وقتی اصول ملی مهمتر از اصول فراملی می شود

نویسنده: سعید رمضانی، دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی 

دیپلماسی ایرانی: بحران کرونا جهان را با تحولات ژئوپلتیکی عمیقی روبه رو ساخته و نظم جهانی را با تغییراتی مواجه کرده است، به طوری که تاریخ جهان معاصر کمتر شاهد آن بوده است. یکی از مهمترین پیامدهای ژئوپلتیکی ویروس کرونا این است که مرزها به مانع تبدیل شده اند. این در حالی است که در بحث جهانی شدن گفته می شد که پیشرفت های علمی و تکنولوژیک از بین رفتن مرزهای سرزمینی و هویتی را باعث شده و جهان عملا به دهکده ای یکدست تبدیل شده است. این اصل را می توانیم در اروپای بعد از جنگ جهانی به خوبی مشاهده کنیم. اروپایی ها معتقد بودند برای داشتن اقتصاد قوی، نباید مرزها مانع باشند و بر همین اساس در سال 1991 پیمان ماستریخت را به امضا رساندند و اتحادیه اروپا چهار آزادی را پذیرفت: حمل و نقل آزاد، سرمایه آزاد، آزادی تاسیس شرکت های تجاری و خدماتی و آزادی تردد مردم. و بعد بر همین اساس منطقه شینگن را تاسیس کردند و به شهروندان اجازه می داد به گونه ای در این منطقه رفت و آمد کنند که گویی واقعا شهروند یک کشور واحد هستند. اما بحران کرونا نشان داد اگر چه جهانی شدن باعث تحولات زیادی شده اما هنوز نتوانسته است ماهیت مرزهای سرزمینی را تحت تاثیر قرار دهد و مرزها همواره توانسته اند اهمیت خاص خود را به ویژه در تجارت بین الملل حفظ کنند. 

الآن هر دولتی مسئول حفظ سلامت شهروندان کشور خود است و با توجه به اینکه دولتمردان بر اساس قوانین داخلی کشور خود انتخاب شده اند باید به مردم خود هم پاسخگو باشند. در بحران کرونا، اتحادیه اروپا مسئولیتی در قبال بحران ندارد؛ آلمانی ها آلمانی بودند و ایتالیایی ها ایتالیایی، و در یک لحظه هویت ملی و استقلال از اهمیت خاصی برخوردار شد. در این بحران اروپایی ها احساس کردند که مسائل اقتصادی اهمیت ندارد و تصمیمات اصلی باید توسط دولت های متبوع شان گرفته شود، نه نهادهای فراملی مثل اتحادیه. لذا اروپایی ها با این واقعیت روبه‌رو شدند که اصول ملی برای مدتی از اصول فراملی فراتر رفته است. 

با توجه به گسترش بیماری کرونا از طریق تماس لذا جدایی بی سابقه ای بین شهروندان یک کشور به وجود آمد و در بعد دیگر حتی مرزهای بین کشورها نیز برای جلوگیری از تردد افراد آلوده به ویروس کرونا مسدود شدند. 

این مسائل فقط به اتحادیه اروپا منحصر نیست. روسیه مرزهای خود را با چین بست. امریکا نیز در اقدامی بی سابقه مرزهایش را با کانادا مسدود کرد. بستن مرزها، توقف طولانی مدت کالا و خدمات در پشت مرزها و قرنطینه در اکثر نقاط جهان که با این ویروس درگیر هستند، امری اجتناب ناپذیر است. هر چند مواد غذایی، دارو و سوخت از این مساله مستثنی شده است. 

بحران کرونا علاوه بر اینکه موجب اهمیت بیشتر مرزهای بین کشورها شد، در داخل کشورها نیز مرزبندی های بین استان ها، ایالت ها و شهرها را احیا کرد و در برخی کشورها، مردم حق تردد به سایر استان ها و شهرهای دیگر را ندارند.