اهمیت طلای سرخ در روابط ایران با اروپا

دیپلماسی ایرانی: در اقتصاد  ایران  بخش کشاورزی به لحاظ توانمندی های شایان توجه در تولید، اشتغال، امنیت غذایی و روابط تجاری و ارزبری کمتر  نسبت به تولیدات سایر بخش ها به  دلیل سهم اقتصادی و ارزش افزوده کل اقتصاد؛ جایگاه ویژه ای  به خود اختصاص داده و  از ظرفیت ویژه و کلیدی در جریان رشد و توسعه اقتصادی برخوردار است که در این فرایند نقش و اهمیت توسعه صادرات در رشد اقتصادی امری کاملاً پذیرفته شده است چرا که  می تواند نقش تعیین کننده ای در شکل گیری ساختارهای اقتصادی، تخصیص بهینه منابع، استفاده از صرفه های ناشی از مقیاس تولید؛ سهم بیشتر در بازارهای بین المللی و ... داشته باشد. 

واقعیت این است که زعفران به عنوان گرانترین محصول کشاورزی و دارویی جهان جایگاه ویژه ای در بین محصولات صنعتی و صادراتی ایران دارد و اگر چه سابقه تولید زعفران در ایران به  ظهور مسیحیت باز می‌گردد، اما فعالان این صنعت می‌گویند مستندات تولید زعفران در ایران مربوط به به 8 قرن سال قبل است. در حال حاضر ایران بزرگترین تولید کننده و صادر کننده زعفران در جهان است و بیش از 65 درصد تولید جهانی  این محصول گرانبها به ایران اختصاص دارد و بر اساس برآوردها حدود ۵۰۰ تن تولید سالانه داریم که یک فرصت مغفول محسوب می‌شود و باید توجه داشت متناسب با افزایش تولید، باید در بازاریابی هم کارهای جدی انجام داد.

کشورمان سال گذشته بیش از 300 تن طلای سرخ را با ارزش افزوده بسیار پایین و بیشتر در قالب غیر فرآوری به ۵ قاره و ۴۷ کشور جهان با بسته بندی از دو دهم گرم تا حداکثر بسته بندی یک کیلویی صادر کرده که بیش از ۸۰ درصد وزن و ۸۴ درصد ارزش صادراتی آن به پنج کشور از ۵۳ کشور خریدار زعفران ایرانی اختصاص پیدا کرده است و در این بین هنگ کنگ با خرید 80 تن و اسپانیا با 50 تن، امارات متحده عربی با 47 تن، افغانستان و چین هر کدام با بیش از 27 تن به ترتیب پنج کشور خریدار زعفران ایرانی در سال ۹۹ بودند. البته زعفران ایرانی به بیشتر کشورهای اروپایی از جمله فرانسه، ایتالیا، سوئد، هلند، بلژیک، انگلستان، کانادا، آلمان، سوئیس، ترکیه،  پرتغال، دانمارک، یونان، اتریش، روسیه، آذربایجان، لهستان، نروژ، رومانی، استونی، اسلواکی، بلغارستان، کرواسی صادر می شود که بخش عمده خریداری شده از سوی اسپانیا و امارات به نام خود این کشورها در بازارهای جهانی عرضه می‌شود. 

طلای سرخ ایران؛ گران بهاترین گیاه زارعی موجود در جهان است و ظاهرا بومی یونان و مناطق مدیترانه ای بوده و حکایت می کنند که این گیاه در زمان حضرت سلیمان در فلسطین کشت می شده و در زمان حضرت مسیح (ع) از بیت المقدس به انگلیس برده شده است.. این محصول از سویی علاوه بر استفاده مستقیم به عنوان ادویه در بخش‌های چای، دمنوش، پودر کیک و چاشنی‌ها و طعم‌دهنده‌ها هم مورد مصرف قرار می‌گیرد و از طرف دیگر بخش دارویی اغلب کشورها مانند ژاپن متقاضی این محصول هستند. 

البته در سال های اخیر در بسیاری از کشورهای اروپایی در صنعت عظیم آرایشی و پوست نیز استفاده می شود. ولی کشورمان  با داشتن جایگاهی مناسب در تولید، متاسفانه تاکنون نتوانسته به موقعیت در خور توجهی در بازار جهانی دست یابد. عمده ترین صادرکنندگان جهانی زعفران در جهان؛  ایران، اسپانیا، فرانسه، یونان، آلمان، سوئیس، ایتالیا و چین هستند در عین حال که بعضی از کشورها بویژه اسپانیا بزرگترین وارد کننده و دومین صادر کننده بزرگ زعفران جهان است که بیش از 85 درصد زعفران را از ایران وارد می کند.  

علیرغم این که حدود یک میلیون کشاورز از طریق چرخه کشت و فرآوری زعفران امرار معاش می‌کنند؛ امروزه در کنار عدم ایجاد ارزش افزوده؛ خام و آسوده فروشی؛ هزینه‌های فرآوری محصول زعفران هم یکی از مشکلات است که می‌توان با صنعتی‌سازی و استفاده از ظرفیت‌های علمی- صنعتی کشور، برای آن فکر اساسی کرد. در حال حاضر به ازای هر کیلو زعفران، ۲ میلیون تومان هزینه جداسازی پرداخت می‌شود . باید فکری کرد و طرحی برای صادرات بویژه به کشورهای اروپایی و سرزمین پهناور روسیه درانداخت که از وضع موجود خارج شویم . اکنون تنها ۱۰ درصد زعفران تولیدی کشور با بسته‌بندی شرکت‌های ایرانی به دست مصرف‌کننده در دنیا می‌رسد و بقیه صادرات از  ارزش افزوده 5 برابر در تجارت جهانی زعفران محروم است و در این بخش در کنار ساماندهی صادرات؛ برندسازی در صنعت زعفران کاملا" ضروری است و این که دنیا زعفران اسپانیا و اخیرا زعفران افغانستان را بیشتر از زعفران ایران می‌شناسند ، دردی بزرگ و سرافکندی برای بخش بازرگانی کشور است. در عین حال یکی از ملاک‌های مهم برای افزایش صادرات تولید ارگانیک است که خوشبختانه تولید سنتی زعفران ایران با رویکرد عدم استفاده از سموم و مواد شیمیایی ارگانیک بوده ولی این امر نیازمند اطلاع‌رسانی دقیق است و باید به کمک سازمان‌های بین‌المللی با اسناد و مدارک اثبات نموده و تاییدیه گرفت. هم چنین برای حفظ بازار‌های موجود و گسترش دامنه عرضه و فروش، باید برای بازار تمامی کشورهای قاره سبز برنامه مشخص و کارآمد داشته باشیم. 

در هزاره سوم؛ در کنار مشارکت فعال در نمایشگاه های تخصصی و جشنواره های غذایی و دارویی؛ یکی از امور بسیار مهم که در تغییر ترجیحات و سلیقه مصرف کننده در مورد یک کالا تاثیر بسزایی دارد؛ تبلیغات است که تاکنون نه در مورد این محصول تقریبا انحصاری کشورمان؛ بلکه در مورد بسیاری از ظرفیت های اقتصادی و صادراتی ایران عزیر تلاش کمی صورت گرفته است و با تبلیغات میتوان دامنه استفاده از این محصول را افزایش داد. به عنوان مثال میتوان با ابزار تبلیغات استفاده زعفران را با این شعار که زعفران  نه تنها اثر مخرب مواد شیمیایی را ندارد بلکه دارای یک سری فواید نیز می باشد؛ بجای مواد خوراکی شیمیایی تشویق نمود. در عین حال که بر کسی پوشیده نیست که تبلیغات می تواند منحنی های مطلوبیت کشورهای مختلف را به سمت این محصول متمایل نماید که باعث کم شدن و واکنش کمتر مشتریان نسبت به افزایش قیمت آن خواهد بود. 

به هر حال امروزه با گرفتاری های کشورمان در موضوعات سیاسی و مباحث مرتبط به تحریم های ظالمانه غرب رقبا بشدت در این بخش فعال شده و کشور هلند به عنوان یکی از کشورهای موفق در زمینه تولید محصولات کشاورزی اقدام به تولید پیاز زعفران کرده‌است؛ هم چنین  آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده زعفران جهان به دلیل مشکلات سیاسی با کشورمان؛ کشورهای همسایه ایران و حتی برخی کشورهای آفریقایی را برای کشت این محصول تشویق نموده و کشورهای اروپایی هم از این تصمیم آمریکا حمایت کرده‌اند و خبرها از افزایش تولید زعفران افغانستان، آن هم در هرات در همسایگی ایران حکایت دارد و طبق برخی اطلاعات با حمایت برخی کشورهای اروپایی و سرمایه‌گذاری آنها، این روند صعودی خواهد بود و اگر با همکاری دستگاههای ذیربط تخصصی و بویژه بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان؛ چاره اندیشی عاجل و  اساسی نشود جایگاه ایران در تولید زعفران طی یکی‌دو دهه آینده به خطر افتاده و این امتیاز خدادادی سرزمین و مردم عزیزمان بویژه در مناطق نسبتا کم آب  از دست خواهد رفت. انشااله در بخش بعدی به جایگاه یکی دیگر محصولات انحصاری ایران یعنی پسته خواهیم پرداخت.