واشنگتن نباید تهران را از معادله حذف می کرد

دیپلماسی ایرانی: اکنون که برخی جزئیات درباره توافق ایالات متحده و طالبان مشخص شده است، فاطمه امان، یکی از اعضای ارشد مرکز جنوب آسیا در شورای آتلانتیک، درباره معنای واقعی این توافق برای آینده دولت افغان، تاثیرات منطقه ‌ای توافق و نظر ایران درباره آن توضیح می دهد.

چشم انداز قدم ‌های بعدی تحت توافق آمریکا-طالبان چیست؟ می ‌دانیم که دولت اشرف غنی آمادگی آزاد کردن زندانی های طالبان را ندارد. چرا چنین موضعی اتخاذ کرده است؟ آیا سعی دارد موضع خود را در آستانه مذاکرات بین دولتش و طالبان تقویت کند؟ یا صرفا در حال ایجاد اختلال است؟

فاطمه امان: اول از همه باید خاطر نشان شد طالبان اکنون در موضع بسیار قدرتمندی است. آنها چندین سال بر مذاکرات مستقیم با ایالات متحده که دولت افغانستان مخالف آن بود و آمریکا هم تمایلی به آن نداشت، اصرار ورزیدند. اکنون، نه تنها به طور مستقیم با واشنگتن مذاکره می کنند، بلکه از کاخ سفید با آنها تماس تلفنی گرفته می شود. طالبان به خوبی می‌ داند که دولت ترامپ قبل از انتخابات آتی ریاست جمهوری به دنبال یک موفقیت بزرگ است و آمادگی امتیازدهی برای به دست آوردن این موفقیت را دارد. ایالات متحده در مقابل طالبان گزینه ‌های زیادی در اختیار ندارد. آنها بومی هستند؛ یک گروه تروریستی خارجی نیستند که بشود از کشور بیرونشان کرد؛ بخشی از جمعیت افغانستان هستند، منابع مالی دارند و همچنان در این کشور خواهند ماند. سوال این است که آیا می ‌توانند با دولت افغانستان آشتی کنند؟

یک پیچیدگی دیگر نیز در فضای سیاسی افغانستان ایجاد شده است. اشرف غنی و عبدالله عبدالله بر سر نتایج انتخابات ریاست جمهوری ماه سپتامبر مناقشه دارند. ایالات متحده غنی را راضی کرد مراسم تحلیف خود را برای جلوگیری از وارد شدن تنش به مذاکرات با طالبان به تعویق اندازد. با توجه به حمله به تحلیف غنی، مشخص است که طالبان می خواهد از این چالش به نفع خود استفاده کند. سوال این است که آیا غنی و عبدالله می توانند اختلاف هایشان را حتی به طور موقت، برای مذاکرات کنار بگذارند یا خیر.

اگر امریکا زودتر به مذاکرات مستقیم با طالبان رضایت می ‌داد، تغییری در شرایط ایجاد می‌ شد؟

فاطمه امان: اینطور فکر می کنم.  چندین عامل در راضی کردن ایالات متحده به مذاکرات مستقیم با طالبان تاثیر داشتند. یکی از آنها هدف سیاسی رئیس جمهوری ترامپ به پایان دادن جنگ در افغانستان و بازگرداندن نیروهای آمریکایی به خانه است؛ مساله تقویت موقعیت طالبان که جنگ را طولانی کرده نیز مطرح است؛ در داخل دولت افغانستان نیز دشمنی های بسیاری وجود دارد؛ و اینکه مردم افغانستان از جنگ به شدت خسته شده اند.

مذاکرات طالبان با دولت افغانستان می‌تواند به طور واقع گرایانه به مناسبات تقسیم قدرت منجر شود؟ یا فکر می کنید که درگیری ها تشدید می شوند؟

 فاطمه امان: تقسیم قدرت به شدت دشوار خواهد بود و شواهد موجود نشان می دهند که خشونت و تنش به این زودی ‌ها پایان نخواهد یافت. طبق گزارش ‌ها، از زمان توافق طالبان بارها به نیروهای افغان حمله کرده است. مساله دیگری که نباید فراموش شود این است که طالبان یک گروه متحد با فرماندهی مرکزی نیست؛ شاخه های زیادی دارد که برخی از آنها با یکدیگر مخالف هستند. این احتمال وجود دارد که در داخل گروه بر سر مناسبات با ایالات متحده اختلافاتی ایجاد شود.

پاکستان به این توافق چه واکنشی نشان خواهد داد؟

 فاطمه امان: پاکستان کاملا در روند مذاکرات نقش داشته است. در حقیقت، این پاکستان بود که مذاکرات مستقیم بین ایالات متحده و طالبان در سال ۲۰۱۸ را تسهیل کرد. آنها درباره «اخلال گران»ی در داخل و خارج از افغانستان نیز هشدار دادند. احتمالا از روند امور تا اینجای کار راضی هستند.

هند از توافق راضی است؟

فاطمه امان: به طور کلی هند به هر چیزی که پاکستان در رابطه با افغانستان از آن حمایت کند، مشکوک است. هند در افغانستان سرمایه گذاری کرده و همواره مخالف طالبان و هر توافقی با این گروه بوده است. از آن جایی که چین نیز به طور گسترده در افغانستان سرمایه گذاری کرده،  هند به بازگشت احتمالی طالبان به ساختار دولتی افغانستان به مثابه تسهیل شرایط برای نفوذ بیشتر پاکستانی و چینی در افغانستان می نگرد. تحلیل گران هندی توافق را نامتوازن خوانده و اعتبار آن را زیر سوال برده اند.

با توجه به اینکه ایران یا به دلیل وتوی ایالات متحده یا به هر دلیل دیگری در روند صلح افغانستان نقش چندانی ایفا نکرده، این احتمال وجود دارد که برای بر هم زدن آن اقدام کند؟

فاطمه امان: این مساله که نمایندگان بسیاری از کشورها در مراسم امضای توافق حضور داشتند و ایران غایب بود،  عجیب است. منظورم این است که چطور می ‌شود نمایندگان کشورهایی همچون پاکستان، قطر، ترکیه، هند، ازبکستان و تاجیکستان حضور داشته باشند، اما ایران که همسایه افغانستان است، غایب باشد؟ باور دارم که افغانستان می تواند فرصتی برای ارتباط ضروری بین یالات متحده و ایران باشد. این اتفاق حسن نیت و جدی بودن دو طرف را نشان می دهد. حذف ایران از روند مذاکرات دقیقا پیام عکس خواهد داشت.

در حالی که بسیاری دولت ترامپ را به دلیل عجله برای خارج شدن از افغانستان شماتت می‌ کنند، انتقاد ایرانی ها از ایالات متحده به تلاش آنها برای ماندن در افغانستان بر می گردد. وزیر خارجه ایران با انتشار بیانیه ای توافق بین ایالات متحده و طالبان را رد کرد و آن را تلاشی برای مشروعیت بخشی به حضور نظامی دائمی ایالات متحده در افغانستان خواند. در این بیانیه آمده است: «حضور نیروهای خارجی در افغانستان غیر قانونی و عامل اصلی جنگ و ناامنیست. لازمه دستیابی به صلح و امنیت، خروج نیروهای خارجی از افغانستان است.»

مقامات ایران اگرچه نگران خلاء قدرت در افغانستان پس از خروج نیروهای آمریکایی و احتمال سوء استفاده عناصر داعش استان خراسان از این فرصت هستند، اما از حضور هزاران سرباز آمریکایی در همسایگی خود احساس آرامش نمی کنند. نگرانی آنها با دانستن اینکه دولت ترامپ به دنبال تغییر نظام در ایران است و می تواند از افغانستان به عنوان پایگاهی برای حمله به ایران استفاده کند، جدی تر می شود.

منبع: دولتداری مسئولانه (ریسپانسیبل استیت کرفت) / مترجم: طلا تسلیمی