از اقتدار و اوهام تا اتهام و اعدام چائوشسکو

دیپلماسی ایرانی: این روزها سی و یکمین سالگرد تیرباران زوج چائوشسکو در سناریویی مبهم و در پادگانی در نزدیکی شهر تیرگوویشته (پایتخت حاکمیت ولاد ثپش مشهور به دراکولا) است. هر ساله از سوی افکار عمومی، سازمان های مردم نهاد و موسسات علمی و پژوهشی رومانی در ماه دسامبر میز گردها و نشست های علمی و تحلیلی در این زمینه برگزار می شود و اطلاعات جدیدی در مورد حقایق آن زمان منتشر می شود؛ ولی هم چنان سؤالات بی پاسخی در مورد تحولات خونین رومانی وجود دارد که مهمترین آنان عبارتند از :

الف) چرا چائوشسکو نتوانست به فرایند اصلاحات سیاسی و واگذاری مسالمت آمیز قدرت بپیوندد؟

ب) تروریست های فرضی که با مردم رومانی در دهه آخر دسامبر ۱۹۸۹درگیر بودند چه کسانی بودند؟

ج) چرا تعداد قربانیان حوادث دسامبر رومانی قبل از اعدام چائوشسکو که تنها کمتر از ۵۰ نفر بود پس از اعدام وی به بیش از ۱۰۰۰نفر رسید؟

د) امریکایی ها و شوروی سابق و قدرت های خارجی بویژه دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی کشورهای همسایه رومانی چه نقشی در روند انقلاب این کشور داشتند؟

فروپاشی شوروی سابق و فرو ریختن دیرک خیمه های اردوگاه کمونیسم در شرق اروپا را می توان از آن به عنوان فوران آتشفشان زورآزمایی دو جبهه در جنگ سرد در دهه پایانی قرن بیستم یاد کرد؛ این نزاع دموکراسی، لیبرالیسم و اقتصاد بازار با کمونیسم بود و از آن زمان تاکنون بیشتر کشورهای رها شده از بیرق کمونیسم برای رسیدن به رویای دیرینه و عملی شدن شعارهای مذکور تلاش می کنند. البته فوران این آتشفشان گداخته هایی چون بحران های قره باغ، کوزوو، بوسنی، آبخازیا و ترانس نیستر به ارمغان آورده و ترکش های آن از میان ملت های مذکور قربانیان زیادی گرفت که بیشترین آنان از مسلمانان بوسنی و کوزوو بودند.

چائوشسکو رهبری مقتدر، تمامیت خواه و دیکتاتوری سازنده بود که آثار جاودانی را برای نسل های آینده اش برجای گذاشت که کاخ مرکزی، کانال دانوب/دریای سیاه و متروی بخارست از آن جمله است؛ رهبر اقتدارگرای رومانی در ۲۶ ژانویه ۱۹۱۸در خانواده کشاورز پر جمعیت (ده فرزندی) به عنوان فرزند سوم در منطقه الت رومانی متولد و رشد کرد و پس از ۷۱ سال زندگی پر فراز و نشیب و تجربه کارگری کارخانه بودن، مبارز سیاسی و زندانی، رئیس شاخه جوانان حزب کمونیست، رئیس جمهوری و رهبری کشور از ۱۹۸۹ـ ۱۹۷۴ و داشتن سه فرزند در ۲۵ دسامبر ۱۹۸۹ در یک دادگاه نظامی کوتاه و سریع محاکمه و به دلیل عدم پاسخگویی به قاضی، دادستان و عوامل دادگاه صحرایی و به رسمیت نشناختن آنان همراه با همسرش به اعدام محکوم و به شکل رقت آمیزی با رگبار چندین گلوله و با دستهای بسته به قتل رسیدند.

اسناد تاریخی گواه آن است که در ماه مارس ۱۹۸۹ آقای میهای چائوشسکو، برادر بزرگتر دیکتاتور رومانی که در اتریش به سر می برد در تماسی تلفنی هشدارهایی را به رهبر رومانی داده و در آن زمان با سفری کوتاه به بخارست برادر کوچکتر را در جریان ارزیابی و جمع بندی اش از اراده و تصمیم قدرت های بزرگ برای حمایت همه جانبه از تغییرات در حاکمیت سیاسی ارودگاه کمونسیم قرار می دهد؛ در همین راستا در گزارش سازمان اطلاعات رومانی در خصوص تحولات دسامبر ۱۹۸۹ این گونه آمده است: گورباچف پس از آخرین اجلاس سران ورشو در مسکو در اوایل دسامبر ۱۹۸۹ در ملاقاتی خصوصی نتوانست آقای چائوشسکو را به پذیرش ضرورت انجام تغییر و تحول در حاکمیت سیاسی و واگذاری مسالمت آمیز قدرت وادار کند و رهبر حزب کمونیست رومانی غافل از آینده تلخ و خونین خود به گونه ای اعتراضی ملاقات را نیمه تمام گذاشت و بدون خداحافظی و بدرقه رسمی مسکو را به سمت بخارست ترک می کند و کمتر از سه هفته پس از این مذاکره و ملاقات، چائوشسکوی نگون بخت در دادگاه نظامی و انقلابی محاکمه و همراه همسر وفادارش به جوخه اعدام سپرده شدند که در آن زمان فیلم اعدام زوج چائوشسکو بارها و بارها از شبکه های مختلف تلویزیونی دنیا پخش شد و رسانه های صهیونیستی نیز از این تصاویر بهره مورد نظر خود را بردند .

زوج چائوشسکو قریب ربع قرن قدرت بلامنازع رومانی و هر کدام دارای یک تریلی القاب (رهبر عصر طلایی؛ فرزندان خلق؛ امید همه نسل ها؛ محبوب همه مردم؛ آبادگران سرزمین جت و داس ها) بودند و در اواخر عمرشان که رومانی فقط دو شبکه تلویزیونی دو ساعته داشت هر شب حداقل یک ساعت اخبار مربوط با این دو فرد بود . 

سفر رهبر رومانی به تهران نقطه عطفی در روابط دو کشور محسوب می شود. چائوشسکو پس از بازگشت از تهران در یک نطق زنده رادیو و تلویزیونی عوامل ناآرامی در تیمشوارا را گروهی اخلالگر و عوامل امپریالیست خواند و برگزاری تجمعی بزرگ در حمایت از سوسیالیست و رهبر محبوب در بخارست را برای روز ۲۱ دسامبر ۱۹۸۹ اعلام می کند. وی بعد از متینگ باصطلاح همبستگی ۲۱ دسامبر ۱۹۸۹ به فرار از بخارست مجبور می شود ابتدا به منطقه تفریحی اسناگوف می رود و پس از جلسه ای کوتاه به سمت سی بی یو؛ شهری که پسرش دبیر کمیته حزب کمونیست بود حرکت می کند  چرا که امیدوار بود با رسیدن به سی بی یو و یاری پسرش بتواند بر اوضاع مسلط شود ولی همکاری سرویس های اطلاعاتی خارجی و عوامل داخلی شان موجب فرود اضطراری هلی کوپتر و دستگیری زوج چائوشسکو می شود . 

تشکیل دادگاه نظامی، محاکمه سریع و ابهام آمیز و اعدام چائوشسکو و همسرش که نقش نفر دوم کشور را برعهده داشت سرآغاز مجموعه ای از تحولات خونین و درگیری های خیابانی می شود که برای انقلاب رومانی یکهزار کشته و هزاران مجروح بر جای گداشت. رومانی و دیگر کشورهای کمونیستی سابق در یک دوره ۴۵ ساله حکومت متمرکز و خفقان سیاسی شرایط بسیار سخت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و بویژه معیشتی تحمل کردند و مردم این کشورها برای رسیدن به دموکراسی و آزادی و زندگی بهتر و ایجاد تغییرات اساسی در ساختارهای حکومتی و امنیتی تلاس بی امانی را از اواسط دهه هشتم قرن بیستم آغاز کردند و پس از فداکاری و مجاهدت در عین بهره مندی از حمایت همه جانبه دنیای غرب در سال ۱۹۹۰ با پنج دهه دیکتاتوری کمونیستی و ریاضت اقتصادی خداحافظی کردند و تجربه کردن مسیر آزادی و اقتصاد آزاد و زندگی بهتر را شروع کردند. 

اکنون بیشتر این کشورها هم عضو ناتو و هم عضو اتحادیه اروپا شده اند و شاخص های زندگی و وضع اقتصادی مردم به مراتب بهبود یافته و رفت و آمد اتباع این دول به جهان خارج و دنیای غرب بسیار تسهیل شده است. البته در این دودهه توزیع سرمایه و بهره مندی اقشار مردم از امکانات اقتصادی و سیاسی و اجتماعی یکسان نبوده است.

در یک جمع بندی می توان اذعان کرد که علل اصلی سقوط چائوشسکو عبارت بودند از:

الف: یکی از ضعف های مهم دیکتاتورها اعتماد به نفس بیش از حد بود. در جهان معاصر یکی از عوامل موفقیت کشورهای توجه و محاسبه دقیق وزن و ظرفیت کشورشان است. این در حالی است که تلاش برای انجام کارهای و پروژه هایی که از ظرفیت رومانی در پازل جغرافیایی و سیاسی یک کشور مرکز و شرق اروپا فراتر بود در دوره چائوشسکو صورت پذیرفت که استقراض خارجی زیاد را موجب شد. تصمیم رهبری رومانی به پرداخت مطالبات خارجی که در اوایل ۱۹۸۰ حدود ۲۵ میلیارد دلار بود یک دهه شرایط سخت و ریاضت اقتصادی بر مردم تحمیل کرد.

ب: تسری اختیارات رهبری و مسئولیت کشورداری به اعضای خانواده و به تعبیری فامیل سالاری از آفت های جدی قدرت است و نقش برجسته النا چائوشسکو در امور کشوری و لشکری و دخالت اقربا و نزدیکان چائوشسکو در امور حاکمیتی و اجرایی کشور لطمه جدی به چائوشسکو وارد کرد.

ج: در اکثر کشورهای جهان همواره دستگاه های اطلاعاتی نقش مهمی در حفظ قدرت دارند ولی در رومانی پررنگ شدن نقش سازمان های اطلاعاتی و امنیتی خصوصا سکوریتاته در مهندسی مدیریت و اداره کشور و اختیارات تام در برخورد با مردم، امری که موجب ایجاد فضای پلیسی و بی اعتمادی روانی مردم به یکدیگر و به حاکمیت کشور شده بود. 

د: در نظام های غیردموکراتیک متملقان نیز نقش خود را دارند. در این زمینه ژنرال استانکولسکو، معاون اول وزیر دفاع در زمان چائوشسکو می گوید وقتی چائوشسکو از سفر ایران برگشت در جلسه ای فوق العاده گفتم برگزاری متینگ و تجمع مردمی و کارگری در بخارست چاره ساز و به صلاح نیست ولی اکثر حضار در جلسه گفتند مردم خیلی به رهبر محبوب وفادارند و باید این اقدام صورت پذیرد.

 ه: در نظام های حاکمیتی و انسجام جوامع؛ باورهای دینی مردم نقش مهمی دارد. در دوره وی بی احترامی  به اعتقادات دینی مردم رایج بود طوری که در دوره چائوشسکو اکثر کلیساها و مساجد بسته شده بود و مردم مراسم های دینی و انجام فرائض را مخفیانه انجام می دادند.