کرونا و ملاحظات ترور بیولوژیک

نویسنده: بشیر اسماعیلی، استادیار روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: ملاحظات بیوتروریستی درباره کرونا اگر چه یک شیوه جدید در جنگ پنهان بین کشورها به حساب می آید، اما شواهدی تاریخی مبنی بر اینکه بشر از دیرباز چنین روش هایی را به کار می‌بسته است وجود دارد؛ از جمله زمانی که مغول ها در جنگ، اجساد مردگان ناشی از بیماری طاعون را با منجنیق به داخل شهری که قصد تصرف آن را داشتند پرتاب می‌کردند و با شیوع بیماری در آن شهر اقدام به تصرفش می‌کردند. در دوران معاصر جنگ بیولوژیک ابتدا در مورد حیوانات در ارتش ها اعمال می شد، آلمان ها در جنگ اول جهانی سعی داشتند اسب ها و قاطرهای دشمن را که نقش مهمی در ترابری جنگ داشتند به بیماری های کشنده آلوده کنند. در قرن بیست و یک میکروب سیاه زخم به عنوان یک عامل بیوتروریستی مورد استفاده محدود قرار گرفت. 

در عین حال به طور بالقوه بسیاری از میکروب ها و ویروس ها همچون آبله، طاعون خیارکی، سم بوتولیونیوم، تیفوس، مشمشه و ... قابلیت به کارگیری در عملیات بیوتروریستی را دارند. اما بعضی از کارشناسان هم معتقدند بیوتروریسم در عصر حاضر به اشکالی پیچیده تر، خطرناک تر و با آثار ماندگارتری نسبت به روش های قدیمی در آمده اند. در واقع روش های نوین شامل تغییرات ژنتیک، سموم غذایی، تراریختگی، امواج و تشعششات و امثالهم جایگزین روش های قدیمی بیوتروریسم شده اند. برخی دیگر‌ هم پدیده هایی نظیر هارپ و تغییرات بشر ساخته اقلیمی را به عنوان راهکارهای نوین بیوتروریسم می شناسند که به طور وسیعی کشورهای هدف را تحت تاثیرات بسیار مخرب قرار می دهند. 

ریشه های گفتمانی بیوتروریسم 

نکته ای که درباره بیوتروریسم وجود دارد این است که همواره واقعیات با نظریه های توطئه در آمیخته و تمیز حقیقت از افسانه دشوار می شود. در این میان اما، چیزی که می توان از آن مطمئن شد این است که گفتمان غربی، حذف گسترده رقبا و دشمنان خود را از نظر عقلی و راهبردی مجاز می شمرد؛ مالتوس به عنوان نمونه، از جمله جمعیت شناسان به نامی است که سال ها پیش در کتاب معروف خود «اصل جمعیت» خاطرنشان می‌کند نسل بشر اگر با قحطی، جنگ و بیماری کنترل نشود به طرز مخربی برای غرب زیاد خواهد شد. 

همچنین گفته می شود نزدیک به نیم قرن پیش، هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا و نظریه پرداز سیاست خارجی، در طرحی موسوم به «مطالعه امنیتی شماره 200» کاهش چشمگیر جمعیت جهان را به عنوان یک ضرورت در آینده مورد تاکید قرار داده است. 

در موردی دیگر، کتاب "آینده فراانسانی ما؛ پیامدهای انقلاب بیوتکنولوژی" نوشته فرانسیس فوکویاما، نوعی دیگر از نگاه مهندسی وار به تغییرات بیوتکنولوژیک لیبرال دموکراسی به آینده بشر را ارائه می کند. اما از جمله مهمترین اظهارنظرات علنی در باب نگاه نژادی به بافت جمعیتی جهان بر می گردد به جیمز واتسون، دانشمند آمریکایی، برنده جایزه نوبل و پدر دی ان ای، که رسماً اعلام کرد ژن برتر متعلق به سفید پوستان است و دیگر نژادها در رده های پست تری نسبت به آنها قرار می گیرند. اینها و بسیاری دیگر از نظریات مشابه نشان می دهند در فلسفه فکری غرب، بیوتروریسم و نسل کشی بشر هیچ منعی نداشته و به صورتی کاملا ماکیاولیستی توجیه می شود. 

کرونا در ماه های گذشته 

انتشار ویروس کرونا گمانه زنی های زیادی را در رابطه با بیوتروریستی بودن این ویروس مطرح کرد. از نشانه های پیشگویی در انیمیشن «سیمپسون ها» و فیلم هالیوودی«شیوع» گرفته تا اظهارنظرات برخی مقام های روسیه مبنی بر اطلاع دقیق از بیوتروریستی بودن این ویروس و ده ها نقل قول و اظهار نظر دیگر، این گمان را تقویت می کند که توطئه ای جهانی در پس این اپیدمی نهفته است. 

تلاش آمریکا برای از نفس انداختن اقتصاد شتابنده چین، مهمترین ظن برای نشر این ویروس از جانب امریکاست. اما کرونا در صورت مفروض دانستن بیوتروریستی بودن آن چه درسی به جهانیان می دهد؟ شیوع جهانی و غیرقابل مهار کرونا نشان می دهد در دنیای جهانی شده، سلاح های اپیدمیک ایده خوبی برای مبارزه نیستند، چرا که ارتباطات بین کشورها عملا سرایت بیماری را به امری اجتناب ناپذیر بدل کرده است. این امر در تجربه بیماری سارس در سال ۲۰۰۲ ثابت شد به نحوی که ابتدا از چین آغاز شد ولی در نهایت هفده کشور از جمله امریکای شمالی را درگیر خود کرد. 

گذشته از گسترش تلفات انسانی در مواردی مثل سارس و کرونا، به هم پیوستگی اقتصاد جهانی عملا باعث شده است که بروز بحران هایی از این دست، در کوتاه ترین فاصله دومینو وار بورس های جهان را تحت تاثیر قرار دهد. بنا بر یک پیش بینی، اقتصاد جهان ۲/۷ تریلیون دلار از قبال شیوع کرونا لطمه خواهد دید که سهم آمریکا در این میان قابل توجه است. در حالی که ابتدا تصور می‌شد فقط چین از بابت کرونا متضرر شود اما سقوط بی‌سابقه بورس های توکیو، لندن، امریکا و اتحادیه اروپا این تصور را ابطال کرد. موسسه مالی آمریکا اینتر پرایز معتقد است سقوط احتمالی اقتصاد ایتالیا در اثر کرونا احتمالا به رکود اقتصادی جهان منجر شود! مدعایی که بیش از هر چیز موید به هم پیوستگی عمیق اقتصاد جهانی است. کرونا نشان داد که به هم پیوستگی سرنوشت بشر در همه ابعاد امری انکار ناپذیر است. همانند نظریه اثر پروانه ای (Butterfly Effect) معتقد است تغییرات زیست محیط محیطی، ولو در سطحی جزئی، مثل بال زدن یک پروانه قادر خواهد بود که در کل هستی اثرگذار باشد. بیوتروریسم هم در عصر حاضر ریسک بسیاری بالایی برای همه کشورها در بر خواهد داشت.

بشریت باید به این درک و باور برسد که سرنوشت انسان ها در گرو همدیگر بوده و بهترین راه برای زیستن در این کره خاکی، مراعات اخلاق، نوع دوستی و معنویت خواهد بود؛ چیزی که مکتب هنجاری روابط بین الملل، ادیان الهی، عرفان، وجدان بشری و فطرت انسان همه و همه بر آن صحه می گذارند. در غیر این صورت، مصداق «یکی بر سر شاخه بن می برید» مولانا، آنکه همت به نابودی دیگری می‌بندد، در نهایت زوال خودش را رقم زده است.