سکوت کرکننده بایدن

نویسنده: پرستو بهرامی راد، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: سکوت کر کننده جو بایدن در اولین نطق خود درباره سیاست خارجی آمریکا در خصوص برجام، توجه بسیاری را به خود جلب کرد. سکوتی که شاید بسیاری انتظار آن را نداشتند، حداقل بعد از اینکه جو بایدن بار‌ها در کارزار انتخاباتی خود از بازگشت به برجام سخن گفته بود.

بایدن از بازگشت دیپلماسی، برگرداندن آمریکا به میان متحدان خود و حتی پایان جنگ یمن سخن گفت، اما در ارتباط با ایران و بازگشت به برجام لب به سخن نگشود. با این حال تیم سیاست خارجی او بار‌ها در مورد برجام و ایران اظهار نظر کردند، اما هنوز با قطعیت از بازگشت به برجام پرده برنداشته اند. به نظر نمی‌رسد روز‌های پر باری در انتظار برجام باشد، با این حال باید دید پرونده احیای برجام به کدام سمت متمایل می‌شود. در هر صورت این قرارداد که به کما رفته است به احیای جدی نیاز دارد. 

سکوت کر کننده جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا در خصوص برجام قطعاً دلایل خاصی دارد و این سکوت به چشم بسیاری آمده است. در واقع این سکوت را می‌توان از سه جهت بررسی کرد.

الویت کاخ سفید، برجام نیست

اتفاقات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که سرانجام به ۶ ژانویه و حمله طرفداران ترامپ به ساختمان کنگره ختم شد، به نظر می‌رسد سیاست ها و الویت های دولت جدید کاخ سفید را تغییر داده است. همانطور که در سخنرانی‌های روز تحلیف جو بایدن و همچنین شرایط نظامی ویژه این تحلیف به خوبی نمایان بود، سیاست داخلی الویت اصلی ساکنان جدید کاخ سفید است. از طرف دیگر در سیاست خارجی نیز چین و روسیه و شرایط بحرانی آمریکا با این کشور‌ها قطعاً اهمیت بیشتری برای دولت بایدن دارد.

در واقع بایدن یک آمریکای دو قطبی شده را از دونالد ترامپ تحویل گرفته که از طرف دیگر سیاست انزواگرانه در سطح جهانی را دنبال کرده است. بر همین اساس به نظر نمی‌رسد ساکن جدید اتاق بیضی شکل، بازگشت به برجام را جزء موضوعات اصلی و فوری خود بدانند. در واقع احتمالاً بعد از اتفاقات ۶ ژانویه و شرایط جدید سیاست خارجی آمریکا بازگشت به برجام از دستور کار اولیه تیم سیاست خارجی بایدن خارج شده و دولت بایدن برای حل موضوع برجام هیچ عجله‌ای ندارد و سکوت کرده است.

چراغ خاموش حرکت کردن

برخی سکوت بایدن را نوعی چراغ خاموش عمل کردن در خصوص ایران می دانند. در واقع بازگشت به برجام و مذاکره با تهران در واشنگتن مخالفان قدرتمندی دارد. از طرف دیگر در داخل ایران و منطقه خاورمیانه نیز بازگشت آمریکا به برجام مخالفان جدی دارد. بر همین اساس جو بایدن قصد دارد چراغ خاموش در خصوص پرونده برجام حرکت کند تا راهی برای راضی کردن مخالفان داخلی پیدا کند، و از طرف دیگر راه را برای سنگ اندازی کشور‌های مخالف برجام ببندد. همچنین به تیم مذاکره کننده ایرانی فرصت لازم برای ایجاد شرایط مناسب برای بازگشت به تعهدات برجامی بدهد و به همین دلیل سکوت در خصوص ایران و برجام را در سخنرانی خود انتخاب کرد. 

با این حال بعضی کارشناسان معتقدند مذاکرات پنهانی در خصوص برجام در جریان است و مذاکرات اروپا و آمریکا بسیار جدی در خصوص بازگشت آمریکا به برجام دنبال می‌شود.

اختلافات داخلی در کاخ سفید

در چند وقت اخیر شاهد سخنان ضد و نقیض از تیم سیاست خارجی بایدن در خصوص بازگشت به برجام بودیم و هستیم. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا گفته است اول ایران باید به تعهدات برجامی خود بازگردد تا آمریکا به برجام برگردد؛ از سوی دیگر رابرت مالی، نماینده ویژه در امور ایران گفته است آمریکا بدون هیچ پیش شرطی به برجام بازمی گردد. این اختلاف‌ها تا جایی پیش رفته است که طبق گزارش‌ها، گفت وگو‌های مستمر گروه بین الملل بحران با مشاوران بایدن از ژوئن تا دسامبر ۲۰۲۰ از اختلاف نظر در تیم بایدن در مورد چگونگی بازگشت آمریکا به برجام نشان دارد. برخی از آنها معتقدند باید در برابر بازگشت ایران به بخشی از تعهداتش، تنها بخشی از تحریم‌هایی لغو شود که برخلاف برجام وضع شده اند و برخی دیگر با رویکرد مرحله‌ای مخالفت جدی دارند. با این حال آنتونی بلینکن از رابرت مالی خواسته است تا یک تیم مذاکراتی متشکل از دیپلمات‌ها و کارشناسانی که دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص مسیر پیش رو با ایران دارند، تشکیل دهد؛ باید دید این تیم می‌تواند اختلافات برسر برجام را حل کند یا خیر؟ 

به نظر می رسد با این شرایط جو بایدن سعی دارد در خصوص برجام سکوت کند تا با تیم خود به یک اجماع نظر برسد و سکوت وی شاید از این نقطه سرچشمه گیرد.