نقش دانش بنیان ها در همکاری ایران با اروپا

دیپلماسی ایرانی: جهان هزاره سوم میلادی را با چالش مهم حادثه تاثیرگذار 11 ستامبر 2001 و به تبعه آن  اشغال افغانستان و عراق توسط آمریکا توامان با سرنگونی صدام حسین  آغاز و در دو دهه اخیر در کنار بحران های سیاسی و امنیتی از جمله ، سه چالش مهم اقتصادی را تجربه نموده که اولی بحران اقتصادی آمریکا در 2001-2000 ؛ سپس بحران اقتصادی اروپا در 2008-2007 و نهایتا" بحران اقتصادی حاصل از کووید-19 بود که هر کدام هزاران میلیارد دلار به اقتصاد دول مختلف لطمه زده و تغییرات اساسی در رویکردهای اقتصادی؛ خدماتی و بویژه حرکت سریع تر و گسترده به سمت شرکت های دانش بنیان و تکنولوژی دیجیتال موجب شده است. البته طبیعی است که بیشتر ابداعات بشری ریشه در شرایط اضطرار و احتیاج داشته است و لذا در طول بحران کووید 19 ، یکی از زمینه هایی که رشد چشمگیری داشته است؛ افزایش نقش تکنولوزی اطلاعات؛ فضای سایبری و  دیجیتالی سازی در جامعه انسانی و چرخه اقتصادی کشورها بوده است ، به این معنی که تغییرات اساسی و چشمگیر در بخش های خدمات آنلاین به مشتری؛  دورکاری؛  ایجاد مجدد زنجیره تأمین؛ استفاده از هوش مصنوعی  و بویژه سرعت گرفتن آموزش برخط و وبینارها برای بهبود عملیات. بهداشت و درمان و تامین نیازهای دارویی به ثبت رسیده و رشد فوق العاده ای داشته است؛ بر کسی پوشیده نیست که  قبل از بحران کووید19 ، ایده دورکاری اگر چه شروع شده بود ولی در هاله ای از ابهام قرار داشت ولی در شرایط جدید؛ میلیون ها شغل خدماتی و حتی تولیدی؛ مدیریت و تحلیل  اطلاعات  به خانه ها منتقل شده و مهمتر این که جهشی جدید در فروش برخط کالا و خدمات؛  بویژه پست و شبکه انتقال کالا ایجاد گردید.؛ به عنوان نمونه در قاره سبز در فرانسه در ماه اکتبر 2020 میلادی ایجاد بیش از 84000 مشاغل جدید را شاهد بوده است که بالاترین میزان ثبت شده و  20 درصد بیشتر از ماه مشابه در سال 2019 بوده است؛ همچنین  آلمان در مقایسه با سال 2019 شاهد افزایش مشاغل جدید بوده است و در انگلیس نیز سه ماهه 2020 نسبت به سال 2019 مشاغل جدید؛ بیش از 30 درصد افزایش یافته است که بیشترین رشد را از سال 2012 نشان می دهد.

امروزه تعاریف متنوعی در مورد شرکت های دانش بنیان ارائه می شود و با بررسی تنوع تعاریف می توان گفت که موسسات دانش‌بنیان، شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاونی است که به‌ منظور هم‌افزایی علم و ثروت، افزایش دانش‌ بنیان ها در توسعه اقتصادی؛ گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری در بهبود کیفیت خدمات و کالا به ثبت رسیده و هم چنین در تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل طراحی و تولید کالا و خدمات در حوزه فناوری‌های برتر و تلاش برای ایجاد  ارزش افزوده فراوان به‌ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط نقش ایفاء می نمایند و بطور کلی این گونه شرکت‌ ها  عموماً مکان و ماشین‌آلات خاصی هم ندارند، بلکه  جمعی افراد تحصیل‌کرده و با تجربه ، اطلاعاتی را تولید می‌کنند که  محصول یا محصولات اصلی شرکت محسوب شده و برایشان درآمدزایی دارد و در حال حاضر در کشور نزدیک به 6000 شرکت دانش‌بنیان به ارزش ۱۲۰ میلیارد دلار فعالیت دارند که بزرگ‌ترین این شرکت‌ها در بورس هم حضور فعال دارند. این شرکت‌ها در 9 دسته فناوری شامل فناوری زیستی، دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، فناوری مواد پیشرفته و محصولات مبتنی‌بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته و نرم‌افزارها و سامانه‌های تخصصی مربوطه، وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی، سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای، ‌خدمات تجاری‌سازی و محصولات پیشرفته سایر حوزه‌ها مجوز فعالیت دارند.

از حوزه های مهم در دوران پساکرونا در سراسر جهان، تلاش برای کاهش هزینه های آلودگی، مزایای پایداری محیط زیست و تولید انرژی های پاک بویژه در اروپا می باشد و سیل گسترده اخیر در آلمان و کشورهای همجوار این موضوع را برجسته نموده است و بطور کلی  برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس؛ چین و هند در حال سرمایه گذاری گسترده در انرژی سبز در مقیاسی هستند که حتی یک دهه پیش غیرممکن به نظر می رسید.؛ موضوع مهم این که  کشورهای اتحادیه اروپا و حتی انگلستان برنامه اساسی برای دور شدن از زغال سنگ و سرمایه گذاری وسیع در طیف گسترده ای از فناوری های سبز مانند باتری ها ، روش های جذب کربن و وسایل نقلیه الکتریکی در حال نوآوری دارند. در این راستا اتحادیه اروپا قصد دارد حدود 30 درصد از برنامه 880 میلیارد دلاری خود را برای برنامه بحران COVID-19 به اقدامات مربوط به تغییر اقلیم، از جمله انتشار حداقل 240 میلیارد دلار اوراق قرضه سبز اختصاص دهد.

کارشناسان بر این باورند که سرمایه‌‌های اقتصادی کشورمان تنها محدود به منابع زیرزمینی مانند نفت و انواع مواد معدنی نبوده بلکه نیروی انسانی سرمایه اصلی به حساب می‌آید که در شرایط جاری از آن به عنوان شرمایه هوشمند یاد می کنند و در واقع اصول اصلی اقتصاد دانش‌بنیان بر نیروی انسانی خلاق و متخصص استوار شده است. بر این اساس، کشور ما با در اختیار داشتن جمعیت جوان ؛ میلیون ها فارغ التحصیل دانشگاهی همراه با موسسات فراوان و متنوع تحقیقی و پژوهشی و پتانسیل های بالا در زمینه‌های فناوری، چند سالی است به سوی پیاده‌سازی این مدل از اقتصاد رهنمون شده است که سرمایه‌گذاری در دانش و صنایع نوین براساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل می‌گیرد و اصولا" نقش علم و فناوری در آن بسیار زیاد است. معمولا" این شرکت‌ها در بخش های تحقیقات کاربردی، ارایه خدمات تخصصی و مشاوره‌ای خدمات علمی و فنی، توسعه فناوری، ارایه خدمات توسعه کار آفرینی، ایجاد مراکز رشد و خدمات ایجاد و توسعه کسب و کار و بویژه ارایه خدمات ورود کسب و کار به بازار بین‌المللی و جهانی در کنار برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های توسعه کارآفرینی در سطوح ملی، منطقه‌ای و محلی، فعالیت دارند. در شرایط جاری با وجود شرایط سخت و تحریم های ظالمانه ضرورت دارد در شرایط تغیر دولت و توجه بیشتر به تعاملات اقتصادی خارجی بویژه با کشورهای اروپایی؛ آمادگی بهتر برای بهره گیری از فرصت پساکرونا هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی ، باید از اولویت های بالایی برخوردار باشد. این مبحث مهم در بخش بعدی ادامه می یابد.