مردم قربانی دشمنی ایالات متحده شده اند (بخش اول)

نویسنده: کوین کَشمن و کاوان خرازیان

دیپلماسی ایرانی: محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، اخیرا به دعوت امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، از گروه 7 دیدن کرد و به نظر می رسید که سفر او ابراز تمایلی به دولت ترامپ برای مذاکره بر سر تحریم هایی است که اقتصاد ایران را فلج کرده. دولت ترامپ در سال 2018 پس از چندین ماه اظهارات خصمانه نهایتا از برجام یا «توافق ایران» خارج شد و کمپین «اعمال فشار حداکثری» را آغاز کرد که تحریم های یکجانبه و گسترده اقتصادی را شامل می شود. توافق ایران این کشور را از تحریم های موجود در برابر محدودیت هایی بر برنامه غنی سازی اورانیوم، خلاص می کرد. اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران اکنون به روابط تجاری این کشور با اتحادیه اروپا آسیب رسانده و رهبران کشورهای اروپایی همه تلاش خود را برای نجات توافق ایران به کار گرفته اند.

در نوامبر 2018 که رئیس جمهوری ترامپ تحریم ها را مجددا علیه ایران اعمال کرد، صادرات نفت این کشور و دسترسی آن به سیستم مالی بین المللی قطع شد. ترامپ آن زمان گفت که ایران می تواند یا مطابق خواسته های جدید آمریکا عمل کند یا «انزوای اقتصادی» را به جان بخرد. ایالات متحده از آن زمان تا کنون تحریم های بیشتری علیه ایران اعمال کرده و به منظور کاهش درآمدهای نفتی ایران به «صفر»، به طور خاص هزاران شخصیت حقیقی و حقوقی را هدف گرفته است. ترامپ اخیرا گفته اکنون اقتصاد [ایران] در حال فروپاشی است و ما می توانیم به سادگی آن را نجات دهیم یا شرایط را برای آنها بدتر کنیم.

به گفته شخص ترامپ، ایالات متحده توانایی حل یا تشدید مشکلات اقتصادی کنونی ایران را دارد. آنچه که بیشتر رسانه ها از اشاره به آن خودداری کرده اند این است که تحریم های ایران که اقتصاد این کشور را در هم شکسته اند، حمله ای به جمعیت غیرنظامی این کشور هستند و به یک فاجعه بزرگ انسانی منجر شده اند. در حقیقت، این تحریم ها به کمبود گسترده دارو و تجهیزات پزشکی به ویژه برای بیماران سرطانی منجر شده اند. در ونزوئلا هم که هدف رژیم تحریمی مشابهی از سوی آمریکا قرار گرفته، تاثیرات مشابهی دیده می شود و طبق برآوردها، در سال های 2017 و 2018 بیش از 40 هزار نفر به دلیل «مجازات جمعی» تحمیلی آمریکا جان خود را از دست داده اند.

در همین حال، در بیشتر موارد دیگر مقامات دولت آمریکا ادعا می کنند که تحریم ها تاثیرات اقتصادی یا اجتماعی چندانی بر مردم ایران ندارد. برای نمونه، برایان هوک، نماینده ویژه وزارت امور خارجه ایالات متحده در امور ایران، اخیرا این مساله را که تحریم های آمریکا بر دسترسی ایران به دارو و محصولات کشاورزی تاثیر گذار بوده، تکذیب کرد. او در این استدلال ارتباط بین خسارت اقتصادی ناشی از تحریم ها در ایران و فقدان کالاهای اساسی مانند دارو و مواد غذایی را رد کرد و ترجیح داد دولت ایران را مقصر بداند و نه آنچه دولت ترامپ «تحریم های هدفمند» می نامد. پاسخ به این سوال که آیا تحریم ها عمال مشکلات اقتصادی ایران هستند یا صرفا راهی برای مجازات افراد به شمار می روند، مستلزم بررسی تاثیر تحریم ها بر اقتصاد ایران و سازوکارهایی است که تحریم ها بر مبنای آن کار می کنند و این دو مساله دقیقا همان هایی هستند که به ندرت مورد توجه مطبوعات ایالات متحده قرار می گیرند.

تاثیر شدید تحریم ها بر تولیدات نفت ایران

بررسی بخش نفت ایران که به طور مستقیم هدف رژیم تحریمی ایالات متحده قرار گرفته، راهی مناسب برای درک تاثیر تحریم ها بر اقتصاد این کشور وابسته به تولید و صادرات نفت است. برای نمونه، حدود 70 درصد کالاهای صادراتی ایران را سوخت تشکیل می دهد. اگرچه وابستگی شدید ایران به تولید نفت در یک دهه گذشته اساسا در نتیجه تلاش دولت برای تنوع بخشیدن به اقتصاد کاهش یافته، اما همانطور که صندوق بین المللی پول در ماه مارس سال 2018 گزارش داده، درآمد نفتی نزدیک به 40 درصد از کل درآمدهای دولت در سال مالی 2016 و 2017 را تشکیل می داده است. بدیهی است که کاهش شدید تولید نفت دولت ایران را در ارائه خدمات به مردم و همچنین حفظ جریان واردات کالاهای اساسی از جمله برخی داروهای تولید خارج و سایر کالاهای بهداشتی و درمانی با چالشی بزرگ مواجه ساخته است.

همانطور که انتظار می رفت، تولید نفت ایران در طی سال های گذشته به شدت تحت تاثیر اعمال و لغو تحریم ها بوده است. ایالات متحده در سال 2010 با اعمال تحریم ها بر سرمایه گذاری در زیرساخت های نفتی ایران تاثیر گذاشت و مانع از برخی از معاملات بین المللی با ایران شد. سپس ایالات متحده و اتحادیه اروپا در اوایل سال 2012 واردات نفت از ایران را ممنوع و دارایی های بانک مرکزی این کشور را توقیف کردند. مدت کوتاهی پس از این اقدام آنها تولید نفت ایران به شدت کاهش یافت. پس از حصول توافق هسته ای ایران در اوایل سال 2016 و لغو مجازات های ایالات متحده و اتحادیه اروپا، تولید نفت ایران به سرعت افزایش یافت و به سطوح سال 2007 رسید. ایران تا ماه مه سال 2018 که ترامپ ایالات متحده را از توافق خارج کرد، همین سطح از تولید نفت را خفظ کرده بود. اما از ماه مه سال 2018 تولید نفت ایران به طرز چشمگیری (بیش از 40 درصد نسبت به سال پیش از آن) کاهش یافت. معافیت هایی که ایالات متحده ابتدا برای برخی خریداران نفتی ایران در نظر گرفته بود نیز چند ماه پیش پایان یافت و به فشارها بر تولیدات نفت خام افزود. 

برای درک بهتر شدت تاثیرگذاری تحریم ها می توان شرایط را با موقعیتی فرضی در اقتصاد ایالات متحده قیاس کرد. اگر تحریم ها علیه ایالات اعمال شده بودند، به کاهش حدود 16 درصدی یا 521 میلیون دلاری بودجه دولت فردال می انجامیدند. این مبلغ معادل 85 درصد از هزینه های غیرالزامی غیر نظامی است. در حالی که ایالات متحده برای بر طرف کردن این کسری قابل توجه همچنان از امکان استقراض یا کسب درآمد برخوردار است، ایران در هر دو زمینه ضعف بیشتری دارد و همین مساله مشکلات اقتصادی آن را تشدید می کند. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: جاکوبین مگزین / مترجم: طلا تسلیمی