سود کلان قرارداد ۲۵ ساله سند همکاری

استفاده از ظرفیت چین در هر آنچه غرب به ایران نداد (بخش دوم)

۲۲ فروردین ۱۴۰۰ | ۱۴:۰۰ کد : ۲۰۰۱۶۳۶ آسیا و آفریقا انتخاب سردبیر

دکتر سید نوید نصیرپور اسگوئی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: مبادی اصلی واردات ایران نیز در این ماه کشورهای چین (۲۵.۴ درصد)، امارات (۲۲.۳ درصد)، ترکیه (۱۰.۷ درصد)، هند (۶.۹ درصد) و روسیه (۵.۵ درصد) بوده‌اند. این آمارها نشان از ورود روسیه به جمع ۵ کشور اول وارداتی و خروج هلند از این فهرست دارد. آمارهای منتشر شده نشان می‌دهند که چین سهمی ۲۵.۴درصدی، امارات ۲۲.۳درصدی، ترکیه ۱۰.۷درصدی، هند ۶۰۹درصدی و روسیه ۵.۵ درصدی از واردات ایران در این مدت داشته‌اند. با توجه به داده های ذکر شده بالا می توان از چین بعنوان یکی از بزرگترین اقتصادهای حال حاضر جهان نام برد که می تواند جایگاهی مهم و ممتاز در رشد اقتصاد ، تجارت ، تولید علم ، سیاست و امنیت ایران داشته باشد.

استفاده از ظرفیت چین در هر آنچه غرب به ایران نداد (بخش دوم)

نویسنده: دکتر سید نوید نصیرپور اسگوئی، استاد ارشد مدیریت استراتژیک و تجارت بین الملل Leicester Castle Business School – De Montfort University

دیپلماسی ایرانی: پیرو نوشته اینجاب که قبل از به امضا رسیدن تفاهم نامه 25 ساله ایران – چین در تاریخ سوم شهریور 1399 در سایت دیپلماسی ایرانی منتشر شد (اینجا)؛ لازم می دانم به چند نکته مهم اشاره کنم که شاید پاسخ گوی سئوالات کسانی باشد که نسبت به ماهیت این تفاهم نامه یا سند همکاری اعتراض یا سئوالی دارند. در نوشته قبلی خود به اهمیت کشور چین برای توسعه پایدار و بلند مدت ایران و همچنین نقش ایران در تامین امنیت انرژی چین اشاره کرده ام (اینجا). همچون نوشته قبلی، تحلیل حاضر بر اساس منابع معتبر بین المللی و همچنین با تکیه بر تئوری ها و ابزارهای علمی در حوضه مدیریت استراتژی و تجارت بین الملل (Johnson, et al. 2020) تهیه شده است. واضح است که در تجارت بین المللی اصل معامله بر پایه قانون برد-برد بوده و ارائه امتیازهای خاص بین طرفین معامله امری معمول و قابل قبول است.

صحنه مراودات تجارت بین الملل و قوانین تجارت جهانی پس از روی کار آمدن رئیس جمهور سابق آمریکا دونالد ترامپ (حتی قبل از ترامپ نیز ) دستخوش دگرگونی های مهمی شدکه قواعد بازی را به نفع آمریکا و کشورهای غربی تغییر داده است. حضور دونالد ترامپ به مدت چهار سال بر مسند قدرت آمریکا در کاخ سفید نشان داد که در صحنه بین الملل قوانین و پیمان نامه های چند جانبه همانند JCPOA یا برجام و یا قطعنامه های الزام آور بین المللی شورای امنیت سازمان ملل متحد ( UNSCR 2231 ) تا زمانی مورد احترام آمریکا و طرفین غربی خواهند بود که پاسخگو و تأمین کننده منافع و نیازهای آنها باشد.

طبق برآورد های Business Insider , 2020 چین دومین جایگاه بزرگترین اقتصاد دنیا را تصاحب کرده است و در تاریخ 26 دسامبر 2020 موسسه The Guardian طبق یک تحلیل اقتصادی گزارش می دهد که چین در سال 2028 جایگاه اول بزرگترین اقتصاد دنیا را تصاحب خواهد کرد. طبق برآوردهای بانک جهانی The World Bank (2017) درآمد خالص (Inflation – adjusted) کشور چین برای اولین بار کمی بیش از کشور آمریکا بوده و طبق یافته های بانک جهانی؛ قدرت خرید واقعی Purchasing Power Parity (PPP) چین در سال 2017 به مبلغ 19.716 $ تریلیون دلار رسیده که کمی بیش از مبلغ 19.519 $ تریلیون دلار آمریکاست. Bloomberg, 2021 گزارش می دهد که کشور چین بیشترین درصد رشد اقتصادی در ایام پسا COVID-19 در مقایسه با سایر قدرت های اقتصادی جهان را تجربه می کند.

اقتصاد آنلاین Eghtesad Online, 1399 در مرداد ماه سال 1399 گزارش می دهد در سه ماه اول سال 1399 کشورهای چین، عراق، امارات، افغانستان و ترکیه به ترتیب مقاصد اصلی صادراتی ایران بوده‌اند. بر این اساس امارت که مدت‌ها در رتبه دوم مقاصد صادراتی ایران بعد از چین قرار داشت، این رتبه را به عراق واگذار کرده است. آمارهای منتشر شده نشان می‌دهند که چین سهمی 28.9درصدی، عراق 23.4 درصدی، امارات 15.2درصدی، افغانستان 7.8درصدی و ترکیه 3.9 درصدی از صادرات ایران در این ماه داشته‌اند.

مبادی اصلی واردات ایران نیز در این ماه کشورهای چین (25.4 درصد)، امارات (22.3 درصد)، ترکیه (10.7 درصد)، هند (6.9 درصد) و روسیه (5.5 درصد) بوده‌اند. این آمارها نشان از ورود روسیه به جمع ۵ کشور اول وارداتی و خروج هلند از این فهرست دارد. آمارهای منتشر شده نشان می‌دهند که چین سهمی 25.4درصدی، امارات 22.3درصدی، ترکیه 10.7درصدی، هند 609درصدی و روسیه 5.5 درصدی از واردات ایران در این مدت داشته‌اند.

با توجه به داده های ذکر شده بالا می توان از چین بعنوان یکی از بزرگترین اقتصادهای حال حاضر جهان نام برد که می تواند جایگاهی مهم و ممتاز در رشد اقتصاد ، تجارت ، تولید علم ، سیاست و امنیت ایران داشته باشد.

اتحادیه شانگهای و جایگاه ایران:

در چندین دهه گذشته و پس از پایان جنگ سرد و مخصوصا در سالهای اخیر ( دوران ترامپ ) جهان شاهد درگیریهای اقتصادی و سیاسی بیشماری بین کشورهای مختلف با آمریکا و غرب بوده است . تحریمهای اقتصادی و سیاسی غیرقانونی بر علیه کشورهای غیرهمسو با آمریکا از جمله عواملی هستند که کشورهای تحریم شده توسط آمریکا ( همچون روسیه ؛ چین و ایران ) را به این باور رسانده است که باید برای حفظ و توسعه قدرت اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی خود به تشکیل اتحادیه های استراتژیک اقدام کرد و یکی از این اتحادیه های اقتصادی؛ اتحادیه شانگهای (Shanghai Cooperation Organisation) است که شامل هشت کشور هندوستان، پاکستان، چین، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان و چهار کشور ناظر ایران، افغانستان، روسیه سفید و مغولستان است. علاوه بر کشورهای ذکر شده بالا؛ شش کشور ذیل نیز آمادگی خود را برای پیوستن به این اتحادیه اعلام کرده اند که شامل کشورهای ترکیه، آذربایجان، کامبوج، نپال، سریلانکا و ارمنستان است (Sectsco).

با نگاهی گذرا به تعداد جمعیت ( نزدیک به 50 درصد کل جمعیت جهان ) ، منابع طبیعی ،انرژی ، انسانی و قدرت نظامی اعضا این اتحادیه میتوان یقین داشت که اتحادیه شانگهای پتانسیل یک رقیب بالقوه جهت به چالش کشیدن رقبای غربی خود را داراست.

تحریم های اقتصادی، مالی و سیاسی بعضی از اعضا این معاهده توسط آمریکا و کشورهای غربی عاملی بازدارنده برای توسعه پایدار کشورهای عضو اتحادیه شانگهای بشمار می رود. اعمال اینگونه تحریم ها اقتصادی و سیاسی توسط آمریکا و کشورهای همسو موجب شد که کشورهای چین، روسیه، هند و ایران ایده استقلال مالی – بانکی خود از سیستم مالی غرب در مراودات فی مابین را پیشنهاد کنند. در مرحله نخست جهت کاهش اثرگذاری قدرت ارزش دلار و دیگر ارزهای خارجی بر اقتصاد این کشورها و کاهش اثرگذاری تحریم های احتمالی مالی-بانکی توسط آمریکا؛ دو کشور چین و روسیه تصمیم گرفته اند که قسمتی از معاملات تجاری خود را بر اساس ارزهای کشورهای خود ( یوان و روبل ) انجام دهند. موسسه Financial Times, 2020 گزارش میدهد که دو کشور روسیه و چین توافق نموده اند تا استفاده از دلار آمریکا را برای معاملات فی مابین خود به حداقل برساند و با این استراتژی مالی توانسته اند خطر تحریمهای اقتصادی - مالی آمریکا را به حداقل برسانند. طبق گزارش موسسه رویترز ( REUTERS , 2012 ) ایران و روسیه نیز تصمیم مشابهی اتخاذ نموده و تصمیم به استفاده از ارزهای ملی خود جهت انجام مبادلات تجاری خود گرفته اند.

بی بی سی جهانی (BBC News , 2012 ) طی گزارشی اعلام میکند که ایران و چین توافق کرده اند که چین خریدهای نفتی خود از ایران را با ارز ملی خود "یوان" انجام دهند و در ادامه The Economic Times , 2014 گزارش میدهد که هند و ایران نیز برای تجارت فی مابین روش مشابهی اتخاذ نموده و از پول ملی هند "روپیه" بعنوان ارز مرجع استفاده خواهند نمود. با اجرای این استراتژی اقتصادی میتوان یقین داشت که عملا قدرت آمریکا در اعمال و اجرای تحریمهای مالی مرتبط با دلار به حداقل خواهد رسید و این استراتژی اقتصادی عملا ً میتواند آمریکا را از ردگیری تراکنشهای دلاری فی مابین این چهار کشور ناکام سازد.

ایران با دارا بودن موقعیت استراتژیک منحصر بفرد ، راهیابی به آبهای آزاد از طریق خلیج فارس ، دریای عمان و اقیانوس هند و دارا بودن بنادر مهم در جنوب کشور که میتواند پذیرای کشتیهای قاره پیما باشد و بنادر انزلی و نوشهر در ساحل دریای خزر و همچنین دارابودن سیستم ریلی ، جاده ای و هوائی مناسب ( که میتواند کشورهای عضو مستقر در اتحاد جماهیر شوروی سابق را به دریای آزاد وصل نماید ) و دارا بودن منابع هیدروکربنی متنوع و نیروی کار متخصص و جمعیت 85 میلیونی و قدرت نظامی ،در آینده بعنوان عضو دائمی اتحادیه شانگهای پذیرفته خواهد شد و تا آن زمان میتوان با اعمال و اجرای استراتژی ها و قوانین رایج و همسو با دیگر اعضا دائم اتحادیه شانگهای به فعالیتهای تجاری اقدام نمود که این روش میتواند به موفقیت ایران بعنوان یک عضو دائمی در این اتحادیه کمکی شایان کند.

جاده ابریشم و جایگاه ایران:
(Lowy Institute, 2021 and World Economic Forum, 2017)

طبق نقشه ها و مطالب ارائه شده موجود ، ایران یکی از مهمترین و کلیدی ترین کشورهای مسیر این جاده استراتژیک میباشد مسیری که از چین شروع و از دو مسیر جداگانه و با عبور از بیش از 60 کشور به آلمان ختم خواهد شد. موسسه World Economic Forum, 2017 گزارش میدهد که چین در نظر دارد سرمایه گذاری عظیمی بالغ بر 900 $ بیلیون دلار جهت توسعه و بهبود جاده ابریشم انجام دهد.

جاده ابریشم جدید این امکان را به چین خواهد داد که تولیدات صنعتی و کشاورزی خود را با سرعت ، امنیت و اطمینان بیشتر ( 25 روز کوتاه تر از مسیر دریائی ) به مقصد نهائی خود در آلمان (اروپای غربی) برساند. مسیری که از 60 کشور عبور خواهد نمود و بازاری پر سود برای محصولات چین و همچنین محصولات سایر کشورهای عضو این مسیر را فراهم خواهد کرد.

آمار اداره گمرک چین نشان میدهد که با وجود همه گیری ویروس کرونا ، تجارت چین با کشورهای حوزه جاده ابریشم 3.2 % نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است. (IRNA, 1399)

اتکا به تنها مسیر دریائی فعلی با در نظر گرفتن قدرت کنترل مالی ، ترابری ، نظامی و بیمه ای آمریکا میتواند مسیری غیر مطمئن و غیر ایمن برای کشوری باشد که در آینده نه چندان دور جایگاه اول تجارت جهانی را از آمریکا خواهد گرفت ، مسیر دریائی نامطمئن و طولانی که باید از کانال سوئز و تنگه جبل الطارق عبور و پس از طی هزاران کیلومتر به مقصد خود در دریای مدیترانه برسد.

(China Highlight, 2021)

تاریخچه مبادلات تجاری ایران – چین به قرنهای گذشته باز میگردد جائی که مارکوپولو در سفرنامه اش به آن اشاره کرده است. با توجه به موقعیت جغرافیای ایران و وجود بنادر بزرگ در سواحل جنوبی ایران در منطقه خلیج فارس ، دریای عمان و اقیانوس هند ( بنادر چابهار ، شهید رجائی ، بوشهر ، امام خمینی ، خرمشهر و آبادان ) و بنادر شمالی در ساحل دریای خزر ( امیر آباد ، نوشهر و انزلی ) و مسیر های ریلی ، جاده ای و هوائی موجود همگی از عواملی هستند که موجب تقویت نقش جاده ابریشم در مراودات تجاری چین و کشورهای منطقه و همچنین پر رنگ تر شدن نقش ایران در صحنه تجارت بین الملل خواهد شد.

(IRNA, 1399)
چین با آگاهی کامل از اهمیت جایگاه ایران برای توسعه و موفقیت جاده ابریشم ، با سرمایه گذاری های که انجام خواهد داد ( در طول 25 سال قریب به 400 میلیارد دلار / سالیانه 16 میلیارد دلار ) در وهله اول برنامه بلند پروازانه توسعه صنعتی و ... خود را به پیش خواهد برد و ایران نیز با جذب سرمایه گذاری های مورد اشاره به بهبود زیرساختهای صنعتی ، علمی ، ترابری و نظامی و سیاسی خود که در 40 سال گذشته هدف تحریمهای آمریکا بوده است اقدام خواهد کرد.

با مطالعه موارد ذکر شده بالا می توان به این نتیجه رسید که سند همکاری 25 ساله ایران -چین در چهارچوب و بخشی از پروژه های بزرگتری به نام "اتحادیه شانگهای" و "جاده ابریشم جدید" میباشد. پروژه های مهم و استراتیژیک که میتواند موقعیت و جایگاه بین المللی ایران را در زمینه های اقتصادی ، صنعتی ، علمی ، سیاسی ، نظامی و امنیتی در منطقه و جهان را بهبود ببخشد.

References:

1) BBC News (2012). China Buying Oil from Iran With Yuan. BBC. [online] Available from: https://www.bbc.co.uk/news/business-17988142 [Accessed 05/04/2021].

2) Bloomberg (2019). China’s New Silk Road. Bloomberg.com. [online] Available from: https://www.bloomberg.com/quicktake/china-s-silk-road [Accessed 05/04/2021]

3) Bloomberg (2021). China’s Growth Beats Estimates as Economy Power Out of COVID. Bloomberg.com. [online] Available from: https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-01-18/china-s-economy-grew-2-3-in-2020-accelerating-global-rise [Accessed 05/04/2021]

4) Business Insider (2020). Top 10 Largest Economies in the World. Business Insider. [online] Available from: https://www.businessinsider.in/top-10-largest-economies-in-the-world/articleshow/70547252.cms [ Accessed 05/04/2021].

5) China Highlight (2021). The New Silk Road – The Belt and Road Initiative. China Highlight. [online] Available from: https://www.chinahighlights.com/silkroad/new-silk-road.htm[Accessed 05/04/2021].

6) Eghtesad Online (1399. پنج مقصد عمده صادرات و واردات ایران کدامند . Eghtesad Online. [online] Available from:https://www.eghtesadonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-6/456431-%D9%BE%D9%86%D8%AC-%D9%85%D9%82%D8%B5%D8%AF-%D8%B9%D9%85%D8%AF%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%AF [Accessed 05/04/2021]

7) Johnson, G., Whittington, R., Scholes, K., Angwin, D. and Regner, P. (2020). Exploring Strategy: Text and Cases. 12th Edn. Harlow, England : Pearson

8) Financial Times (2020). China and Russia Ditch Dollar in Move Towards Financial Alliance. FT. [online] Available from: https://www.ft.com/content/8421b6a2-1dc6-4747-b2e9-1bbfb7277747 [Accessed 05/04/2021].

9) Lowy Institute (2021). Introduction, Understanding China’s Belt and Road Initiative. Lowy Institute. [online] Available from: https://www.lowyinstitute.org/publications/understanding-belt-and-road-initiative [ Accessed 05/04/2021].

10) IRNA (1399). تجارت چین با کشورهای مسیر راه ابریشم افزایش یافته است . [online] Available from: https://www.irna.ir/news/83764235/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA [Accessed 05/04/2021].

11) Reuters (2012). Iran-Russia trade in Domestic Currencies – Iran Envoy. Reuters. [online] Available from: https://www.reuters.com/article/russia-iran-currency-idUSL6E8CK0Y720120120[Accessed 05/04/2021].

12) The Economic Times (2014). India Extends Export Benefits to Rupee Trade with Iran. The Economic Times. [online] Available from: https://economictimes.indiatimes.com/news/economy/foreign-trade/india-extends-export-benefits-to-rupee-trade-with-iran/articleshow/39994906.cms?from=mdr [Accessed 05/04/2021].

13) The Guardian (2020). China to Overtake US as World’s Biggest Economy by 2028. The Guardian. [online] Available from: https://www.theguardian.com/world/2020/dec/26/china-to-overtake-us-as-worlds-biggest-economy-by-2028-report-predicts [ Accessed 05/04/2021].

14) The Guardian (2020). Is China Overtaking the US as a Financial and Economic Power? The Guardian. [online] Available from: https://www.theguardian.com/business/2020/may/29/is-china-overtaking-the-us-as-a-financial-and-economic-power [Accessed 05/04/2021].

15) The Shanghai Cooperation Organisation (2020). About US. SCO. [online] Available from: http://eng.sectsco.org/ [ Accessed 05/04/2021].

16) The World Bank (2017). International Comparison Programme (ICP). The World Bank. [online] Available from: https://www.worldbank.org/en/programs/icp [ Accessed 05/04/2021].

17) World Economic Forum (2017), China’s $900 billion New Silk Road. What You Need to Know. World Economic Forum. [online] Available from: https://www.weforum.org/agenda/2017/06/china-new-silk-road-explainer/ [ Accessed 05/04/2021].

نظر شما :

ابراهیم قدیمی ۲۲ فروردین ۱۴۰۰ | ۱۵:۲۰

اینگونه که در امارداده شده این مقاله امده است واردات ایران از امارات بیش از ۲۲ در صد واردات ایران است۔امارات تولیداتی ندارد۔کلیه صادرات واردات به واز امارات خرید وفروش مجدد است۔ بسیارنازل فروخته میشود بسیار گرانتر میخرند۔۔این تفاوت قیمت ها حتی تا دویست در صد درل برخی گالاها می دسد۔علت این تجارت با واسطه گری تجار مستقر شده در امارات ودر این حجم وسیع چیست؟

سهراب ۲۲ فروردین ۱۴۰۰ | ۱۶:۱۷

تمام این استدلالات در مورد کشوری که در ان منافع ملی مبنای سیاست خارجی و اقتصاد هست صدق میکند و قابل بررسی هست. ولی نه در مورد ایران. امریکا در ۴۲ سال گذشته بزرگترین اقتصاد جهان بود و هنوز هم از نظر تکنولوژی برترین اقتصاد جهان هست. چرا ایران با امریکا چنین قرادادی نبسته است؟ ژاپن مدتها اقتصاد دوم جهان بود چرا با ژاپن چنین قرادادی نبسته ایم؟ اتفاقا چین در ۴۰ سال گذشته و در اثر مراوده با شرکتهای به این میزان پیشرفت رسید. بزرگترین شریک تجاری چین کیست؟ در ضمن این یک امر بدیهی هست که اینکه معامله نفت با یوان انجام شود یک مزیت نیست بلکه عملا یک تخفیف اجباری ۲۰-۲۵ از جانب ایران است.

خسرو ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ | ۲۰:۱۸

بهتر نبود قراردادهمکاری دو ساله بوده و با جزییات کامل منتشرمیشد؟ چرا کشور را تا 25 سال متعهد به قراردادی بکنیم که نمی دانیم چه فصل هایی دارد ، مقایسه اقتصاد چین و قدرتش با اقتصاد وقدرت ایران نشانگر لااقل تفاوت سی برابری است این تفاوت بزرگ برای شراکت معقول است ؟ کره شمالی به عنوان نزدیکترین شریک چین ، چه جایگاه جهانی مهمی دارد؟ کدام کشور از روابط دربست با چین بهره برده است ؟