خاموشی نطنز: مذاکرات ایران بختی برای موفقیت دارد؟

نویسنده: ری تاکیه (کارشناس شورای روابط خارجی)

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد واشنگتن و تهران به رغم انتقادات داخلی از هر دو طرف و خرابکاری آشکار در تاسیسات هسته ای ایران، برای احیای برجام مصمم هستند.

آیا انفجار 11 آوریل در تاسیسات نطنز که ایران مسئولیت آن را با اسرائیل می داند، برنامه هسته ای ایران را به طور قابل توجهی عقب انداخته است؟

ارزیابی تاثیرگذاری چنین حملاتی همیشه دشوار است. انفجار اخیر به احتمال زیاد برنامه هسته ای ایران را عقب خواهد انداخت، اما برای ناظران خارجی غیرممکن است که بگویند چقدر. چیزی که واضح به نظر می رسد این است که زیرساخت های هسته ای ایران مستعد نفوذ هستند. نطنز تاسیسات هسته ای اصلی ایران به شمار می رود و نسل جدیدی از سانتریفیوژها در آنجا تولید و نصب می شوند. در چندین حمله متعدد سایبری و حمله مستقیم فیزیکی هدف گرفته شده است. و با این حال، به نظر می رسد دولت ایران در محافظت از دارایی هسته ای که می داند توسط دشمنان آن هدف گرفته می شود، ناتوان است. این یک شکست جدی اطلاعاتی برای ایران است.

آیا این حادثه مذاکرات وین درباره بازگشت به توافق هسته ای را از بین می برد یا به تاخیر می اندازد؟

احتمال اینکه حمله اخیر گفت و گوهای وین را از مسیر خارج کند، اندک است. ایالات متحده و ایران هر دو می خواهند به شیوه ای مطابق با منافعشان به توافق بازگردند. این حمله از سوی ایران با محکومیت مواجه شده است، اما به مانعی در برابر دیپلماسی تبدیل نخواهد شد. شبکه هسته ای ایران پیشتر مورد حمله قرار گرفته بوده و دو طرف همچنان موفق شدند که در سال 2015 برجام را محقق کنند.

اگر ایران بخواهد برنامه هسته ای را بیشتر به زیرزمین ببرد، مساله بازرسی ها می تواند اهمیت بیشتری بیابد. آیا امکان برقرار شدن مجدد بازرسی ها پس از چنین چیزی وجود خواهد داشت؟

ایران پیشتر رژیم بازرسی ها را کاهش داده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی که مسئول بازرسی هاست، با ایران در تماس بوده. اگر برنامه ایران بیشتر به زیرزمین رود، این کشور محل تاسیسات خود را اعلام نخواهد کرد، اجازه بازرسی منظم را نخواهد داد، و به سوالات حل نشده پاسخ نخواهد داد. انتظار می رود طرفین برجام برای چنین شفافیتی اعمال فشار کنند.

موضوعات اصلی گفت و گوی وین تاکنون چه بوده است؟

ایران اصرار دارد از آنجایی که ایالات متحده دیگر عضوی از توافق هسته ای نیست، باید پیش از آنکه بخواهد به طور منظم در مذاکرات باشد، به توافق عمل کند. ایالات متحده اینطور استدلال می کند که قبل از پیوستن مجدد آن به توافق، ایران باید به تعهدات خود بازگردد. از این رو، گفت و گوهای به اصطلاح مجاورت برای تهیه برنامه ای گام به گام برای هر دو طرف طراحی شده است تا به تدریج به انطباق با توافق بازگردند. در این راستا دو کارگروه ایجاد شده است؛ یکی برای شناسایی تحریم هایی که ایالات متحده باید لغو کند چون پس از خروج آمریکا در سال 2018 اعمال شده اند، و دیگری برای تشخیص اصلاحاتی که ایران باید در برنامه هسته ای خود ایجاد کند تا به انطباق با توافق هسته ای بازگردد.

آیا کشورها می توانند قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن به توافق برسند؟ اگر چنین نشود، انتخابات چگونه تاثیری بر دیپلماسی خواهد داشت؟

مشخص نیست که آیا توافق قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایران حاصل خواهد شد یا خیر؛ اما انجام این امر از اهمیت اساسی برخوردار نیست. این مساله که ایران در صورت بازگشت ایالات متحده به انطباق با توافق به تعهدات خود بازخواهد گشت، یک مساله جناحی نیست. انطباق موضعی است که مقام معظم رهبری علی خامنه ای گرفته و موضع رسمی دولت است. به علاوه، مشخص نیست که رئیس جمهور بعدی ایران چه کسی خواهد بود، زیرا پیش بینی نتایج این انتخابات از قبل غیرممکن است.

اگر توافق هرگز احیا نشود، چه عواقبی برای امنیت منطقه خواهد داشت؟

بسیاری از متحدان ایالات متحده در خاورمیانه از جمله عربستان سعودی و اسرائیل درباره بازگشت ایالات متحده به توافق نگران هستند چون به اعتقاد آنها بدون مسدود کردن مسیر سلاح هسته ای، منافع اقتصادی برای ایران فراهم می کند. بنابراین، فارغ از چشم انداز توافق، تنش های منطقه ای و الگوی حملات و انتقام جویی ها ادامه خواهد یافت.

منبع: شورای روابط خارجی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34