منافع اروپا در حمایت از برجام است

نویسنده: الی گرانمایه

دیپلماسی ایرانی: پس از دیپلماسی طولانی و دشواری که نهایتا در سال ۲۰۱۵ به توافق هسته ای ایران انجامید، کارزار اعمال فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ علیه ایران به عقب نشینی جریان اصلی در فضای سیاسی این کشور از حمایت از تعامل با غرب منجر شده است. اگر کشورهای اروپایی به پیشبرد سیاست و دیپلماسی در قبال ایران امیدی داشته باشند، به ویژه با توجه به نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، باید درک عمیق تری از مسائلی که بر تصمیم گیرندگان در تهران تاثیر می گذارد، داشته باشند.

در حال حاضر بزرگ ترین چالش پیش روی سران ایران اقتصاد است که به دلیل مسائلی از جمله سوء مدیریت، فساد و تحریم ها دچار بحران شده. اخیرا یکسری بحران ها از اعتراض های عمومی گرفته تا تنش های نظامی با ایالات متحده، کاهش قیمت نفت و شیوع کووید ۱۹ این مشکلات را تشدید کرده ‌اند. تمایز قائل شدن بین مناظرات داخلی بر سر شیوه مدیریت اقتصاد ایران با چگونگی مدیریت روابط با ایالات متحده اساسا غیر ممکن است. نیروهای نسبتا میانه رو در سال ۲۰۱۳ با ریاست جمهوری حسن روحانی که به دنبال موفقیت دیپلماسی با غرب برای بهبود اقتصاد از طریق تضمین لغو تحریم ها بوده، قدرت را در دست داشتند؛ اما خروج ایالات متحده از توافق هسته ای در سال ۲۰۱۸ این نیروها را به عقب نشینی وا داشته و سبب شده است که گروه هایی که به دنبال رویکرد تهاجمی تر در قبال غرب و خودکفایی بیشتر در اقتصاد داخلی هستند، قدرت بگیرند.

کارزار اعمال فشار حداکثری ایالات متحده و اتخاذ رویکرد تقابلی از سوی ایران خطر درگیری نظامی بین دو طرف را افزایش داده است. منافع اروپا حکم می کند که این چرخه تنش را که پیشتر به حمله مستقیم نظامی در عراق انجامیده و بی ثباتی در آبراه تجاری تنگه هرمز را در پی داشته، بشکند. در صورت ادامه کارزار اعمال فشار حداکثری در دولت بعدی ایالات متحده، مخاطرات بیشتری در کمین اروپا خواهد بود که از جمله آنها می توان به پیشروی ایران در برنامه های هسته ای و موشکی اشاره کرد. پیروزی کارزار اعمال فشار حداکثری احتمالا به معنای شکست جناح میانه رو در انتخابات ریاست جمهوری سال آتی ایران خواهد بود.

اروپا برای اینکه بتواند دیپلماسی خود را به شیوه موثرتری پیش ببرد، باید به درک عمیق تری از تمایلات، اولویت ها و عملکرد بلوک های قدرت در ایران دست یابد. اروپا از طریق مسائل اقتصادی و پرونده هسته ای می تواند ایران و ایالات متحده را به تعامل و مشارکت در مذاکرات معنادار با یکدیگر ترغیب کند. بازیگران اروپایی پس از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، فارغ از اینکه چه کسی در انتخابات پیروز می شود، باید بلافاصله تلاش های سیاسی در سطوح بالا را برای ترغیب ایران به متوقف کردن و عقب نشینی از برنامه هسته ای ترغیب کنند. احتمال موفقیت چنین تلاش هایی تنها در صورتی وجود خواهد داشت که بازیگران اروپایی به طور موفقیت آمیز آمریکا را به تسهیل معنادار تحریم ها وا داشته باشند. اگر اروپا بتواند این کار را به درستی انجام دهد، آنگاه می تواند در فاصله انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده و ایران یک گشایش دیپلماتیک ایجاد کند. چنین گشایشی حتی می تواند بر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران و نتیجه انتخابات تاثیر بگذارد. مراکز قدرت میانه رو در ایران در حال حاضر در فضای سیاسی داخلی ضعیف شده، اما کامل عقب نشینی نکرده اند. دولت های اروپایی باید در مدت زمان باقی مانده از ریاست جمهوری روحانی هرچه در توان دارند برای یافتن گزینه های دیپلماتیک با نیروهای میانه رو به کار گیرند و اساس روندی سیاسی را آماده سازند تا در دولت بعدی در ایران بتوانند این روند را دنبال کنند.

رقابت بر سر حل مشکلات

رهبران ایران در حال حاضر با سه مساله اساسی مواجه هستند که به طور مستقیم با منافع اروپایی ارتباط دارند. اولین مساله به چگونگی نجات اقتصاد و نقشی که غرب باید در این زمینه ایفا کند، مربوط می شود. دومین مساله حول این محور می چرخد که آیا ایران به ویژه پس از ترور سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه، باید با ایالات متحده وارد دیپلماسی از هر نوع آن بشود یا خیر. سومین مساله هم بر این موضوع تمرکز دارد که آیا ایران می تواند از منافع خود در منطقه از طریق ابزارهای دیپلماتیک محافظت کند، یا برای این کار به رویکرد نظامی تهاجمی نیاز است. دولت های اروپایی که امیدوارند بتوانند ایران را به مشارکت در روندی دیپلماتیک ترغیب کنند، باید به خوبی مناظرات داخلی در ایران درباره مسائل فوق را زیر نظر بگیرند.

منبع: شورای روابط خارجی اروپا / مترجم: طلا تسلیمی