ترامپ جنگ می خواهد یا صلح؟

نویسنده: پاتریک لارنس

دیپلماسی ایرانی: آیا دولت ترامپ به دنبال مذاکره صلح آمیز با ایران است یا قصد دارد جمهوری اسلامی را به زانو درآورد و در عین حال مقدمات یک درگیری نظامی را فراهم آورد؟ پس از یک هفته دیپلماسی پر جنب و جوش، کاخ سفید به زودی مجبور می شود دست خود را رو کند. به هر حال، انتظار می رود رفتارهای اسکیزوفرنی واشنگتن با تهران در ماه های آتی قابل فهم تر شود.

در حال حاضر، آنچه به مرور به یک نوع سردرگمی استراتژیک شبیه می شود، همه آن چیزی است که دولت ترامپ برای ارائه دارد. رئیس جمهوری دونالد ترامپ بار دیگر در سفر اخیر خود به فرانسه تاکید کرد که برای مذاکره با ایران آماده است. او گفت: «می دانم که آنها می خواهند صحبت کنند و اگر آنها می خواهند صحبت کنند، خوب صحبت خواهیم کرد.»

اما روز پس از آن وزارت خزانه داری تحریم های جدیدی را علیه صنایع پتروشیمی خلیج فارس که بزرگ ترین تولید کننده محصولات جانبی نفت ایران است، اعمال کرد. وزارت خزانه داری مدعی است که سود آن به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می رسد که ایالات متحده آمریکا در ماه آوریل برچسب سازمان تروریستی بر آن زده است.

تناقض بین آنچه دولت ترامپ می گوید و آنچه انجام می دهد به ویژه بعد از آن مشهود است که جان بولتون مشاور امنیت ملی و مایک پومپئو وزیر امور خارجه از اتخاذ سیاست جدیدی در قبال ایران خبر دادند. اما ظاهرا اظهارات بولتون درباره اعزام ناو هواپیمابر و بمب افکن ها به منطقه و سفر پومپئو به پایتخت های متحدان برای هشدار درباره تهدید ایران، زیادی از حد بود؛ به ویژه اینکه عده اندکی اطلاعات درباره تهدید ایران را معتبر می دانستند.

مداخله قدرت های متحد

قدرت های متحد آمریکا که از تشدید تنش ها با ایران نگران شده اند، به طور فعالانه با هدف آغاز مذاکرات برای حل بحران مداخله می کنند. روسیه هم اقدامات دیپلماتیک خود را افزایش داده است. در حقیقت، همه این کشورها آمریکا را تحت فشار گذاشته اند تا هدف خود را به وضوح اعلام کند: اینکه به دنبال دیپلماسی است یا عملیات خطرناک تغییر نظام در ایران با تهدید درگیری نظامی را دنبال می کند؟

امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه این مساله را در جریان سفر به وضوح مطرح کرد: او در حالی که از تعهد ترامپ به آغاز مجدد مذاکرات بر سر توافق هسته ای حمایت می کرد، شرایط صلح آمیز و ایمن در منطقه را از جمله اهداف مشترک خودش و ترامپ خواند و به نوعی محور بولتون-پومپئو را به چالش کشید.

آبه شینزو نخست وزیر ژاپن هم برای دیدار با حسن روحانی رئیس جمهوری ایران و آیت الله علی خامنه ای رهبر معظم این کشور راهی تهران شد. این در حالی بود که او پیشتر تاییدیه ترامپ را برای رویکردی دیپلماتیک و میانجی گری صلح دریافت کرده بود.

در همین حال، گزارش هایی مبنی بر پیشنهاد سرگئی ریباکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه برای مذاکرات جدید توسط امضاکنندگان برجام منتشر شد. اگرچه فرانسه و دیگر امضاکنندگان اروپایی توافق هسته ای سال 2015 ایران از همان سال گذشته که ترامپ ایالات متحده را به صورت یکجانبه از آن خارج کرد، برای مذاکره بر سر توافق جدید حاضر بودند، اما روسیه و چین در ابتدا از خودداری ایران از مذاکره مجدد حمایت می کردند.

سوالی که مطرح می شود این است که آیا ایران با این مساله کنار می آید؟ و آیا در واکنش به خروج ایالات متحده از برجام با مذاکرات جدید موافقت می کند؟ اظهارات اخیر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه با استعداد ایران حاکی از آن بوده که این کشور با از سرگیری مذاکرات به شرط اینکه مبتنی بر برابری و احترام متقابل باشند، مخالف نیست؛ اگرچه باید گفت که تحقق چنین شرایطی ورای ظرفیت دولت ترامپ است.

اما برای این تغییر رویه ظریف سه دلیل اصلی وجود دارد:

اول اینکه اعمال لایه های متعدد تحریم ها از سوی دولت ترامپ همچنان ادامه دارد و نمایش تهدیدآمیز قدرت نظامی در خلیج فارس «حقایق موجود» را به شدت تحت تاثیر قرار داده و بحران ایران را به ورای توافق هسته ای کشانده است. همانطور که فرانسوی ها، ژاپنی ها و روس ها دریافته اند، لازم است به این مساله پاسخ داده شود. ریباکوف در این باره گفت: «تشکیل یک کمیسیون مشترک می تواند گام درستی باشد، چراکه ما باید به همه جنبه های بحران ایجاد شده در رابطه با برجام نگاه بیندازیم.»

دوم اینکه مذاکرات جدید برای ایران امکان اعلام نظراتش درباره سوالات ایالات متحده را با جلب موافقت اروپایی ها فراهم می آورد. انتقادهای واشنگتن از برنامه موشکی تهران به چند دلیل معتبر نیست. ایران موشک هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته ای طراحی نکرده است. به علاوه، ایران سلاح هسته ای برای حمل با موشک ندارد. فعالیت های ایران در عراق و سوریه هم به دعوت دولت های این دو کشور و برای مبارزه با افراط گرایی سنی صورت گرفته و دقیقا این ایالات متحده است که به حمایت از تروریسم در این کشورها متهم شده است.

ناگفته نماند که ظریف از مدت ها پیش یک ساز و کار امنیتی منطقه ای را خواستار شده که از طریق آن راه حل هایی دیپلماتیک برای همه درگیری ها مورد مذاکره قرار بگیرد. او اخیرا امضای بسته عدم تجاوز توسط ایران و همسایگانش در خلیج فارس را پیشنهاد داده است. نمی توان گفت که این دیدگاه یک کشور تروریستی است که می خواهد منطقه را بی ثبات سازد! سرگئی لاورف وزیر امور خارجه روسیه هم از حمایت کشورش از این بسته و آمادگی برای تسهیل دستیابی به آن سخن گفته است.

سوم و آخر اینکه مذاکرات جدید میان امضاکنندگان برجام به مثابه مذاکرات شش جانبه ای خواهد بود که در سال 2003 درباره کره شمالی آغاز شد. اگرچه این مذاکرات اوایل دوره ریاست جمهوری اوباما متوقف شدند، اما ثابت شده که چارچوب چند جانبه آن یک ساز و کار موثر مداخله بوده است. نکته مثبت این نوع مذاکره این است که امکان گفت و گو درباره همه موضوعات مورد توجه کشورهای شرکت کننده در آن وجود دارد. شاید این مرتبه جدای از ایران و پنج به علاوه یک، ژاپن هم در مذاکرات شرکت داشته باشد. اگرچه به نظر می رسد که سفر اخیر آبه شینزو به تهران چندان موفق نبوده، اما در نهایت روابط با توکیو را اندکی نزدیک تر کرده است!

منبع: کانسورتیوم نیوز / مترجم: طلا تسلیمی