صلح امارات و اسرائیل و لزوم سیاست «هویج و چماق»

دیپلماسی ایرانی: پس از ماه ها جنجال و تبلیغات رسانه ای دولت آمریکا برای جلوگیری از اجرای برجام و لغو تحریم های تسلیحاتی کشورمان، سرانجام در تاریخ 24 مرداد، جلسه تاریخی شورای امنیت برای تصمیم گیری در این زمینه برگزار و قطعنامه ای که در این رابطه از سوی آمریکا ارائه شده بود، با رای بی سابقه ای شکست خورد. از ۱۵ عضو شورای امنیت ۱۱ کشور شامل انگلیس، فرانسه، آلمان، بلژیک، استونی، سنت وینست و گرانادین، نیجر، اندونزی، آفریقای جنوبی، تونس و ویتنام به این قطعنامه رای ممتنع، چین و روسیه رای منفی و تنها خود آمریکا و جمهوری دومنیکن رای مثبت دادند.

اهمیت این مسأله زمانی مشخص می شود که به یاد آوریم قبل از برجام حتی دوستان ایران در شورای امنیت نیز به قطعنامه های تحریمی فصل هفتمی ضد ایران رای مثبت می دادند و حال دوستان آمریکا به قطعنامه این کشور در شورای امنیت وقعی نمی نهند و با وجود اصلاحات و تغییرات بسیاری که آمریکا در این قطعنامه داد تا بلکه همراهی برخی کشورها را کسب کند، جز جمهوری دومینیکن هیچ کشوری به همراهی با این به اصلاح «ابرقدرت تنها» حاضر نشد. 

این موضوع نشان می دهد که هر چند مخالفان برجام آن را توافقی سراسر به ضرر ایران  می دانند و راهکار دیپلماسی و مذاکره را یکسره رد می کنند، اما حتی در عرصه روابط بین الملل نابرابر و غیرعادلانه کنونی نیز مذاکره و تعامل منطقی با دنیا و سنجیده عمل کردن همچنان جواب می دهد و می تواند راهکاری مثبت برای دفاع از منافع ملی باشد. از سوی دیگر این مسأله مشخص شد که نهادهای بین المللی از جمله شورای امنیت نیز تنها بازیچه دست قدرت های بزرگ نیستند و چنانکه بازیگران دیپلماتیک متخصص و ماهری در عرصه سیاست خارجی کشورمان فعایت کنند، می توانند این نهادها را نیز وادار به پذیرش حقوق کشور کنند و از صدور قطعنامه های ظالمانه بازدارند. 

با این وجود، طعم شیرین این پیروزی در شورای امنیت سازمان ملل، نباید سبب شود ساده انگارانه بیندیشیم که پرونده برنامه های خصمانه آمریکا علیه کشورمان بسته شده یا کشورهای اروپایی و یا روسیه و چین دیگر از این به بعد در راستای منافع ایران حرکت خواهند کرد. همانطور که مقامات آمریکایی نیز اعلام کرده اند، تلاش برای جلوگیری از لغو تحریم های تسلیحاتی ایران یکی از حلقه های فشار آنها به دور ایران بوده است و این امر به شیوه های مختلف و در حوزه های گوناگون ادامه خواهد یافت. 

از آنجا که شانس آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه و باز گرداندن همه تحریم های پیشا برجامی علیه کشورمان نیز به دلیل خروج آمریکا از برجام چندان زیاد نیست، به نظر می رسد این کشور تلاش می کند پروژه تنگ کردن حلقه امنیتی منطقه ای به دور ایران را که با آغاز روابط دیپلماتیک رسمی امارات متحده عربی و اسرائیل کلید خورد، هر چه بیشتر به پیش ببرد. بحرین، عمان و عربستان سعودی سه گزینه بعدی هستند که احتمالا بعد از ارزیابی واکنش های جهانی و منطقه ای به توافق امارات و اسرائیل، از آغاز روابط دیپلماتیک خود با این رژیم غاصب خبر خواهند داد و در پی این امر، در ماه ها و سال های آتی شاهد رفت و آمدهای مکرر و البته پر حاشیه مقامات رژیم صهیونیستی در خلیج فارس خواهیم بود. اما در چنین شرایطی ایران چه می تواند بکند و راهکار مقابله با این تهدیدات امنیتی چیست؟

در درجه نخست باید گفت همچون همیشه افزایش مشروعیت داخلی و برخورداری از حمایت های مردمی مهمترین رمز پیروزی ایران خواهد بود. تمامی ابتکار عمل های سیاسی و مذاکرات دامنه دار بین المللی اگر با حمایت و پشتیبانی مردم  همراه نباشد، راه به جایی نخواهد برد. از این رو به نظر می رسد در گام نخست ارکان مختلف نظام جمهوری اسلامی باید توجه به خواسته ها و مطالبات اجتماعی را در رأس برنامه های خود قرار دهند و با شفاف سازی، قطع کردن ریشه های فساد و دستهای متعرض به بیت المال و خدمات رسانی بی دریغ به اقشار مختلف جامعه و کاهش تضاد طبقاتی، مشروعیت و مقبولیت عمومی خود را بالا برده و مطمئن شوند که جامعه یکدست و متحد از تصمیمات سیاسی آنها حمایت می کند.  

در گام بعدی لازم است اجماع بین خود ارکان، مسئولان و تصمیم گیران اصلی نظام تقویت شده و تصمیم گیری های اساسی برای کشور همچون «نحوه کنشگری ایران در عرصه منطقه ای و بین المللی» و یا «عضویت کشورمان در اف ای تی اف»، که نتایج و پیامدهای بلند مدت دارند، می توانند منافع ملی را تحت تأثیر قرار دهند و  هزینه های زیادی بر کشور تحمیل کند، بازیچه رقابت‌ها و منافع جناحی و گروهی نشود. 

و در نهایت در گام آخر  لازم است اقداماتی در سطح منطقه ای و بین المللی انجام شود، آغاز مذاکرات فراگیر و استفاده از سیاست «هویج و چماق» در مقابل قدرت های منطقه ای یکی از راه حلهای موجود است؛ در واقع لازم است به کشورهای حوزه خلیج فارس تفهیم شود که جمهوری اسلامی ایران همچون همیشه تاریخ بر اولویت صلح و ثبات تأکید دارد و مایل است با پیشبرد «ابتکار صلح هرمز» به تأمین امنیت بر پایه همکاری های بومی کمک کند، اما چنانکه کشورهای منطقه بخواهند با خیانت به آرمان کشورهای اسلامی پای دشمنان دیرین را به منطقه باز کنند، جمهوری اسلامی ایران نیز بیکار ننشسته و از همه کارت های خود برای جلوگیری از این امر و امنیت سازی یکجانبه و پایدار استفاده خواهد کرد؛ کارتهایی که شاید استفاده از آنها آرامش و خواب راحت را از همه قدرت های رقیب ایران برباید و همچون مسیر دیپلماسی دلپذیر و کم هزینه نباشد.