وزرای خارجه اتحادیه اروپا زمینه را برای احیای برجام فراهم می کنند

نویسنده: پاتریک وینتور

دیپلماسی ایرانی: وزرای خارجه اتحادیه اروپا با تعیین پیش شرط های جدید برای احیای توافق هسته ای ایران موافقت نکردند چرا که معتقدند که تهران و واشنگتن باید بتوانند بدون هیچ پیش شرطی به تعهدات کامل خود در برجام بازگردند و نیازی به اینکه شرایط توسعه توافق یا تقویت آن را بپذیرند، وجود ندارد. در نتیجه این رویکرد، به شرط آنکه ایالات متحده تحریم های خود را لغو و قطعنامه های سازمان ملل را رعایت کند، یکی از موانع عمده موجود در مسیر بازگشت ایران به تعهدات هسته ای از بین می رود.

طبق خبرهای منتشر شده، بریتانیا معتقد است تا زمانی که «پیشرفت چشمگیری» در پیروی مجدد ایالات متحده و ایران از توافق هسته ای کنونی حاصل نشده، نیازی به مطرح شدن موضوع تمدید توافق نیست. مخالفت با تعیین پیش شرط های جدید در حالی است که وزرای خارجه امضا کننده توافق یعنی فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایران، چین و روسیه برای اولین بار در یک سال گذشته تشکیل جلسه دادند و از بازگشت احتمالی آمریکا به توافقنامه ای که در سال 2018 یک طرفه ترک کرده بود، استقبال کردند. 

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان، از ایران خواست تا از فرصتی که در نتیجه آغاز کار دولت جو بایدن در چند هفته آینده پیش می آید، استفاده کند. او در گفت و گو با خبرنگاران در برلین گفت: «اکنون باید منتظر باشیم؛ هفته ها و ماه های آینده نشان خواهند داد که می شود معامله را نجات داد یا خیر. اما مساله خیلی بیشتر از اینهاست. این سوال مطرح است که آیا می توان از طریق مذاکره یک راه حل طولانی مدت برای چندین دهه اختلاف بر سر برنامه هسته ای ایران یافت؟»

دامینیک راب، وزیر امور خارجه بریتانیا، گفت که مهم است که ایران در عقب نشینی از تعهدات خود تحت این توافق بیشتر پیشروی نکند.

اما شاید بتوان گفت که مهم ترین تحول و پیشرفت در شرایط کنونی این بوده که سه قدرت اروپایی ترجیح می دهند هر گونه بحث و مذاکره ای برای تمدید و تقویت توافق به بعد موکول شود. اینکه اروپایی ها چنین شرطی برای ایران تعیین نکنند و نخواهند این کشور را به پذیرش اصول و شروط یک توافق جدید وا دارند، احیای نسبتا سریع توافق هسته ای را آسان می کند. مقامات ایران گفته اند که ظرف چند ساعت پس از لغو تحریم های اقتصادی فلج کننده آمریکا، همه اقدامات در عقب نشینی از تعهدات برجامی را معکوس خواهند کرد.

یک دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا گفت: «همه دور میز بر سر لزوم حفظ توافق و متقاعد کردن ایالات متحده به اینکه خیلی بهتر است که به توافق همانطوری که هست و بدون پیش شرط و بدون گفتن بله ما می خواهیم بندها و شروطی به آن اضافه کنیم، با یکدیگر توافق نظر داشتند. اگر می خواهیم ایران به انطباق کامل برگردد، باید پاداش اقتصادی که به آن وعده داده بودیم را تحقق بخشیم. امروز تجارت بین کشورهای اروپایی و ایران خیلی کمتر از زمان پیش از توافق است.»

برخی از ناظران اینطور استدلال می کنند که آمریکا و ایران برای احیای توافق هسته ای باید خیلی سریع و پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن آتی که احتمالا با پیروزی محافظه کاران و تندروهای مخالف تعامل با غرب همراه خواهد بود، اقدام کنند. در حال حاضر، یک جنگ قدرت بین محافظه کاران در مجلس و دولت حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، بر سر چگونگی رویکرد در قبال مذاکرات با ایالات متحده در جریان است. مجلس ایران حدود دو هفته پیش لایحه ای را تصویب کرد مبنی بر اینکه اگر تحریم های آمریکا تا 3 فوریه لغو نشود، ایران باید اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند؛ اقدامی که به معنای کاهش همکاری ایران با بازرسان سازمان بین المللی انرژی اتمی همراه خواهد بود و می تواند به اخراج ایران از برجام و نابودی نهایی توافق منجر شود. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، از مجلس این کشور در پی تصویب این لایحه انتقاد کرد و گفت نباید برای بازگشت ایالات متحده به توافق هیچ پیش شرطی تعیین شود.

در ایالات متحده، برخی اینطور استدلال می کنند که دولت بایدن نباید تا زمانی که ایران تغییر در بندهای مربوط به «غروب برجام» را در توافق هسته ای بپذیرد یا به مذاکره بر سر برنامه موشک های بالستیک رضایت و به گسترش نفوذ خود در خاورمیانه خاتمه دهد، تحریم ها را لغو کند. ایران بارها گفته است که حاضر نیست درباره این موضوعات در چارچوب توافق هسته ای گفت و گو کند و تمایل دارد که در این باره با همسایگان منطقه ای خود مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی به مذاکره بنشیند. ایران همچنین تا این لحظه مانع از دسترسی بازرسان آژانس به سایت های هسته ای خود نشده، اما محدودیت های تعیین شده در توافق در زمینه غنی سازی اورانیوم را نادیده گرفته است که به معنای به خطر افتادن ماهیت و موجودیت توافق است.

منبع: گاردین / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34