آیا مسیر لغزش آرام به سمت جنگ آمریکا - ایران را می توان متوقف کرد؟

دیپلماسی ایرانی: جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در نشست "انجمن آسیایی" نیویورک با سرزنش "تیم چهار نفره ب" متشکل از جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و محمد بن زائد ولیعهد امارات گفت با وجودیکه ترامپ در مبارزات انتخاباتی به مردم آمریکا قول داده که وارد جنگهای پرهزینه نشود؛ تیم چهارنفره مذکور آمریکا به سمت یک فاجعه هدایت می کنند. آقای ظریف پیشنهاد انسان دوستانه در مورد مبادله زندانیان را داد که آمریکا آن را هم رد کرد.

اخیرا مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا درجمع گروهی از ایرانی های مقیم آمریکا گفت که منافع آمریکا ایجاب می کند که رهبران غیر انقلابی بر ایران حکومت کنند. همچنین آمریکا معافیت واردات نفت کشورها را لغو کرده تا نفت ایران را به صفر برساند. ریچارد جانسون، کارشناس ارشد پیشین هسته ای وزارت امور خارجه آمریکا می گوید: "اینها واقعا معتقدند که می توانند اقتصاد ایران را ساقط کرده تا جایی که حکومت ایران زانو زده، یا برای مذاکره التماس کند و یا ساقط شود."

دو هفته بعد از اینکه ترامپ سپاه پاسداران ایران را در لیست سازمانهای تروریستی قرار داد آیت الله خامنه ای، رهبر عالی ایران سردار سلامی را به عنوان فرمانده جدید سپاه تعیین کرد. شورای عالی امنیت ملی ایران ضمن هشدار به آمریکا در مورد عواقب خطرناک تصمیمش، نیروی سنتکام آمریکا را به عنوان سازمان تروریستی تعیین کرد. سردار سلامی نیز به اسرائیل هشدار داد که هر اقدام نظامی علیه ایران، منجر به محو اسرائیل خواهد شد. باتوجه به اینکه نتانیاهو مجدد به عنوان نخست وزیر اسرائیل مامور تشکیل دولت شده، به نظر می رسد که تنشهای آمریکا با ایران افزایش خواهد یافت زیرا که نتانیاهو شیطانی روی شانه ترامپ است که مرتب نجوای شوم به گوش او می خواند. 

با این وجود روند افزایشی تقابلی جاری را می توان مهار کرد. نمونه های تاریخی تعاملات سازنده در روابط ایران و آمریکا وجود دارد.

اول: در اواخر دهه 80 رئیس جمهور آمریکا برای آزادی گروگانهای آمریکایی از ایران کمک خواست و پیشنهاد حسن نیت در مقابل حسن نیت داد. من در وزارت امور خارجه ایران از سوی رئیس جمهور وقت، آقای هاشمی رفسنجانی ماموریت یافتم که موضوع را پیگری کنم. در این دوران با کمک نیروی قدس سپاه پاسداران، ایران موجب آزادی گروگانهای آمریکایی و غربی در لبنان شد اما واشینگتن به قول خود در مورد حسن نیت متقابل عمل نکرد.

دوم: بعد از حمله تروریستی به برجهای دوقلودر نیویورک در سپتامبر، رئیس جمهور آمریکا از تهران برای جنگ علیه ترور در افغانستان کمک خواست. ایران تصمیم گرفت به آمریکا در جنگ علیه ترور در افغانستان کمک کند. این بار نیز نقش اصلی را نیروی قدس ایران ایفاء کرد که منجر به سقوط طالبان شد. متاسفانه رئیس جمهوری آمریکا در پاسخ، ایران را "محور شرارت" خواند که پاسخ شرم آوری بود.  

سوم: در سال 2003، بعد از حمله به عراق، مجدد آمریکا به حمایت نیروی قدس سپاه ایران احتیاج داشت تا عراق بعد از صدام سامان بگیرد. همه گروه های جهادی مسلح مهم عراق، در دوران دیکتاتوری صدام در ایران  بودند. این بار نیز با نظر مساعد نیروی قدس سپاه ایران، گروه های مهم شیعه ضد صدام، از ایران به عراق رفتند و با سنتکام برای استقرار نظام سیاسی جدید و تامین ثبات و امنیت عراق بعد از صدام، همکاری کردند. این بار نیز آمریکا به حسن نیت ایران در عراق، پاسخ منفی داد.

چهارم: در دوران مذاکرات هسته ای، وقتی که شانزده ملوان آمریکایی به طور غیر قانونی وارد آب های ایران شده و دستگیر شدند، فورا جان کری با ظریف تماس گرفت و تقاضای کمک کرد و کمتر از یک روز هر شانزده نیروی نظامی سنتکام بدون محاکمه آزاد شدند. وقتی که از آقای ظریف سئوال کردم، او به من گفت این کار صرفا به خاطر همکاری سپاه پاسداران ممکن شد. تصور کنید اگر این اتفاق امروز بیافتد چه سرنوشتی در انتظار نیروهای آمریکایی خواهد بود.

این چهار مورد نشان می دهد که آمریکا هیچگاه حسن نیت را با حسن نیت پاسخ نداده است.

اولین اثر منفی تشدید روند خصومت با ایران این است که آمریکا قادر نخواهد بود برای کمک های استراتژیک و لجستیکی، دست به سوی ایران دراز کند.

در سالهای گذشته، ارتش آمریکا به عنوان قدرتمندترین ارتش جهان، شاهد شکستهای مفتضحانه ای در خاور میانه بوده است ازجمله در حمله به عراق و افغانستان و مشارکت در عملیات نظامی در لیبی و یمن و سوریه. برای مثال ارتش آمریکا بعد از 17 سال اشغال کامل افغانستان و میلیاردها دلار کمک، دچار آنچنان ضعف و تلفات سنگینی شده که نیمی از افغانستان را به طالبان داده و اکنون برای نجات ارتش خود، برای مذاکره با طالبان التماس می کند. آمریکا با تمام توان از جنگ عربستان در یمن حمایت کرد اما بزرگترین فاجعه انسانی را به بار آورد.

دومین اثر منفی اینکه ترامپ بارها اعلام کرده که آمریکا 7 تریلیون دلار برای جنگهای منطقه همچون افغانستان و عراق هزینه کرده و این اشتباهی احمقانه بوده است. لذا در شرایط فعلی ارتش آمریکا در وضعیت شکننده و پرریسکی در منطقه بسر می برد و تقابل با ایران، مخاطرات ارتش آمریکا در منطقه را افزایش خواهد داد. 

سومین تاثیر منفی سیاستهای جاری ترامپ تضعیف روند مبارز با تروریسم در منطقه است. ذکر این واقعیت مهم است که سپاه در جنگ علیه داعش در عراق و سوریه نقش کلیدی ایفاء کرد. مقامات نظامی عراق تصریح کرده اند که ایران نقش اول در مبارزه با داعش در عراق را ایفاء کرد و بدون کمک ایران، بغداد به دست داعش سقوط کرده بود. حمید المالکی، فرمانده نیروی هوایی عراق گفت که ایران نقش اول را در مبارزه با داعش ایفاء کرد. بنابراین سومین تاثیر منفی سیاست های اخیر ترامپ این است که آمریکا موجب تضعیف روند مقابله با گروه های تروریستی همچون داعش و القاعده می شود.

اما فاجعه برای آمریکا، منطقه و جامعه جهانی زمانی رخ خواهد داد که آمریکا تحت عنوان مبارزه با تروریسم علیه سپاه و نیروی قدس سپاه ایران در منطقه، عملیات نظامی داشته باشد. در این صورت خاورمیانه زیر و رو خواهد شد ایران در منطقه به ده ها هزار نیروی مردمی دسترسی دارد و آمریکا در صورت اقدام علیه سپاه، با عواقبی به مراتب سهمگین تر از عراق و افغانستان مواجه خواهد شد.

اخیرا جیمی کارتر، رئیس جمهوری پیشین آمریکا گفت: "آمریکا در تاریخ 242 سال خود تنها 16 سال در صلح به سر برده و لذا جنگ طلب ترین کشور در تاریخ جهان بوده است. این جنگ طلبی بخاطر این بوده که آمریکا همیشه سعی کرده که عقائد خودش را به دیگر کشورها تحمیل کند. اما چین یک پنی هم هزینه نکرده و بدین سبب از ما پیشی گرفته است."

بعد از انقلاب اسلامی 1979، ایران و آمریکا در وضعیت "نه جنگ، نه صلح" بسر برده اند اما با سیاستهای تقابلی جاری دولت ترامپ، این وضعیت به پایان عمر خود نزدیک می شود. ایرانی ها علیرغم اختلافات داخلی، در مقابل زورگویی های آمریکا و در دفاع از حاکمیت و استقلال خود متحد خواهند شد. هرچه فشار و تحریم علیه ایران بیشتر شود، راه دیپلماسی تنگ تر و همکاری در مبارزه علیه داعش سخت تر خواهد شد. مقامات مسئول بین المللی، آمریکا و منطقه باید برای گشایش مسیر دیپلماسی و گفت وگوی جامع و تعامل با ایران و پرهیز از جنگ، دست بدست هم دهند.

منبع: نشنال اینترست