مردم قربانی دشمنی ایالات متحده اند (بخش دوم)

نویسنده: کوین کَشمن و کاوان خرازیان

دیپلماسی ایرانی: تاثیرات گسترده تحریم های ایالات متحده بر اقتصاد ایران کاملا مشهود است. صندوق بین المللی پول در آخرین گزارش خود در ماه ژوئیه پیش بینی رشد اقتصادی ایران را به دلیل «تاثیر فلج کننده تحریم های شدیدالحن آمریکا» کاهش داد. بر اساس این پیش بینی تخمین زده شده که اقتصاد ایران در سال 2019 برابر با 9.3 درصد کوچک شود. صندوق بین المللی پول در ماه آوریل کاهشی 6 درصدی را در رشد اقتصادی ایران پیش بینی کرده بود. دیگر شاخص ها نیز پس از اعمال مجدد تحریم ها بدتر شده اند: نرخ بیکاری 25 درصد تخمین زده شده و تورم به 80 درصد افزایش یافته و ارز بیش از نیمی از ارزش خود را از دست داده است.

تشدید مشکلات اجتماعی در نتیجه تحریم ها

ساز و کاری که اساسا باعث کاهش تولید نفت شده، همان ساز و کاری است که مانع از واردات مواد غذایی و دارویی می شود: ایران نه می تواند در بازار آزاد برای نفت خود خریدار بیابد و نه می تواند مواد غذایی یا دارو بخرد چرا که دسترسی آن به نظام مالی بین المللی تحت تسلط ایالات متحده قطع شده است.

ایالات متحده به شیوه منحصر به فردی بر تعاملات بانکداری بین المللی تسلط دارد. یکی از عوامل این کنترل سیستم های سوئیفت و چیپس هستند که اکثریت این تعاملات از طریق آنها انجام می شوند. سیستم سوئیفت که یک نظام ارتباطی مشترک برای بانک ها فراهم می آورد، توسط بانک های ایالات متحده کنترل می شود که اکثریت را در این سیستم در اختیار و مقاماتی را در هیئت مدیره دارند. به علاوه، اگرچه سوئیفت در آمریکا مستقر نیست، اما همه داده های موجود را در اختیار دولت ایالات متحده قرار می دهد. سیستم چیپس که علاوه بر ارتباطات بین بانکی عملیات تسویه حساب را نیز انجام می دهد، طبق قوانین ایالات متحده عمل می کند، بسیاری از بانک های آمریکایی در آن سهام دارند و به طور مستقیم تحت نظارت مقامات ایالات متحده است. این سیستم ها بر شبکه ای از بانک های پاسخ دهنده مبتنی هستند و برای تکمیل معاملات بانک هایی را به یکدیگر متصل می کنند که شاید ارتباطی مستقیم با یکدیگر نداشته باشند. در راس این سیستم بانک فدرال رزرو نیویورک قرار دارد که تحت کنترل مقامات بانکداری ایالات متحده است و نقش وام دهنده به سایر بانک های مرکزی را نیز ایفا می کند.

نظامی که به این شکل طراحی شده، این امکان را فراهم می آورد تا بانک هایی که ارتباطی با یکدیگر ندارند، باز هم بتوانند از طریق یک بانک مشترک یعنی فدرال رزرو نیویورک، در یک چارچوب توافقی یعنی سوئیفت و چیپس، با ارزی مشترک یعنی دلار، معاملات خود را به انجام برسانند.این سیستم همچنین بدین معنی است که ایالات متحده در رابطه با معاملات قدرتی نامتناسب دارد. ایالات متحده به طور رسمی می تواند از طریق اداره کنترل دارایی های خارجی انجام معاملات مربوط به ایران را در سیستم ها و بانک هایی که در حوزه قضایی این کشور هستند، ممنوع کند؛ اما به طور غیر رسمی، می تواند سوئیفت، سایر بانک های مرکزی، بانک های فعال تحت سیستم های سوئیفت و چیپس و حتی یک سری از شرکت ها را تحت فشار قرار دهد تا به سیاست آن مبنی بر خودداری از معامله با ایران عمل کنند. از آنجایی که در همه موارد یاد شده بانک ها و شرکت ها از اقدام تلافی جویانه ایالات متحده و تحریم شدن هراس دارند، عمدتا حاضر به پذیرفتن خطر تجارت با ایران نخواهند بود مگر اینکه تجارت دیگری مرتبط با ایالات متحده نداشته باشند.

با توجه به این شیوه طراحی سیستم بانکی بین المللی، تحریم های ایالات متحده علیه اقتصاد ایران اساسا به این معناست که نه تنها ایران امکان فروش آزادانه نفت در بازار را نخواهد داشت، بلکه نمی تواند به راحتی برای خرید مواد غذایی یا دارو اقدام کند و معافیت کالاهای اساسی از تحریم ها نیز تاثیر چندانی در این روند ندارد. دلیلش هم این است که بانک ها و مقامات رسمی تحریم شده ایرانی نهایتا به همان صورتی در معاملات درگیر خواهند بود که در معاملات نفتی. جای تعجبی ندارد که تلاش ها برای واردات مواد غذایی و دارو بر مبنای معافیت های فنی موجود، اغلب با شکست مواجه می شوند. به نظر می رسد که این معافیت های فنی بیشتر برای مقابله با انتقادها از تحریم ها در نظر گرفته شده اند تا فراهم آوردن امکان واردات غذا و دارو برای ایران.

جدای از همه مسائل یاد شده، حتی اگر غذا و دارو حقیقت از رژیم تحریم ها مستثنی بودند، باز هم «تاثیر فلج کننده» تحریم ها بر اقتصاد ایران آنقدری شدید بوده که بر توانایی مالی ایرانی ها در تهیه مواد غذایی و دارو تاثیر گذاشته است. ایران اکنون برای تخصیص به تولیدات مواد غذایی و دارو در داخل کشور یا واردات این کالاها منابع کمتری نسبت به گذشته دارد.

تطبیق یافتن با تحریم های ایالات متحده

اگرچه دور زدن این سیستم مالی به دلیل پیچیده و در هم تنیده بودن اجزای آن به طرز شگفت آوری دشوار است، اما غیرممکن نیست. برای نمونه، کشورها می توانند یک سیستم دو یا چند جانبه را برای انجام معاملات به ارزهای خود به کار بگیرند و حساب ها را به ارزی غیر از دلار تغییر دهند. ایران می تواند بر سر تجارت دو جانبه با هند مذاکره کند و در ازای نفت، روپیه بگیرد و از آن برای خرید محصولات هندی استفاده کند. مساله این است که برای انجام چنین معاملاتی به ساز و کارهایی برای پشتیبانی نیاز است که پرداخت های موازی و کارکردهای بانکی را ممکن کند. به علاوه، ایران مجبور است برای روپیه دریافتی در برابر نفت یک طریقه مصرف (عمدتا از طریق خرید کالاهای هندی) بیابد چرا که به دلیل تحریم ها برای تبدیل روپیه به دیگر ارزها مشکلاتی خواهد داشت. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: جاکوبین مگزین / مترجم: طلا تسلیمی