تنش میان ایران و امریکا در حال افزایش است

الکس وارد

دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده آمریکا به صورت جدی از حمله قریب الوقوع ایران و گروه های نیابتی اش به نیروهای آمریکایی به هراس افتاده است. همچنین ایران سیگنال هایی را با این مضمون «از سرگیری بخش هایی از فعالیت هسته ای» به آمریکا ارسال کرده است که این می تواند زمینه تنش بین واشنگتن و تهران را افزایش دهد.

در آغاز روز یکشنبه، دولت ترامپ از کشف اطلاعات معتبر در مورد حملات ایران و نائبانش به پایگاه های نیروهای آمریکایی در خاورمیانه خبر داد. دو روز بعد؛ گزارش هایی از برنامه های ویژه ایران منتشر شد که آنها قصد دارند نیروهای آمریکا در عراق یا سوریه را مورد هدف قرار دهند یا از هواپیمای بدون سرنشین خود علیه آمریکایی ها در آبراه حیاتی یمن استفاده کنند. در نتیجه، دولت ترامپ برای مهار و جلوگیری از تهاجم ایران، یک ناوهواپیمابر و بمب افکن هایی را به منطقه فرستاده است. 

با این وجود، ایران اعلام کرده که در روز چهارشنبه بخش های جزئی از فعالیت هسته ای خود مبتنی بر برجام را از سر خواهد گرفت. توافق هسته سال 2015 موسوم به برجام بین ایران و آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی منعقد شد که ایران در ازای لغو تحریم ها، محدودیت های شدیدی را علیه برنامه هسته ای خود قبول کرده بود. اما در 8 مه 2018 دقیقا یک سال قبل از این چهارشنبه؛ پرزیدنت دونالد ترامپ، آمریکا را از توافق هسته ای ایران خارج کرد و گفت برجام مسیر ایران را به سمت بمب هموار کرده است. اما اکنون قابل پیش بینی ترین سناریو برای تهران می تواند از سرگیری دوباره برنامه هسته ای باشد. 

اکنون در وضعیت مبهم، حساس و خطرناکی به سر می بریم که اگر به صورت دقیق توسط واشنگتن و تهران مدیریت نشود به آسانی از کنترل آنها خارج می شود. سوزان مالونی، متخصص ایران در موسسه بروکینگز در واشنگتن در توئیتی گفت: «امروزه نقش نهادها بسیار مهم است اما دولت ترامپ همه رهبری در سطح کابینه، فرایند تصمیم سازی جدی، استانداردهای اطلاعاتی و اخلاق حرفه ای را نابود کرده است.» 

در روز یکشنبه جان بولتون، مشاور امنیت ملی در یک اظهار نظر تعجب برانگیز از اقدام نظامی آمریکا در واکنش به آنچه وی تهدیدات ایران می نامد سخن گفت. این پیام کوتاه وی به صورت کامل ارزش خواندن دارد: «در واکنش به تعدادی از نشانه ها و هشدارهای تهاجمی، ایالات متحده آمریکا ناوهواپیمابر یو اس اس آبراهام لینکلن و نیروهای بمب افکن را به منطقه فرماندهی مرکزی آمریکا اعزام کرده است که این پیام واضح و روشنی را به رژیم ایران ارسال می کند که در صورت حمله به منافع آمریکا و متحدانش با نیروی بی رحمانه ی ما مواجه خواهد شد. آمریکا دنبال جنگ با حکومت ایران نیست اما ما به صورت کامل برای واکنش در مقابل حمله نیروهای نیابتی، سپاه پاسداران و ارتش ایران آماده ایم.» 

پاتریک شاناهان، وزیر دفاع موقت آمریکا در مورد تصمیم ارسال این تسلیحات به خاورمیانه گفت: «این نشانگر تغییر موقعیت محتاطانه دارایی های ما در واکنش به شواهدی از تهدید معتبر توسط نیروهای حکومت ایران است... ما از حکومت ایران می خواهیم تمامی اقدامات تحریک آمیز خود را متوقف کند.»

اگر چه این تصمیم ممکن است ناگهانی به نظر برسد اما محتمل است که تنش بین دو کشور تشدید شود. مناسبات ایران و آمریکا از لحاظ تاریخی بسیار بد بوده و حتی از زمان خروج آمریکا از برجام و تحمیل مجدد تحریم های این روابط تنش آمیزتر شده است. در ماه گذشته، دولت ترامپ گام های تهاجمی تر را علیه ایران اتخاذ کرده که می توان به افزودن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی – سازمان نظامی و امنیتی به شدت با نفوذ ایران که مسئولیت تامین بقای ایران را دارد – به فهرست «سازمان های تروریستی خارجی» اشاره کرد. این نخستین بار است که آمریکا بخشی از دولت کشور دیگری را به عنوان تروریست قلمداد کرده است. به همین دلیل غافلگیر کننده نیست که برخی تحلیلگران از اقدامات تلافی جویانه ایران به شیوه شدید سخن بگویند. 

فیلیپ اسمیت، متخصص ایران در موسسه واشنگتن برای سیاست شرق نزدیک گفت: «تهدید اصلی از نیروهای نیابتی ایران از اوایل سال 2018 وجود داشته است. ایران از طریق مانورهایی که در گذشته داشته سیگنال هایی را به آمریکا ارسال کرده است. این حکایت از این دارد که وضعیت منطقه از این بدترخواهد شد. همچنین اطلاعات نگران کننده و گزارش های تهدیدآمیز در مورد حمله به سفارت آمریکا در عراق وجود دارد.»

ایالات متحده آمریکا اکنون حدود 5200 نیروی نظامی در عراق دارد و این خطر تهدید می تواند به این مسئله تبیین شود که چرا ژنرال مک کنزی بعد از مطالعه اطلاعاتی در مورد عوامل تهدیدآمیز ایران، با درخواست افسر ارشد نظامی آمریکا در خاورمیانه در مورد افزایش نیروی نظامی موافقت کرد. پاتریک شاناهان این درخواست را تایید کرد و خیلی زودتر از پیشنهاد برنامه ریزی شده، ناهواپیما بر یو اس اس آبراهام لینکلن و بمب افکن های بی 52 به خاورمیانه اعزام کرد. به نظر می رسد دیپلماسی قایق های توپدار ایران می تواند زمینه نزدیک تر شدن جنگ بین ایران و آمریکا را فراهم کند؛ اما احتمال جنگ تمام عیار بین طرفین بسیار پایین است.

تصمیم از سرگیری برخی از فعالیت های هسته ایران می تواند وضعیت را از این که هست بدتر کند و سوخت بیشتری را به این آتش بیفزاید. اعلامیه روحانی دقیقا یک سال پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای اعلام می شود – توافقی که مسیر تهران به بمب را حداقل برای یک دهه مسدود کرده، همچنین هفته ها پس از تحمیل مجدد تحریم ها علیه کشورهای واردکننده نفت از ایران صادر شده است. احتمالا دولت ایران برای انجام این اقدام دو دلیل دارد: نخست حضور در برجام به صورت بلندمدت هیچ مزیت واقعی برای ایران ندارد و رهبران ایران فکر می کنند بهتر است که فعالیت های هسته ای خود را از سر بگیرند؛ دوم این که می تواند واکنشی متناسب به کمپین فشار حداکثری ترامپ در نظر گرفته شود. در این راستا یکی از مقامات جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه با رسانه دولتی ایران گفت: «جمهوری اسلامی ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام و خلف وعده کشورهای اروپایی در پایبندی به تعهدات خود؛ بخشی از فعالیت های هسته ای خود که تحت چارچوب برجام متوقف شده بود؛ را از سر می گیرد». اما این رویداد علاوه بر عصبانی کردن دولت های اروپایی، می تواند هر گونه اعتماد باقی مانده در توافق را از بین ببرد.

منبع: وکس / ترجمه: علیرضا علیپور