احتمال حضور روحانی در نشست جی ۷ بسیار بعید است

گفت وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی: چندی است که به موازات برخی تلاش های دیپلماتیک برای کاهش تنش در روابط ایران و ایالات متحده آمریکا شاهد تکاپوی سیاسی و دیپلماتیک امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه با محوریت طرح "انجماد در برابر انجماد" یا همان توقف در برابر توقف هستیم. البته در خصوص توفیق و یا شکست این طرح در این مدت دلایل و تحلیل‌های متعددی مطرح شده است. دیپلماسی ایرانی برای بررسی بیشتر این طرح، گفت وگویی را با محمد جواد جمالی نوبندگانی، نایب ‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی انجام داده است که در ادامه از نظر می گذرانید:

شما در مصاحبه پیشین با دیپلماسی ایرانی در خصوص طرح امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه به منظور کاهش تنش در مناسبات جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا موسوم به توقف در برابر توقف یا همان انجماد در برابر انجماد بر این نکته تاکید داشتید که اساسا این طرح نمی‌تواند در برگیرنده منافع جمهوری اسلامی ایران باشد. لذا هیچ توجیهی برای حضور و مشارکت تهران در این طرح پاریس وجود ندارد. آیا با توجه به اینکه اکنون برخی پالس ها نظیر احتمال تزریق چند میلیارد دلار به کانال مالی ایران و نیز احتمال دعوت از حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در نشست سران جی ۷، ذیل پیگیری همین  طرح باز هم بر مواضع قبلی خود مُصر هستید؟

بله من کماکان بر همان مواضع خود مصر هستم. چرا که اساساً تمام این تلاش ها از جانب پاریس به این منظور صورت گرفته است تا تهران از گام های خود در کاهش تعهدات برجامی منصرف شود و به شرایط قبل از ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری باز گردد. از سوی دیگر اگر دقت کرده باشید اتفاقا بعد از همین مصاحبه با دیپلماسی ایرانی و پررنگ تر شدن تلاش های دیپلماتیک امانوئل مکرون شاهد بودیم که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده صراحتاً عنوان داشت که به هیچ وجه فرانسه نماینده ایالات متحده آمریکا نیست و تمام تلاش های کاخ الیزه در خصوص حفظ برجام و نظایر آن هیچ گونه ارتباطی با کاخ سفید ندارد و این تکاپوی دیپلمتیک مکرون بدون هماهنگی با آنها انجام گرفته است. همین جملات رئیس جمهوری آمریکا صحت گفته های من را تایید می کند؛ گو اینکه خود دونالدترامپ نیز در سفر به کشورهای جنوب شرق آسیا در مواضعی صراحتاً عنوان داشت که  فرانسه نیز می‌تواند در خصوص کاهش تنش میان واشنگتن با تهران فعالیت‌های دیپلماتیک خود را داشته باشد. همین مسائل و مواضع این ظن را تقویت کرد که مکرون با چراغ سبز کاخ سفید این تلاش ها را آغاز کرده است. اما این مسئله هم مانند دیگر مسائل به فاصله چند هفته به یک باره از دستور کار دونالد ترامپ خارج شد، کما این که وی در خصوص تمام مسائل هیچ موضع ثابتی ندارد و مدتی بعد بر خلاف گفته های خود عمل می کند. 
لذا من با توجه به منش، شخصیت و ذات دونالد ترامپ که یک خوی متکبرانه، مغرورانه همراه با خودشیفتگی و کیش شخصیت عجیبی است، می توانم عنوان کنم که اساسا تلاش های دیپلماتیک مکرون در خصوص کاهش تنش در مناسبات ایالات متحده آمریکا با جمهوری اسلامی ایران، ذیل طرح انجماد در برابر انجماد (توقف در برابر توقف) نمی تواند خروجی و دستاورد ملموسی داشته باشد و در بردارنده منافعی برای تهران باشد. پس در راستای مواضع و سخنان خود در مصاحبه پیشین با دیپلماسی ایرانی باز تکرار می‌کنم که اساساً مشارکت و حتی چراغ سبز تهران در خصوص این طرح فرانسه به هیچ وجه توجیه پذیر نیست. 
در خصوص نکاتی که شما اشاره داشتید، به ویژه مسئله احتمال تزریق چند میلیارد دلار به کانال مالی ایران هم باید عنوان کنم که تمام این دست و عده ها از زمان خروج دونالد ترامپ از برجام تا به اکنون از سوی کشورهای اروپایی مطرح شده است و چیز چندان جدیدی نیست. نکته اینجا است که هیچ کدام از آنها تاکنون رنگ واقعیت به خود نگرفته است. لذا به هیچ وجه منطقی نیست که ما اقدامات عملیاتی خود را در خصوص کاهش تعهدات برجامی با تعدادی وعده و وعید توخالی که به هیچ وجه تحقق هم پیدا نخواهند کرد، از دستور کار خارج کنیم. چرا که اگر چنین شود این همان چیزی است که مد نظر فرانسه و آمریکا است.

در خصوص احتمال دعوت مکرون از روحانی برای حضور در نشست سران جی 7 چطور؟

این دست مواضع و سخنان تاکنون به صورت رسمی، نه تایید شده و نه تکذیب؛ بلکه برخی اخبار به صورت ضد و نقیض در این رابطه مطرح است. اما در کل من معتقدم که احتمال حضور آقای روحانی در این نشست بسیار بعید است. به خصوص که با حضور دونالد ترامپ اساسا مسئله حضور آقای روحانی از جانب ایران نباید در دستور کار قرار گیرد.
نکته مهم دیگری هم که باید به آن اشاره کنم این است که حتی در صورت حضور آقای روحانی در این نشست باید دید که چه خروجی برای منافع ایران در بر دارد. یعنی مسئله مهم به تحولات و اتفاقات بعد از این حضور احتمالی روحانی در فرانسه باز می گردد. چرا که اگر تمام تلاش های فرانسه تنها محدود به حضور نمایشی آقای روحانی در نشست جی ۷ باشد، مشکلی از کشور حل نمی کند. ما به دنبال مذاکره و دیپلماسی برای یک نمایش سیاسی نیستیم. چالش های اقتصادی و معیشتی کشور باید از طریق راهکارهای جدی و پیگیری اقتصادی مقاومتی پیگیری شود، نه با نمایش دیپلماتیک و وعده های توخالی غرب. به علاوه ما در دوره آقای احمدی نژاد هم شاهد حضور وی در نشست همکاری های خلیج فارس بودیم، اما هیچ گونه اتفاق خاص و مثبتی در روابط کشورهای عربی با جمهوری اسلامی ایران روی نداد و حتی بعد از این سفر مناسبات این بازیگران با تهران رو به کاهش گذاشت و تلاش هایی نیز در خصوص اتهام پراکنی و ایران هراسی در دستور این کشورها متناسب با اهداف کاخ سفید و رژیم صهیونیستی قرار گرفت. 
پس باید دید در صورت حضور احتمالی آقای روحانی در نشست سران جی ۷ که من آن را بسیار بعید می دانم، چه خروجی و دستاورد عملیاتی برای مشکلات و چالش‌های اقتصادی و معیشت کشور روی خواهد داد. یقیناً غرب به خصوص فرانسه اکنون با طرح انجماد در برابر انجماد به دنبال خرید زمان و معطل کردن ایران در رابطه با عملیاتی کردن گام های بعدی در کاهش تعهدات برجامی است. لذا ما نباید تلاش های دیپلماتیک فرانسه را تنها به واسطه ژست سیاسی و عکس یادگاری، مبنای کار خود قرار دهیم.

اما برخی شنیده ها حکایت از آن دارد که احتمال این که ایالات متحده آمریکا، ذیل طرح انجماد در برابر انجماد بخواهد معافیت های تحریمی را برای صادرات و فروش نفت ایران در دستور کار قرار دهد، مطرح است. آیا این همان مسائل مد نظر شما در خصوص پیگیری عملیاتی منافع ایران نیست؟

ببینید من در پاسخ به سوال قبلی شما هم اشاره کردم که اساساً دادن وام میلیارد دلاری و یا احتمال تکرار معافیت های تحریمی برای فروش نفت برای ایران در قالب چند وعده مطرح است که هیچ کدام از آنها تاکنون محقق نشده است. اما مسئله مهمتر به تحریم های بانکی ایران باز می گردد. مادامی که هیچ کدام از این اقدامات منجر به بازگشت پول ها و درآمد حاصل از فروش نفت به حساب ایران نشود، ما تمام این تلاش ها یک نمایش سیاسی برای خرید زمان می دانیم. من معتقدم که همین فرانسه اگر به این یقین و تضمین برسد که اقدامات ایران در خصوص کاهش تعهدات برجامی به پایان رسیده است، مطمئن باشید دوباره در راستای سیاست ها، منافع و اهداف رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا گام برخواهد داشت.
جمهوری اسلامی ایران بارها به صراحت عنوان کرده است که چیزی جز عملیاتی شدن تعهدات اروپا در چهارچوب برجام را مطالبه نمی کند؛ تعهداتی که خود قاره سبز بعد از خروج دونالد ترامپ از برجام در خصوص فروش نفت، مناسبات بانکی و دیگر مسائل بر عهده گرفتند. لذا حتی اگر این دست وعده ها هم تحقق پیدا بکند، شرط لازم برای مذاکره است، اما شرط کافی نیست. پس تا زمانی که اروپا ۱۱ تعهد خود را در خصوص برجام و حمایت از ایران برای رفع چالش ها و مشکلات اقتصادی عملیاتی نکند، جمهوری اسلامی ایران به صورت قاطعانه گام‌های بعدی خود را در کاهش تعهدات برجامی بر خواهد داشت.

ارزیابی شما از در خصوص نامه آقای روحانی به امانوئل مکرون چیست. چرا که طبق شنیده ها این نامه که توسط سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه به کاخ الیزه ارسال شد، حکایت از چراغ سبز تهران در خصوص طرح مدنظر فرانسه و حتی دائمی کردن آن دارد؛ آیا این اقدام رئیس جمهوری ایران بدون هماهنگی با دیگر دستگاه ها و نهادهای امنیتی و سیاسی به ویژه کمیسیون متبوع شما بوده است؟

من در این خصوص تنها می توانم عنوان کنم که اقدام آقای روحانی بدون مشاورت با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بوده است. اما در خصوص دیگر نهادها نمی توانم نظر قطعی بدهم. اما به نظر می‌رسد که اقدام دولت در نگارش این نامه و ارسال آن به فرانسه تنها با مشورت های معاونین و مشاورین سیاسی و دیپلماتیک آقای روحانی صورت گرفته باشد. 

پیرو سوال قبلی هنوز واکنش دونالد ترامپ در خصوص اقدام واشنگتن برای معافیت های تحریمی در یک حالت ابهام قرار دارد. چرا که برخی از کارشناسان معتقدند که با نزدیک شدن به انتخابات ۲۰۲۰ ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا احتمال این وجود دارد که دونالد ترامپ از مواضع ضد ایرانی خود کاسته و به تبع آن احتمال لغو برخی از تحریم ها به منظور ایجاد نرمش در تهران استفاده کند تا عکس یادگاری برای انتخابات ثبت شود؛ برخی هم معتقدند که احتمالاً این دست مواضع و تعدیل فشارهای تحریمی ضد ایران می‌تواند به عنوان پاشنه آشیل رئیس جمهوری آمریکا در انتخابات پیش رو مورد استفاده قرار گیرد لذا دونالد ترامپ دست به هیچ گونه واکنش منعطفی در برابر ایران نخواهد زد، به خصوص که اخیراً دونالد ترامپ در مواضع انتخاباتی خود به کرّات سخن از تقاضاهای ایران برای مذاکره گفته است که آن را نتیجه مستقیم فشارها و تحریم های ایالات متحده آمریکا می‌داند. باور شما در این خصوص چیست؟

 این دست تحلیل های سیاسی در رابطه با یک شخصیت سیاسی و دیپلماتیک کاربرد دارد، نه برای دونالد ترامپ که اساساً هیچ‌گونه شناخت و آگاهی نسبت به مسائل سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی ندارد و تنها با یک نگاه تاجر مسلکی به مناسبات بین المللی نگاه می کند. علاوه بر آن عدم ثبات شخصیت و عدم هوشمندی در تصمیم‌گیری‌ها هم سبب شده است که دونالد ترامپ یک شخصیت به شدت متزلزل باشد که هیچ کدام از تصمیم هایش در یک دوره ثابت طولانی مدت اثرگذار نیست. وی در طول این سه سال به کرات ثابت کرده که هر روز یک موضع و یک اقدام انجام می‌دهد که حتی گاهی در تضاد و تناقض با اقدامات قبلیش است. البته همین دست تحلیل ها در خصوص اطرافیان دونالد ترامپ مانند مایک پمپئو و جان بولتون هم صحت دارد. 
بنابراین هیچ چیز قابل پیش بینی نیست و به صورت قاطع نمی توان عنوان کرد که کدام یک از این دو سناریو احتمال وقوع دارد. اما آن چیزی که به طور یقین می‌توان پیش‌بینی کرد این است که اگر دونالد ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ به پیروزی برسد و مجدداً رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا شود، مطمئنا اقدامات ضد ایرانی او پررنگ‌تر خواهد شد.