قفقاز بدون اجازه روسیه کسی آب هم نمی تواند بخورد حتی آمریکا و اروپا.....
رضا ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۲۰:۴۸
برای حمل و نقل بین ایران و ارمنستان و حتی کریدور شمال جنوب که میزان ترانزیت آن از نظر اقتصادی عدد قابل توجهی نیست لابی ارامنه می خواهد ایران را به گرداب قفقاز و درگیری با روسیه، اسرائیل و ترکیه بکشاند و از همه بدتر ورود به قفقاز ممکن است در ادامه به بحران در شمال غرب کشور بیانجامد
ایرانی ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ | ۲۱:۴۷
جمهوری اذربایجان در مورد جاده گروس قافان که از خاکش عبور می کند برابر قوانین بین الملی و داخلی خودش عمل می کند و نسبت به هیچ کشوری محدودیت اعمال نمی کند مگر ما ایرانی ها حق گمرگی و عبور مرور از خودروهای بیگانه دریافت نمی کنیم نویسنده هدف سیاه نمایی است امن تربن همسایه ما ترک ها و اذربایجانی ها هستند ارامنه در طول تاریخ خباثت خود را نسبت به شیعیان و اسلام نشان دادند تخریب مساحد شیعیان و نگهداری خوک در ان نمونه ای از وحشیت و دشمنی هاست نویسنده ارمنی خواسته با گزافه گویی اختلاف افکنی کند زنده باد اتخاد کشورهای مسلمان
دایی امیر ۲۵ شهریور ۱۴۰۰ | ۰۷:۱۷
باز ارامنه از جیب و سفره مردم ایران می‌خواهند ماجرا جویی نمایند. یک بار گفتم باز هم می‌گویم اگر ارامنه صادق هستند با یک معامله دو سر برد به صورت واحدی فدرال وارد ترکیب وطن اصلی خود یعنی ایران شوند.
ناشناس ۲۵ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۱:۵۴
سیاست نفوذ در آمریکای شمالی و کشورهایی مثل فلسطین و لبنان و سوریه و غفلت از نفوذ در مناطق همجوار ایران مثل افغانستان و مخصوصا ج آذرباییجان که دنبال تجزیه ایرانه با هیچ تئوری استراتژیکی نمیخونه روسها هم بار دیگه نشون دادن غیرقابل اعتمادن روسها با اینکه میدونن ترکها دشمنشونن و ترکها روسیه هم بارها تروریست شدن سر گرفتن امتیاز از آمریکا ایران و قربانی کردن
خسرو ۲۷ شهریور ۱۴۰۰ | ۲۰:۴۰
من فقط نوشتم که قسمتی ازجاده ی گروس قاپان درداخل سرزمین آذربایجان واقع شده است گوکل مپ یا هر نقشه دیگری نگاه کنید چرا باید سانسور کنید ؟ اگر اتوبوس یا تریلی های کشور ثالث از ایران بگذرد و مشی طرفدارانه دیپلماسی ایرانی ازهر نوشته اشتباهی که بر علیه - دوستی و برادری ایران و آذربایجان مینویسند ، مایه تعجب است
خسرو ۲۸ شهریور ۱۴۰۰ | ۲۱:۰۱
نمی دانم تصویر مقاله را نویسنده طراحی کرده یا سایت -- ولی خود نشانگر آرزوهای دور و دراز طراحش هست با گذاشتن پرچم ایران روی ارمنستان( اگر منظور الحاق ارمنستان به ایران باشد مایه شادمانی است ولی در غیر اینصورت بی احترامی به پرچم ایران است ) و نوشتن ناگرنوقره باغ در نقشه آذربایحان و نقشه قره باغ که بر خلاف توافقنامه آتش بس بین دو کشور است احتمالا دیپلماسی ایران نظر مرا سانسور کند ولی لااقل خودتان بخوانید
hgj ۲۹ شهریور ۱۴۰۰ | ۱۴:۳۱
ترکها هیچوقت به این حد راضی نخواهند ماند واژه هایی مانند برادری ،اسلام،قومیت و... همیشه وسیله ای برای توجیه تهاجماتشان بوده که به فراخور حال از آن استفاده کرده اند ،همین ستون پنجمی که الان از ایران بر برادری و هم دینی ترکها با ایرانیان صحبت می کنند وقتی ایران ضعیف تر شد می شوند طرفداران توران بزرگ و پان ترک و بوزگرک و.....
مرتضی ۰۸ مهر ۱۴۰۰ | ۲۱:۵۱
چیزی که من قادر به درکش نیستم وسئواله برام اینه که چرا با وجود تجمع ثروت و بازار بزرگ کشورهای عربی جنوب خلیج فارس ما سهمی از اون نداریم؟ آیا بهتر نیست تنش با این کشورها را هر چه زودتر متوقف کنیم. لااقل پولشان را علیه ما استفاده نکنند. می خواهیم کانال ارتباطی باشیم چین و روسیه و قفقاز رو وصل کنیم به عرب ها اونا از این بازار استفاده کنند واقعا این یک تناقض نیست که فرصت رو برای خود ببندیم و کمک کنیم دیگران به اون دست پیدا کنند. به نظر من اولین قدم برای برخورد با تهدیدات منطقه ای علیه ایران رفع مشکلات با کشور های منطقه خلیج فارس و گسترش همکاری اقتصادی در این منطقه است.
همدانی ۰۸ مهر ۱۴۰۰ | ۲۲:۰۵
به نظر من باکو داره ایران را امتحان میکنه، اگه ضعف نشون داده بشه نوار مرزی ایران با ارمنستان اشغال می شه و عملا ارتباط ایران با شمال وابسته به باکو میشه. لازمه که این نیروها در منطقه باقی بمانند چون وقتی تصرفی اتفاق بیافته بازگرداندن شرایط به قبل سخت تر هست. به هوشمندی نیروهای ایرانی تبریک می گم که متوجه این مسئله شدن.
محسن ۱۳ مهر ۱۴۰۰ | ۱۹:۳۵
اقای تحلیلگر ارمنی ینی واقعا تو دلت ب حال ایران سوخته ؟! چرا همیشه نقش آتیش بیار معرکه رو ایفا میکنید شمااا