رژیم صهیونیستی مداخله گر منازعات مسلمانان جهان از کوزوو تا کشمیر

نویسنده: مائده کریمی قهرودی، دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران

دیپلماسی ایرانی: خبر توافق بلگراد – پریشتینا در واشنگتن در سپتامبر 2020، اگرچه شوکی به جهان وارد کرد، اما تصور نمی¬رفت به زودی روابط دیپلماتیک کوزوو و رژیم صهیونیستی برقرار شود. اما تنها چند ماه بعد و در اول فوریه 2021، طی مراسمی آن لاین، سفارت کوزوو در بیت المقدس گشایش یافت تا کوزوو سومین کشور پس از امریکا و گواتمالا باشد که نمایندگی دیپلماتیک خود را در بیت المقدس افتتاح کرده است. اهمیت موضوع از این حیث است که کوزوو با برخورداری از اکثریت جمعیتی مسلمان، از سال 2008 به بعد مورد شناسایی بسیاری کشورها از جمله کشورهای اسلامی چون پاکستان، افغانستان، ترکیه و کشورهای عربی خلیح فارس قرار گرفته است. 

در گوشه دیگری از جهان در قاره آسیا، در 25 فوریه 2021 هند و پاکستان آتش بس در منطقه کشمیر را پذیرفتند که انتشار صحبت های اخیر سفیر امارات در واشنگتن مبنی بر مذاکرات پنهانی روسای آژانس های اطلاعاتی هند و پاکستان در دوبی در ژانویه سال جاری و کمک امارات به دو کشور برای نیل به روابط سالم و عملی، ابعاد پنهان این توافق را آشکار ساخت. اعلام سفر جداگانه و همزمان وزرای امور خارجه هند و پاکستان به امارات در ماه آوریل سال جاری نیز به این گمانه ها قوت بخشیده است. تردیدی نیست کشمیر مهمترین عامل دشمنی دیرینه هند و پاکستان از زمان استقلال دو کشور بوده که علی رغم تلاش کشورهای مختلف برای میانجیگری و قطعنامه های سازمان ملل حل و فصل نشده است. اما اگر نگاهی به روند حضور رژیم صهیونیستی در منطقه آسیای جنوبی و همچنین اروپای شرقی و بالکان بیندازیم، متوجه تحولات مشابهی می¬شویم که می توان در دو گام اصلی خلاصه کرد: 

- گام اول: نزدیکی اسرائیل به کشورهای هر دو منطقه در ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی در همبستگی با امارات: از دهه دوم قرن بیست و یک، اسرائیل با اتخاذ سیاست خارجی فعال محیط امن پیرامونی خود را از منطقه آسیای جنوبی تا شرق اروپا گسترده کرده است. چنان که در جولای 2017، برای اولین بار از زمان استقلال هند، یک نخست‌ وزیر هند (مودی) به سرزمین های اشغالی سفر می کند و شش ماه پس‌ از آن نتانیاهو عازم دهلی  نو می شود و دو کشور همکاری های گسترده ای را در حوزه امنیتی، نظامی، کشاورزی، فناوری و حمل و نقل را آغاز می کنند. در سوی دیگر، نخستین سفر مودی نخست‌وزیر هند به کشورهای عربی منطقه خلیج‌ فارس بعد از حدود سه دهه، در سال 2015 به امارات متحده عربی انجام پذیرفت و پس‌ از آن ولیعهد ابوظبی به عنوان مهمان ویژه در مراسم روز استقلال هند در ژانویه 2017 حضور یافت. در سفر بعدی مودی به امارات در آگوست 2019، وی بالاترین نشان دولتی این کشور را دریافت کرد و همچنین از وزیر امور خارجه هند به‌عنوان مهمان ویژه در نشست سازمان همکاری اسلامی در ابوظبی در سال 2019 دعوت صورت گرفت که بر خلاف رویه حاکم بر این نشست هاست و اعتراض اسلام آباد و عدم حضور در این اجلاس را به دنبال داشت. (چرا که یکی از بندهای این اجلاس محکوم کردن اقدامات هند در کشمیر بوده است.) در این شرایط، اعلام برقراری روابط دیپلماتیک امارات – رژیم صهیونیستی در سپتامبر 2020، مثلث مناسبات هند – رژیم صهیونیستی – امارات را تکمیل کرد که حاکی از اتحاد استراتژیک اسرائیل در همراهی امارات با بزرگترین کشور منطقه آسیای جنوبی است. 

در عین حال نفوذ اسرائیل تنها به هند محدود نشده و هرچند مناسبات رسمی میان اسرائیل و پاکستان وجود ندارد، اما آزادی رسانه¬های داخلی پاکستان به منظور اظهار نظر در خصوص روابط اسلام آباد – تل آویو طی چند سال اخیر و انتشار اخباری چون پرواز جت اسرائیلی به پاکستان در سال 2018، انتشار فهرست آژانس تحقیقات فدرال پاکستان مبنی بر لزوم تحقیق بیشتر از شهروندان 7 کشور از جمله اسرائیل در ورود به پاکستان در سال 2019 – علی رغم عدم شناسایی اسرائیل توسط پاکستان – و همچنین سفر مقام ارشد پاکستان به تل آویو در نوامبر 2020 با وجود تکذیب از سوی اسلام آباد حاکی از حرکت تدریجی مناسبات آنها می کند. 

در منطقه اروپای شرقی و بالکان نیز از سال 2011، وقایعی چون گشایش سفارت اسرائیل در آلبانی در سال 2012 و ورود منافقین به یک کشور دارای جمعیت مسلمان، حضور نتانیاهو به عنوان مهمان ویژه در نشست کشورهای منطقه مانند نشست Visegrad متشکل از مجارستان، چک، لهستان و اسلواکی در سال 2017 و اجلاس Craiova شامل رومانی، یونان، بلغارستان و صربستان در نوامبر 2018، سفر ریولین به عنوان اولین رئیس جمهوری اسرائیل به صربستان در جولای 2018، گشایش دفتر روابط تجاری دیپلماتیک مجارستان و نمایندگی از دفتر دیپلماتیک جمهوری چک در بیت المقدس از شواهد این حضور است. سرمایه گذاری اسرائیل و امارات نیز در این منطقه افزایش یافته و نتانیاهو در حاشیه اجلاس Craiova اظهار داشته کشورهای منطقه به گاز و فناوری اسرائیل علاقه مندند و گفته اند ملاحظات اسرائیل را در آرای خود در در اتحادیه اروپا و سازمان ملل در نظر بگیرند. 

در واقع، نیاز کشورهای منطقه به فناوری، تحقیق و توسعه، امنیت سایبری، کشاورزی و ... به عنوان اعضای اتحادیه اروپا یا در مسیر عضویت به این نهاد، آنها را به سمت رژیم صهیونیستی سوق داده است. طی همین سالها آرای این کشورها در قضیه فلسطین یا مسائل مربوط به آن مانند انتقال سفارت امریکا به بیت المقدس تغییر کرده است. برای نمونه کشورهایVisegrad  از انتشار بیانیه اتحادیه اروپا در مخالفت با انتقال سفارت امریکا به بیت المقدس خودداری کردند و کشورهای چک، رومانی و مجارستان، نمایندگان خود را برای شرکت در این مراسم فرستادند. آرای ممنتع اکثر کشورهای این منطقه به قطعنامه عضویت ناظر فلسطین در سازمان ملل نیز قابل توجه است (هرچند این قطعنامه به تصویب رسید). بنابراین یک بعد آشکار این تعاملات همراهی با رژیم صهیونیستی در منافع حیاتی این رژیم در ازای دریافت نوآوری، سرمایه گذاری و همکاری-های اقتصادی و تجاری است. 

- گام دوم؛ میانجیگر منازعات: اگرچه توافق صربستان با کوزوو ابتدا در واشنگتن صورت پذیرفت، اما بندهای متن توافق چون برقراری روابط کوزوو با اسرائیل و تروریستی خواندن حزب الله، حضور پررنگی از منافع اسرائیل بود که با شناسایی متقابل کوزوو – اسرائیل رسمیت یافت. این اقدام با وجود ملاحظات صربستان در قبال کوزوو و نظر به علقه تاریخی و سنتی رژیم صهیونیستی با بلگراد صورت پذیرفت. بدین معنا که اسرائیل مهمترین چالش سرزمینی – امنیتی بلگراد را نادیده گرفت و کوزوو را به عنوان کشور دارای اکثریت جمعیت مسلمان به رسمیت شناخت.

سوال این است که آیا قرار است اسرائیل میانجیگر منازعه دیرینه کشمیر نیز باشد؟ اگر به کمتر از دو سال قبل بازگردیم، ترامپ موضوع میانجیگری میان هند و پاکستان در موضوع کشمیر را در جولای 2019 مطرح کرد که با مخالفت هند به عنوان متحد استراتژیک امریکا مواجه شد. چراکه؛ این موضع¬گیری کاملاً خلاف راهبرد هند در قبال کشمیر است. دهلی¬نو کشمیر را موضوعی داخلی دانسته و مخالف هرگونه دخالت طرف سوم یا سازمان های بین المللی است. اما خبر آتش بس اسلام آباد – دهلی نو با میانجیگری امارات حاکی از آن است که در پشت صحنه تحولاتی در جریان بوده و قرار است علی رغم مخالفت دهلی نو با حضور طرف های ثالث در قضیه کشمیر (مانند مخالفت صربستان برای به رسمیت شناختن کوزوو) طرح هایی پیاده سازی شود که البته منافع هند نیز به عنوان قدرت منطقه ای در نظر گرفته خواهد شد. باید گفت طراح اصلی این تحولات رژیم صهیونیستی است که به دلیل عدم برقراری روابط دیپلماتیک با پاکستان و ملاحظات کنونی اسلام آباد، امارات متحده عربی را پیشگام کرده است که با وقایع پشت پرده میان پاکستان و اسرائیل، در آینده می تواند حضور خود را آشکارتر کند. یوناتانYonatan Freeman  از کارشناسان روابط بین الملل رژیم صهیونیستی اظهار داشته «موضوع کوزوو نشان داد اسرائیل می تواند در منازعات غیرمرتبط با خود میانجیگری کند. برای من جای تعجب نیست که در آینده اسرائیل در ایجاد توافق میان کشورهایی دور از خود درگیر شود.»

بنابراین می توان گفت اسرائیل با وابستگی کشورها به خود در عرصه های اقتصادی، فناوری و نظامی به منازعات لاینحل جهان که دارای جمعیت مسلمان هستند، ورود پیدا کرده است. این سیاست اسرائیل در ادامه روند صلح با اعراب است چنان که رژیم صهیونیستی با عادی سازی روابط با اعراب، درصدد است موضوع فلسطین را از دستورکار کشورهای عربی خلیج فارس خارج کند. در عین حال با سایه گستراندن بر سایر چالش های مسلمانان، نه تنها خود را میانجیگر منازعات مسلمانان بنامد، بلکه اعتماد آنها را برای پذیرفتن حل و فصل اسرائیلی قضیه فلسطین جلب کند. علاوه بر این، با تعاملات گسترده اقتصادی و نظامی، از یک سو آنها را مدیون خود سازد و از سوی دیگر با ایجاد وابستگی در کشورها تعریف خود از امنیت و تهدید را به آنها بقبولاند و همچنین راه حمایتشان از محور مقاومت فلسطین را ببندد. بعد از کوزوو، تحولات اخیر در کشمیر عامل نگرانی دیگری در منطقه است که هنوز ابعاد آن کاملاً مشخص نشده است. در صورت عدم راهبرد مشخص دشمنان رژیم صهیونیستی برای مقابله با این مداخلات، این مسیر ادامه خواهد یافت و طالبان می تواند نقطه دیگری برای این نفوذ باشد، هرچند اکنون پذیرش آن دشوار باشد.