آنچه اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام به آن متعهد شد و اجرا نکرد
3 کشور اروپایی عضو برجام و موگرینی در 3 نشستی که در بروکسل، وین و نیویورک برگزار شد با صدور بیانیه‌هایی متعهد به اجرای 11 تعهد شدند که جز اینستکس که آن هم با اما و اگرهای بسیار روبروست، بقیه تعهداتشان فقط روی کاغذ مانده است.
آنچه اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام به آن متعهد شد و اجرا نکرد
به گزارش خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، امروز (دوشنبه) بیست و چهارم تیر ماه در حالی وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل گردهم می‌آیند که گفته می‌شود این نشست با هدف جلوگیری از فروپاشی کامل توافق هسته‌ای برجام و یافتن راهی برای مجاب کردن آمریکا به کاهش تنش‌ها برگزار می‌شود.
در این خصوص رویترز می‌نویسد: «اروپا هنوز در تلاش است تا کانال ویژه تبادلات مالی با ایران موسوم به "اینستکس" را اجرایی کند، البته هرچند که اگر این اتفاق هم بیافتد، باز (اینستکس) در ابتدای فعالیت خود فقط شامل کالایی مانند مواد دارویی و غذایی می‌شود که هم‌اکنون نیز تحت تحریم‌های آمریکا قرار ندارند».
پس از خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ماه سال گذشته، طرف اروپایی حاضر در برجام در طی سه نشست در بروکسل، وین و نیویورک و در سه بیانیه ۹، ۱۰ و ۱۲ بندی مواردی را متعهد شد که ایران بتواند از منافع حاصل از برجام بهره‌مند شود. با وجود گذشت یک سال و بیش از ۲ ماه، ولی تنها برآیند این همه تعهد و بیانیه سازوکاری است به نام «اینستکس» که آن هم به گفته روحانی تو خالی است.
در همین خصوص نیز سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان ۱۲ تیر ماه در صفحه توئیترش نوشت: «کسی در دولت به اینستکس اروپا امید نبسته، اما راهش را هم نبستیم؛ نه تنها آن را کافی نمی‌دانیم، بلکه این سازوکار را مقدمه اجرای تعهدات ۱۱ گانه اروپایی‌ها می‌دانیم که تاکنون به آنها عمل نکرده‌اند.هنوز در برجام هستیم و فعلا حقوق و مطالبات‌مان را از طریق همین توافق دنبال می‌کنیم.»
البته ایران در این مدت با وجود صبر راهبردی که از خود نشان داده، دست بسته ننشسته و در ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری شورای عالی امنیت ملی ایران در بیانیه‌ای ضمن اعلام توقف برخی تعهدات برجامی ایران فرصت ۶۰ روزه‌ای را به طرف‌های باقیمانده در این توافق برای عملیاتی کردن تعهدات بانکی و نفتی داد که با گذشت این مدت، غیر از اعلام اینکه اینستکس وارد مرحله عملیاتی شده، شاهد هیچ تحولی در این خصوص نبودیم و در نهایت در ۱۶ تیر ماه سال جاری و پایان مهلت ۶۰ روزه، ایران گام دوم را برداشت و روحانی ۱۲ تیر ماه در نشست هیأت دولت اعلام کرد:«در ۱۶ تیرماه سطح غنی‌سازی ایران دیگر ۳.۶۷ نخواهد بود و این تعهد را کنار گذاشته و به هر مقداری که ضرورت و نیاز ما باشد، ارتقاء خواهیم داد. از ۱۶ تیر اگر طرف‌های مقابل به تمامی تعهدات خود طبق زمان‌بندی عمل نکنند، رآکتور اراک به شرایط سابق یعنی شرایطی که آنها ادعا می‌کردند خطرناک بوده و می‌تواند پلوتونیوم تولید کند، بازخواهد گشت؛ مگر اینکه در مورد رآکتور اراک آنها به تمامی تعهدات خود عمل کنند.» و پس از آن بود که سطح غنی سازی ایران از ۳.۶۷ درصد عبور کرد و بهروز کمالوندی ۱۷ تیرماه به فارس گفت که «سطح غنی‌سازی کشور از ۳.۶۷ درصد عبور کرده و در حال حاضر غنای مواد تولید شده به حدود ۴.۵ درصد رسیده است.» (بیشتر بخوانید) پس از آن هم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی تأیید کرد که این میزان به ۴.۵ درصد افزایش یافته است.
به گزارش فارس، پس از آنکه دونالد ترامپ که از مبارزات انتخاباتی در نوامبر ۲۰۱۶ برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام را بدترین توافق در طول تاریخ آمریکا می‌خواند و بعد از چند بار تمدید لغو تحریم‌ها و اعمال معافیت‌ها، بالاخره ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ با امضای فرمانی خروج آمریکا از این توافق را اعلام کرد و گفت که بالاترین سطح تحریم‌های اقتصادی علیه ایران بعد از دوره‌های ۹۰ و ۱۸۰ روزه اعمال خواهد شد. دور اول تحریم های مزبور در مرداد ماه وارد فاز اجرایی شد و ترامپ شامگاه دوشنبه ۱۵ مرداد ماه با امضای فرمانی رسما دستور اجرای اولین بسته تحریم‌ها علیه ایران را صادر کرد و دور دوم تحریم‌ها از روز دوشنبه (پنجم نوامبر) ۱۴ آبان ماه به اجرا در آمد.
همان شب روحانی هم واکنش نشان داد و دقایقی بعد از سخنرانی ترامپ، رئیس جمهوری ایران به وزارت خارجه دستور داد که ظرف چند هفته با مذاکرات با کشورهای اروپایی و روسیه و چین، رایزنی‌ها، هماهنگی‌های لازم و مذاکرات لازم را انجام دهند.
روحانی در این باره گفت: «اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه به این نتیجه رسیدیم که با همکاری ۵ کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آوریم، علی‌رغم میل آمریکا و رژیم صهیونیستی و تلاش‌های آنها و حرف‌های بی‌نزاکت امشب ترامپ برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به نفع صلح و امنیت منطقه و جهان قدم‌های خودمان را برداریم. اگر ببینیم منافع ما تضمین نخواهد شد، به زودی با مردم ایران صحبت خواهم کرد و تصمیمات نظام را در آن شرایط به اطلاع مردم می‌رسانم.»
پس از آن بود که گفت‌وگوها در سطوح کارشناسی، در چارچوب کمیسیون مشترک برجام و همچنین در سطح وزرای خارجه کلید خورد.
*رایزنی‌هایی که از پکن شروع و به بروکسل ختم شد
چهار روز بعد سفرهای ظریف شروع شد، پکن مقصد اول بود و وزیر خارجه ایران در پکن با «وانگ یی» همتای چینی دیدار و گفتوگو کرد و از آنجا به مسکو رفت و با «سرگئی لاوروف» دیدار کرد. بروکسل مقر اتحادیه اروپا هم مقصد پایانی این سفر بود و وزیر خارجه ایران ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ در نشستی با حضور «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای خارجه تروئیکای اروپایی (EU-۳) انگلیس، فرانسه و آلمان شرکت کرد و در پایان طرف‌های حاضر تعهداتی را برای بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی این توافق اعلام و مسیر پیش رو بعد از خروج آمریکا از این توافق را تبیین کردند.
موگرینی پس از این نشست در جمع خبرنگاران خطوط پیشنهادی اتحادیه اروپا برای حفظ منافع اقتصادی ایران از برجام را شرح داد و بار دیگر تعهد اتحادیه اروپا بر اجرای مداوم کامل و مؤثر برجام را یادآور شد.
ابراز تأسف از خروج آمریکا از برجام و تأکید بر لغو تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای و عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران از مواردی بود که موگرینی بر آن تأکید کرد.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین از تعهد این کشورها برای انجام گفت‌وگوهای کارشناسی فشرده به منظور دستیابی به راهکارهای عملی ظرف چند هفته آینده سخن گفت.
در این نشست بیانیه‌ای ۹ بندی از سوی وزرای خارجه ۳ کشور اروپایی عضو برجام و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا صادر شد.
حفظ و تعمیق روابط اقتصادی با ایران؛ ادامه فروش نفت، گاز، میعانات گازی و محصولات نفتی و پتروشیمی و انتقال‌های [مالی] مربوطه؛ مبادلات بانکی موثر با ایران؛ ادامه روابط در زمینه حمل و نقل دریایی، زمینی، هوایی و ریلی با ایران؛ ارائه اعتبار صادراتی بیشتر و ایجاد خطوط اعتباری ویژه در زمینه‌های مالی، بانکی، بیمه‌ای و تجاری با هدف تسهیل همکاری‌های اقتصادی و مالی از جمله از طریق حمایت عملی از سرمایه‌گذاری تجاری؛ تکمیل و اجرای تفاهمنامه‌ها و قراردادهای بیشتر بین شرکت‌های اروپایی و ایران؛ سرمایه‌گذاری بیشتر در ایران؛ حمایت از فعالان اقتصادی اروپا در ایران و تأمین فضای اطمینان‌بخش حقوقی و ایجاد هر چه بیشتر یک محیط تجاری شفاف و قانون محور در ایران مفاد این بیانیه ۹ بندی بود.
در این نشست همچنین طرفین توافق کردند که نشست کمیسیون مشترک برجام یک هفته بعد در سطح معاونان وزرای خارجه و مدیران کل سیاسی ایران و ۱+۴ (آلمان،روسیه، فرانسه، انگلیس و چین) و اتحادیه اروپا در وین برگزار شود.
همان زمان موگرینی اعلام کرد که در نشست پیش روی اتحادیه اروپا، شورای اروپا و سران اتحادیه اروپا را در جریان نتایج نشست قرار می‌دهد و افزود: توافق شد که هم سه کشور اروپایی حاضر در نشست و هم دیگر اعضای اتحادیه اروپا، علاوه بر سطح اتحادیه، تدابیر قانونی لازم در داخل کشورهایشان را هم برای اجرایی کردن ساز و کارهای مدنظر به منظور «حمایت از فعالان اقتصادی اروپایی» در دستور کار قرار دهند.
او همچنین گفت در نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا هم که تا ۱۰ روز دیگر برگزار می‌شود، موضوع ادامه اجرای برجام در دستور کار خواهد بود و تمام ۲۸ کشور برای اجرایی کردن خطوط مورد توافق در نشست بروکسل، با یکدیگر همکاری خواهند کرد.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزود: «با این وجود، ما تلاش می‌کنیم اطمینان یابیم که برجام پابرجا می‌ماند. می‌دانیم که کار دشواری است، اما مصمم به انجام آن هستیم و کار را برای اجرای اقداماتی که کمک کند از محقق شدن این [هدف] اطمینان یابیم، آغاز کرده‌ایم. این در طرف اروپایی صادق است و همین عزم و اراده را هم از طرف ایران شاهد بودیم.»
موگرینی ادامه داد: «بنابراین، ممکن است نتوانم درباره ضمانت‌های حقوقی یا اقتصادی صحبت کنم، اما می‌توانم درباره کار جدی، مصمم و متعهد از سوی طرف اروپایی و همچنین طرف ایرانی برای حفظ تعهداتمان صحبت کنم و می‌توانم بگویم که زمانی که ما به صورت متعهد، مصمم و با حسن نیت و حسن اراده با هم کار می‌کنیم، حتی در شرایط دشوار به دستاوردهایی می‌رسیم.»
در همان زمان موگرینی درباره اینکه دستیابی به نتیجه چقدر طول خواهد کشید؟ گفته بود: «باید خیلی سریع انجام شود، اما نمی‌توانم بگویم دو روز یا دو هفته یا بیشتر. اما گفتیم که باید این کار ظرف چند هفته انجام شود.»
پس از آن رایزنی‌ها در سطوح مختلف از جمله در سطح کارشناسی و نشست کمیسیون مشترک در سطح معاونان آغاز شد و در نهایت وزرای خارجه ایران و پنج کشور به همراه «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای اولین بار در چارچوب نخستین کمیسیون مشترک برجام جمعه ۱۵ تیر ماه ۱۳۹۷ در شهر وین پایتخت اتریش گردهم آمدند و درباره برجام بدون آمریکا و حفظ این توافق به گفتوگو نشستند.
این نشست در حالی برگزار شد که روز چهارشنبه ۱۳ تیر ماه بسته پیشنهادی اروپا به ایران بعد از حدود ۲ ماه به جمهوری اسلامی ارائه شد و آنگونه که از اظهارات حسن روحانی در تماس‌های تلفنی صدراعظم آلمان و رئیس جمهور فرانسه برآمد، این بسته نتوانسته بود خواسته‌های ایران را تأمین کند به نحوی که روحانی آن را مایوس کننده خواند و گفت که بسته مزبور دربرگیرنده همه خواسته‌های ایران نیست.
حاضران در نشست کمیسیون مشترک برجام در ۱۵ تیر ماه بیانیه‌ای ۱۰ بندی را صادر کردند. در این بیانیه باز هم از خروج آمریکا از این توافق ابراز تأسف شد و طرف‌های شرکت کننده بار دیگر بر تعهد خود برای اجرای کامل و مؤثر برجام تأکید کردند.
براساس توافق حاضران در نشست وین، انگلیس جایگزین گروه کاری بازطراحی راکتور آب سنگین اراک شد.
بر طبق بند ششم این بیانیه، شرکت‌کنندگان اجرای تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، رفع تحریم‌ها و منافع اقتصادی حاصل از آن را بخش حیاتی برجام خواندند.
آنچه حاضران در این بیانیه باز هم بر آن تأکید کردند و همان تعهدات ۱۱ گانه طرف‌های حاضر بود شامل:
- حفظ و ارتقاء روابط گسترده‌تر اقتصادی در حوزه‌های مختلف با ایران؛
- حفظ و استمرار کانال‌های موثر مالی برای تعامل با ایران؛
- تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی؛
- تداوم روابط حمل و نقل دریایی (از جمله کشتیرانی و بیمه)، زمینی، هوایی و ریلی
- تقویت پوشش‌های اعتبار صادراتی
- حمایت روشن و موثر از کنشگران اقتصادی که با ایران تجارت می‌کنند، به ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط که شاکله اصلی بسیاری از اقتصادها محسوب می‌شوند؛
- تشویق سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در ایران؛
- حمایت از کنشگران اقتصادی در سرمایه‌گذاری‌ها و دیگر فعالیت‌های تجاری و مالی که با، یا در رابطه با، ایران انجام می‌دهند؛
- گرد هم آوردن کارشناسان بخش دولتی و خصوصی، از جمله از طریق تقویت شوراهای تجاری؛
- حمایت عملی از تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران؛
- حمایت از شرکت‌ها در برابر آثار فراسرزمینی تحریم‌های ایالات متحده.
شرکت‌کنندگان اعلام کردند که اتحادیه اروپا در حال پیشبرد فرایند «قوانین مسدودساز (تحریم‌ها) است تا به این وسیله از شرکت‌های کشورهای اعضای اتحادیه اروپا حمایت کند و مجوز وام خارجی بانک سرمایه‌گذاری اروپا را برای پوشش دادن ایران بروزرسانی کند.
به گزارش فارس، براساس توافق صورت گرفته در نشست وین، بامداد سوم مهر ماه ۱۳۹۷ وزرای خارجه ایران و ۱+۴ به همراه موگرینی در حاشیه هفتاد و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک باز هم بر سر یک میز به گفتوگو نشستند که حاصل آن بیانیه‌ای ۱۲ بندی بود که توسط موگرینی و ظریف قرائت شد.
در این بیانیه ۱۲ بندی حاضران پیگیری اقدامات مشخص و موثر برای تضمین کانال‌های پرداخت با ایران و تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی را مجددا مورد تایید قرار دادند. مقامات شرکت کننده در این نشست از پیشنهادات عملی برای حفظ و توسعه کانال‌های پرداخت و به طور مشخص ابتکار تاسیس یک «سازوکار ویژه» SPV برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران، که فعالان اقتصادی را در تعقیب تجارت مشروع با ایران مساعدت کرده و به آنها اطمینان مجدد می‌دهد، استقبال کرده و بر اراده قوی خود برای حمایت از فعالیت بیشتر برای عملیاتی کردن این «سازوکار ویژه» در کنار تداوم تعامل با شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی تأکید کردند.
و تنها در این میان و بعد از گذشت حدود ۹ ماه از خروج ترامپ از برجام، تنها برآیند این سه بیانیه سازوکاری به نام «اینستکس» یا «ساحات» یا «ابزار پشتیبان مبادلات تجاری» بود که ۱۱ بهمن ۹۷ رسما ثبت و نهاد متناظر ایرانی آن نیز دوم اردیبهشت امسال در تهران به ثبت رسید و با اینکه عنوان شد عملیاتی شده، ولی با اما و اگرها و مشکلات فراوانی روبروست. با اینکه هفت کشورهای اروپایی از جمله بلژیک، اسپانیا و هلند آمادگی خود را برای افزوده شدن به سهامداران اینستکس اعلام کرده‌اند، ولی هنوز شاهد تحول خاصی در این زمینه نیستیم.
«بیژن نامدار زنگنه» وزیر نفت دهم تیر ماه در جمع خبرنگاران گفته بود: «اگر اینستکس را به عنوان یک عملیات در نظر بگیرند، بدون واریز مطمئن پول به آن، یا با واریز ۴-۳ میلیون دلار یا یورو، این سازوکار پاسخگو نیست؛ باید پول نفت به آن واریز شود.»(اینجا بخوانید)
در همین خصوص نیز محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه دوازدهم تیر ماه در حاشیه جلسه هیأت دولت در جمع خبرنگاران درباره اینستکس گفت: بعد از اینکه ترامپ از برجام خارج شد، ما جلسه‌ای در سطح وزاری خارجه ایران و سه کشور اروپایی برگزار کردیم و بعد از آن دو جلسه با حضور وزرای خارجه اعضای باقیمانده در برجام برگزار شد. در جلسه ۳ کشور و جلسات بعدی، اروپایی‌ها ۱۱ تعهد را اعلام کردند. این یازده شامل فروش نفت ایران، بازگشت پول نفت ایران، سرمایه‌گذاری در ایران، حمل و نقل، هوانوردی و کشتیرانی است. این تعهدات در همان روز به طور رسمی اعلام شد و اروپایی‌ها متعهد شدند که آنها را انجام دهند.
ظریف خاطرنشان کرد: در هیچ کدام از تعهدات ۱۱ گانه اروپا، اینستکس یا ساز و کار ویژه مالی وجود ندارد. اینستکس اگر عملیاتی بشود، تازه مقدمه‌ای می‌شود بر ۱۱ تعهد. لذا اروپایی‌ها باید یازده تعهد را انجام بدهند. در ماده ۳ ضمیمه برجام به‌صراحت آمده که اینکه اروپا اقدامی کرده و قانونی لغو کرده، کافی نیست بلکه آثار آن را باید نشان دهد. لذا ما صریحاً گفته‌ایم که تا زمانی که اروپا به برجام متعهد باشد ما هم متعهد خواهیم بود، منتها همانطور که اروپایی‌ها تعهداتشان را انجام دهند، ما هم انجام می‌دهیم.
در همین خصوص «علی اصغر نوری» مدیرعامل ساتما (نهاد متناظر ایرانی اینستکس) در مورد آخرین وضعیت تراکنش مالی وعده داده شده در قالب همکاری دو شرکت ایرانی و اروپایی تاکید کرد: در حال حاضر درخواست ما از طرف‌های اروپایی این است که آنها بانکی معرفی کنند که واسط خریدار و فروشندگان ایرانی و اروپایی باشد. رایزنی‌ها در این زمینه انجام شده اما هنوز بانکی به طور رسمی به ما معرفی نشده است.
وی همچنین گفت: اروپایی‌ها یا باید مانند قبل از ما نفت بخرند یا باید خط اعتباری اختصاص داده شود. نمی‌شود که اروپایی‌ها شرکتی تاسیس کنند، اما راه حلی برای عملیاتی شدن آن نداشته باشند.(اینجا بخوانید)
حال نشست امروز (دوشنبه) اتحادیه اروپا در بروکسل آنگونه که اعلام شده به منظور ممانعت از فروپاشی کامل توافق هسته‌ای و یافتن راهی برای مجاب کردن آمریکا به کاهش تنش‌ها در حالی برگزار می‌شود که دیشب (یکشنبه ۲۳ تیر ماه) محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران که برای شرکت در نشست سطح عالی شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده در جمع خبرنگاران گفت: «اروپایی‌ها ادعا می‌کنند تمایل دارند برجام را نگهدارند، ولی هنوز شاهد این نبودیم که اروپا برای حفظ برجام حاضر به سرمایه‌گذاری باشد. اینکه شما ابراز علاقه و اعلام اراده برای حفظ یک توافق بین‌المللی کنید با اینکه شما آمادگی داشته باشید سرمایه گذاری لازم را انجام دهید، تفاوت جدی دارد و اروپایی‌ها هنوز این را نشان نداده‌اند.»
از سوی دیگر اخیرا هم شاهد اقدام غیرقانونی نیروی دریایی انگلیس در توقیف نفتکش حامل نفت ایران در تنگه جبل الطارق بودیم و در گفت‌وگوی تلفنی روز شنبه «جرمی هانت» با همتای ایرانی و قبل از عزیمت ظریف به نیویورک، وزیر خارجه ایران به وزیر خارجه انگلیس با تاکید بر غیرقانونی بودن تحریم‌های نفتی آمریکا، گفت: جمهوری اسلامی ایران به صادرات نفت خود در هر شرایطی ادامه خواهد داد.
ظریف با اشاره به مقصد قانونی نفتکش «گریس -1» در شرق مدیترانه افزود: اتحادیه اروپا که همواره مخالف اعمال فراسرزمینی تحریم‌های آمریکا بوده است، نمی‌تواند خود به چنین اقدامی مبادرت ورزد و دولت انگلیس می‌بایست سریعا نسبت به پایان توقیف غیرقانونی نفتکش مزبور، تمهیدات لازم را به عمل آورد.
نظر شما :