چین جای خالی امریکا را در خلیج فارس تنگ می کند

نویسنده: کریستین له میر(Christian Le Miere) 

دیپلماسی ایرانی: برای سال ها عقل متعارف سیاست خارجی حکم می کرد که تنها شریک راهبردی پایدار برای کشورهای خلیج فارس، ایالات متحده است. تنها واشنگتن عزم و اراده لازم برای ارائه ضمانت های امنیتی را دارد و اهداف راهبردی کشورهای خلیج فارس و ایالات متحده پیرامون ثبات، آزادی اراده و مقابله با تهدید ایران، هم راستاست.

اگر یک معیار برای مداخله و تعهد نسبت به منطقه معرفی کنیم و آن اعزام و استقرار نیرو باشد، این نظریه همچنان به قوت خودش باقی است. ایالات متحده بیش از هر کشور دیگری نیرو – حدود 46000 سرباز آمریکایی – در خاورمیانه مستقر کرده است.

حالا این نظریه با یک واقعیت مورد خدشه قرار گرفته است: مهمترین وارد کننده نفت از کشورهای خلیج فارس، چین است و همزمان اهداف راهبردی چین به طور فزاینده ای به ثبات در خاورمیانه گره خورده است. سیاست خارجه فعالتر شی جی پینگ، تضمین کننده مشارکت گسترده تر در امنیت و اقتصاد منطقه است.

پکن در سال های اخیر موتور محرکه رشد تولید کنندگان نفتی منطقه بوده است. 72 درصد از کل نفت مصرفی چین از خارج از کشور تامین می شود و این اهمیت ژئوپلتیک واردات نفت را افزایش می دهد. در سال 2019، صادرات نفت عربستان سعودی به چین 47 درصد افزایش یافت و عربستان حالا 16.5 درصد از کل واردات نفت چین را به خود اختصاص داده است. عراق سومین عرضه کننده نفت و عمان، کویت، ایران و امارات متحده عری به ترتیب ششمین، هفتمین، هشتمین و نهمین تامین کننده نفت چین هستند. خلیج فارس در مجموع 40 درصد از واردات نفت چین را تامین می کند.

گاز طبیعی نیز یکی از سوخت هایی است که در سبد انرژی چین به سرعت جای خود را باز می کند. پیش بینی می شود تا سال 2040، مصرف گاز چین از 7 به 14 درصد برسد. هم اکنون قطر 20 درصد از گاز وارداتی چین را تامین می کند و قرار است که طی بیست و دو سال آینده، واردات گاز مایع از خلیج فارس به 30 درصد برسد.

ارزش راهبردی منطقه برای پکن به موجب وابستگی به واردات افزایش یافته است. طی سال های 2016 و 2018، شی جی پینگ دو بار از منطقه دیدار کرد. پکن علاقمند است تا از واردات راهبردی اش محافظت کند، بنابراین در سال 2008 یک شناور چرخان ضد دزدی دریایی در آب های اقیانس هند مستقر و در سال 2017 اولین پایگاه نظامی اش را در جیبوتی احداث کرد. دیپلمات های چینی بیشتر در منطقه حضور دارند و مسئولیت فرستاده ویژه خاورمیانه فراتر از موضوع اسرائیل – فلسطین، دستور کار دیپلماتیک گسترده تری را شامل می شود.

خلیج فارس نیز به خاطر رفاه اقتصادی اش بیش از پیش به چین متکی است. چین دومین مصرف کننده نفت عربستان، با 16 درصد از مجموع نفت صادراتی عربستان – درست بعد از ژاپن قرار دارد. به همین ترتیب چین از مشتریان اصلی صادرات نفت دیگر کشورهای خلیح فارس است.

فراتر از نفت، چین مهمترین شریک تجاری و شریک سرمایه گذاری کشورهای منطقه نیز محسوب می شود. پکن در محاسبات راهبردی کشورهای خلیج فارس جایگاه ویژه ای دارد: ارائه امتیازات قابل ملاحظه به شرکت های چینی در میادین نفتی، خرید تجهیزات نظامی چینی و امضای توافق نامه های راهبردی. به این ترتیب قدرت نرم چین در منطقه رو به افزایش است.

بدین ترتیب محاسبات راهبردی هر دو طرف در حال دگرش است. چین هنوز با تعهد واشنگتن نسبت به منطقه بسیار فاصله دارد. با این حال علی رغم اظهار نظرهای متناقص، ایالات متحده قصد ندارد منطقه را ترک کند، زیرا همچنان به دنبال گستره ای از اهداف است. از جمله تضمین آزادی ناوبری، حمایت از اسرائیل، مقابله با ایران و سرکوب جنبش های تروریستی و آشوبگرانه. اوضاع در حال تغییر است. نفوذ منطقه ای چین، ارداه پکن برای ارائه پیشنهادهای مختلف و تمایل کشورهای منطقه برای قبول طیفی از گزینه های راهبردی، همگی رو به افزایش است.

منبع: شورای آتلانتیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11