فراموش کردیم هدف برجام اقتصادی بود نه اخلاقی

نویسنده: دکتر محمد طاهر کنعانی، حقوقدان، استاد دانشگاه و رئیس سابق کمیته حقوق بشردوستانه

دیپلماسی ایرانی: خیلی بحث شده که روح برجام چه بود؟ هدف قدرت های جهانی از انعقاد برجام چه بود؟ روح یک قانون یا سند بین المللی هدف قانونگذار است. روح برجام نیز هدف دولت های عضو است.

جسم برجام عدم دستیابی ایران به سلاح هسته ای است. این هدف بی گمان یک هدف اخلاقی و امنیتی و برای حفظ صلح و امنیت بین المللی است. تنها کشوری هم که قرار بود برای اجرای برجام امتیاز بدهد آمریکا بود. هیچ کشور دیگری انتظار نبود که امتیاز موثری در قبال برجام بدهد.

اما روح برجام چه بود؟ روح برجام منطق و خصلت جامعه سرمایه داری یعنی منافع ملی است. هدف دولت های عضو برجام منافع ملی بود. هیچ کدام هدف اصلی‌شان اخلاقی و انسانی و برای بهروزی و سعادت بشریت نبود. هدف جذب منافع حداکثری بود.

با این رویکرد دقت کنیم که کدام کشور مجری اصلی  برجام و محروم از مزایای برجام بود؟ تنها کشوری که مشخص است که انتظار بود که تحریم ها را رفع و در عرصه های بانکی و پولی و صنعتی و هواپیما و و تجارت بین الملل سرویس به ایران بدهد آمریکا بود.

و تنها کشوری هم که هیچ منافعی از برجام به دست نیاورد همین آمریکا بود! اولیای امور آمریکا فهمیدند که چه کلاهی سرشان رفته است. چین و روسیه و فرانسه و آلمان هرکدام از نمد کلاهی بافتند به جز آمریکا. در نتیجه آمریکا خیلی طبیعی بود که از برجام خارج بشود. چرا به پیمانی پایبند باشد که سودش را دیگران می برند ولی هزینه و امتیازاتش را آمریکا می دهد؟

الآن هم دیدیم که خروج آمریکا از برجام مستلزم مرگ برجام شد و نقش آمریکا در برجام چقدر اهمیت داشت. مثل اینکه چند نفر دوست با هم شمال بروند و فقط یکی ویلا و اتومبیل داشته باشد. بعد دیگران هم بگویند او خودش نیاید و کلید ویلا و سووییچ اتومبیل را به بقیه بدهد.

به‌نظر من حتی اگر دموکرات ها به قدرت می رسیدند  باز به احتمال زیاد از برجام خارج می شدند. چون پس از برجام دولت ایران شرایط جنگی با آمریکا اعلام کرد. ملوانان آمریکایی را دستگیر کردند. موشک‌پرانی کردند. محمد باقر قالیباف، شهردار سابق تمام تهران را پر از بنرهای ضد آمریکایی کرد. رئیس‌جمهوری محترم آمریکا را شمر زمان معرفی کردند. و البته هدفشان هم بر زمین زدن برجام و شکست دولت روحانی بود.

بخش غیر انتخابی حاکمیت فرمان صادر کردند که حتی واردات اتومبیل آمریکایی هم ممنوع است. به‌نظر نگارنده، برای منافع ملی باید امتیازاتی که به چین و فرانسه دادند در عرصه اتومبیل سازی و واردات کالا و سرمایه گذاری در نفت و پتروشیمی به شرکت های آمریکایی می دادند. مگر امریکا با چین و فرانسه چه فرقی دارد؟ ولی حضرات حتی از باز شدن شعبه مک دونالد در ایران به وحشت افتادند.

مثل این می ماند خانواده ای با لات محله درگیر شوند و به جای حل کردن موضوع با گنده لات همش به نوچه هایش باج بدهند. خوب شما که باج می دهید به طرف اصلی باج بدهید.

نکته دیگر غفلت اساسی دولت ایران از انتخابات آمریکا و وعده های ترامپ مبنی بر خروج از برجام بود. و رای مردمی که با همین شرط ضمن عقد به ترامپ رای دادند. ترامپ مجبور بود که از برجام خارج بشود. مرد است و قولش. 

جناب روحانی خطاب به ترامپ می گفتند حالا در انتخابات چیزی گفتی و تمام شده چرا هنوز در فضای انتخابات هستی؟ [روحانی درباره وعده‌های انتخاباتی ترامپ قیاس‌نفس فرمودند]

نکته دیگر ماهیت برجام است. برجام معاهده نیست. چون تعهد آوری از خطوط قرمز برجام بود. ایران دنبال تنظیم برنامه عمل بود و نه معاهده. به همین خاطر سنای آمریکا آن را به عنوان معاهده تلقی نکرد.

هدف ایران این بود برجام الزام آور نباشد تا هر وقت فرصتی گیر بیاورد از آن خارج شود و نمی دانست طرف خارج می شود و هیچ ضمانت اجرایی هم ندارد.

به هر حال دولت‌ها دنبال مصالح ملی خودشان هستند و نه رعایت اصول اخلاقی. اینها سیاستمدار هستند نه پیامبر. دولت آمریکا از برجام خارج شد چون همه جوره کلاه سرش رفته بود.