بایدها و نبایدهای چگونگی مقابله با سیاست های ضد ایرانی ترامپ

دیپلماسی ایرانی:  

مقدمه:

این روزها چگونگی واکنش به اقدامات حلقه ماجراجوی مقابل ایران با محوریت ایالات متحده به پرسشی برای صاحب نظران و متخصصین امر تبدیل شده است. در این راستا، این سوال مطرح است که با گسترش حجم دشمنی ها و طراحی ها، چه راهکاری برای تامین منافع ملی کشور با حداقل هزینه و آسیب ها وجود دارد؟ 
طبعا پرداختن به این موضوع، فرصتی مقتضی و بحثی طولانی می طلبد که در این نوشته نمی توان ابعاد گوناگون آن را مورد واکاوی قرار داد اما به طور اجمال می توان به چند نکته در این زمینه اشاره کرد:

جنس منازعه:  

اولا باید روشن شود که منازعه کنونی بر سر چیست و جمهوری اسلامی در کجای این بازی قرار دارد؟ در این زمینه می توان اشاره داشت که ماهیت قدرت و نزاع ژئوپلتیک باعث شده است که کشورها برای گسترش حوزه نفوذ و جایگاه خود در منطقه به تکاپو افتاده و تا حد امکان از شرایط نابسامان کنونی بهره گیرند.

در این راستا، ایران یکی از بازیگران محوری است که به رغم طراحی ها و دشمنی ها، توانسته است موقعیت خود را نسبت به سالهای گذشته در محیط پیرامونی گسترش دهد. شاید بتوان عملکرد ایران در سالهای اخیر برای پیگیری منافع خود را اقدامی پیش دستانه دانست که توانسته ایم با یک تشخیص راهبردی مانع از تحقق سناریوی اخلال گرانه کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای در قالب جریان داعش و نیروهای افراطی سلفی شویم و اکنون ابزارها مهمی را در اختیار گرفته ایم.

بسترهای همگرائی:

با پیروزی ترامپ در آمریکا و چینشی که در هیات حاکمه آن کشور صورت گرفت محور اسرائیلی و عربی (با سرکردگی سعودی ها)، همه ظرفیتهای خود را بکار گرفته اند تا از این شرایط، برای پیشبرد سناریوی خود بهره بگیرند. در این راستا، همگرائی نزدیکی بین دو محور یاد شده با هیات حاکمه آمریکا پدید آمده است. 

هدف گذاریها:

از آنجا که سناریوی طراحی شده ماهیت اسرائیلی دارد هدف بنیادین آن تضعیف کشورهای قدرتمند اسلامی و منطقه ای از جمله سه کشور: ایران، ترکیه و عربستان سعودی است اما در اولویت بندی، ایران در جایگاه نخست و ترکیه و عربستان در مراحل بعدی قرار دارد و از آنجا که هر دو طرف (اسرائیلی و سعودی) فاقد توانمندیهای ذاتی برای ضربه به ایران هستند، هدف مشترکشان، کشاندن پای آمریکا به منازعه و رودر رو قرار دادن آن با ایران است. 

البته برنامه این دو تنها در کشاندن آمریکا به معرکه خلاصه نمی شود و تلاش گسترده ای در جریان است که همه شرکا و مخاطبین ایران در محیط منطقه ای و بین المللی به صورت یارگیری «من تو من» مورد پیگیری و رصد قرار گیرند و با تهدید، تطمیع و فشارهای سیاسی آنها را برای همکاری با ایران تحت تنگنای شدید قرار دهند. 

تناقضات درونی: 

هر چند ظاهر ائتلاف آمریکائی، اسرائیلی، سعودی و اماراتی، یکپارچه و منسجم است اما در درون آن، تناقضات و سرگشتگی های بسیاری وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:

* دشمنی و مکر و حیله رژیم صهیونیستی به مسلمانان و کشورهای اسلامی که خاستگاه و قبله گاه مقدس مسلمانان در سرزمین حجاز در کانون آنهاست. 

* هدف راهبردی اسرائیل در تضعیف کشورهای محوری جهان اسلام و کسب مشروعیت در سایه اجماع سازی با محور عربی حول موضوع ایران.

* تفکر خام و قمار گونه نظام سعودی در گذاردن همه تخم مرغ های خود در سبد اسرائیل و دولت آمریکا و غفلت از پیامدهای این رفتار در ذهنیت و باورهای ملت های منطقه.

* رقابت پنهان و جدی عربستان با امارات که در عرصه های مختلف، آثار آن بروز و ظهور دارد و اگر شرایط دشوار شود بیشتر نمایان می شود.

* خشم و نفرت کشورهای عربی از بلندپروازی ها، ماجراجویی ها و خونریزی های عربستان سعودی که علاوه بر بحرین، یمن، پاکستان، نیجریه و سوریه اکنون به سه کشور: لیبی، سودان و حتی الجزایر سرایت کرده است.

* تفاوت در نگرش شخص ترامپ و تیم پیرامون او به خصوص دو چهره فاسد و ماجراجو (بولتون و پمپئو) که با تخریب وجهه و پرستیژ ایالت متحده، جایگاه کشورشان را به عاملی وابسته به اسرائیل و عناصر سعودی تنزل داده اند. 

براساس شواهد و تجارب، دشوار است محور یاد شده بتواند ترامپ تجارت پیشه و آشنا به فن داد و ستد را به دنیای غیرعقلانی رویاروئی با ایران بکشاند اما باید توجه داشت که چنین نیرویی در کار است و شبانه روز تلاش می کند و بنابر این یابد کاملا مراقب بود. 

جایگاه و نقش ایران:

الزامات ژئوپلتیک و تلاش بازیگران منطقه ای و غیرمنطقه ای برای کسب موقعیت برتر و ارتقای جایگاه در منطقه حساس غرب آسیا، کشورها را به رغم میل باطنی، وارد منازعه ای فراگیر ساخته و ایران نیز نمی تواند از این قاعده کلی مستثنی باشد.

علاوه بر این، ابعاد قدرت جمهوری اسلامی که غیر از عناصر ذاتی، برخی به دلیل اصول و ارزش های منبعث از انقلاب اسلامی و مقابله با زیاده خواهی قدرتها و بخش دیگر به دلیل پیشگامی ایران در تشخیص و مدیریت روندهای منطقه ای است، ایران را به عنوان بازیگری کانونی در طوفان تحولات کنونی قرار داده است و از نگاه تحلیلگران راهبردی، نسخه ای فوری برای خروج سریع از این وضعیت نیست و شرایط ایجاب می کند روندها به گونه ای مدیریت شود تا کشور بتواند به جایگاه شایسته خود که انتظار طبیعی از سختی ها و دشواریهاست، دست یابد. برای این منظور نکات زیر قابل ذکر است:

* توجه به سیال بودن محیط بین الملل. این ویژگی موجب می شود شرایط پایدار نبوده و هر لحظه تغییر یابد. درچنین وضعی، هر بازیگری تلاش می کند وضعیت خود را بهبود ببخشد و کشور دیگری را در مقابل فشارها و تهدیدها قرار دهد.

* ترامپ و تیم کنونی ایالات متحده، تنها مشکل کشوری به نام ایران نیست بلکه طیف وسیعی از کشورها حتی در درون سازه غرب و همسایگان نزدیک شمالی و جنوبی اش با آن مشکل دارند. باید رصد کنیم که هر کشوری چگونه با این پدیده برخورد می کند و چگونه می توان کشورهای بیشتری را با ادبیات مناسب وارد عرصه همکاری برای مهار آمریکای ترامپ کرد؟

* نیافتادن در تله. طراحی خصمانه و کینه توزانه محور سه گانه بر آن است که ایران را در مسائلی که برایش پیش می آورند گرفتار کرده و مسیرها را بی بازگشت کنند. برای مقابله با این وضع، نگاه ژرف و همه جانبه به پدیده ها مورد نیاز است تا تشخیص درست دهیم طرف مقابل چه نقاطی را هدف قرار داده است؟

* گسترش چتر دیپلماسی به حوزه های مختلف از همسایگان در درجه نخست تا کشورهای همجوار و کشورهای اثرگذار چون: اروپا، روسیه، چین، ترکیه، هند و حتی داخل آمریکا. تجربه سفر اخیر وزیر امور خارجه به آمریکا نشان داد که باید به کانون طراحی ها در ایالات متحده توجه داشت و دیپلماسی پیش دستانه ای را در همه جبهه ها به کار برد. 

* توجه به داخل. در هر شرایطی، وضعیت داخل ایران، سطح رضایت مندی، بالا بردن آگاهی ها، مسدود کردن مسیرهای نفوذ و شکل دهی ذهنیت جامعه، بالا بردن وفاق اجتماعی، اجماع سازی و بسیاری عوامل دیگر از ضرورت های بنیادین برای صیانت از تک تک آحاد جامعه برای گذر از مرحله حساس کنونی است. رسیدن به چنین وضعی، طراحی بزرگی با مشارکت همه نگرش ها و سلیقه ها و البته نظم و سازماندهی جامعه بر اساس بنیان های واقعی قدرت جامعه را طلب می کند که خود موضوع گفتاری جداگانه است. با اطمینان و به مدد الهی، جمهوری اسلامی و جامعه بزرگ ایرانی از شایستگی های لازم برای عبور از شرایط پیش رو برخوردار است.