عضویت دائم در شانگهای در مقابل پیوستن ایران به کریدور اقتصادی چین – پاکستان

نویسنده: محمد زارع، پژوهشگر مسائل چین وآسیا

دیپلماسی ایرانی: امروز قدرت¬یابی چین و تلاش هند و آمریکا برای مهار این فرایند میزان تعاملات متقابل سه مجموعه امنیتی شرق و جنوب شرق آسیا، جنوب آسیا و آسیای مرکزی را بیش از هر زمانی افزایش داده تا جایی که به جرات می توان گفت که مرزهای این سه مجموعه امنیتی در حال نزدیکی و تداخل بیشتری به نسبت گذشته است و هر چه زمان به جلوتر می رود بر حجم رقابت¬های استراتژیک در این سه مجموعه امنیتی هم افزوده می¬شود. فعال شدن تقریبا سه پروژه همزمان "گروه چهار" در مجموعه امنیتی شرق و جنوب شرق آسیا، پروژه "گوادر و چابهار" در مجموعه امنیتی جنوب آسیا و پروژه "جاده ابریشم" در مجموعه امنیتی آسیای مرکزی همه نشان دهنده آن است که اولا یک همآوردی استراتژیک در این سه مجموعه امنیتی در جریان است و سرعت آن هم در حال افزایش است و دوم اینکه  بخش زیادی از سرنوشت آینده نظم آسیایی هم در حوزه اقتصادی و هم در حوزه¬های امنیتی به صورت کاملا مشخصی به جهت و آینده تحولات این سه مجموعه امنیتی مربوط می‌شود. 

به بیان دیگر هر گونه تغییری که بتواند توازن قدرت در هر یک از این سه مجموعه امنیتی را دستخوش تغییر و تحول کند به صورت خودکار دو مجموعه امنیتی دیگر را نیز متاثر خواهد ساخت و با حساسیت بیشتر قطب¬های قدرت در منطقه روبه رو خواهد شد. 

طبیعتا این مسئله یک روی دیگر مغفول مانده هم خواهد داشت و آن این است که با کارت بازی و سرمایههای استراتژیکی که هر یک از این بازیگران در این سه مجموعه امنیتی دارند می¬توان برخی چالش¬ها یا موانع موجود در روابط دو یا چندجانبه در دیگر مجموعه¬های امنیتی را هم به نوعی حل و فصل کرد.

امروز مجموعه این تحولات و رقابت‌های استراتژیک و تلاش قطبهای منطقهای قدرت به خصوص چین و هند برای حفظ دست بالا و جایگاه مسلط در این رقابتها، ظرفیتی استراتژیک برای جمهوری اسلامی ایران ایجاده کرده به این معنا که اولا"پروژه چابهار " را از یک "پروژه ملی " به یک " پروژه آسیایی " تبدیل کرده و ثانیا عضویت یا عدم عضویت ایران در پروژه موازی بندر چابهار یعنی پروژه یا کریدور اقتصادی چین- پاکستان را به یک تمنای مهم برای محور چین – پاکستان تبدیل کرده است. 

با توجه به آنچه در فوق بیان شد و همچنین با توجه به اینکه حل مسائل مربوط به هر مجموعه امنیتی به صورت خودکار به انجام انتخاب های استراتژیک در دیگر مجموعه ها نیز منجر خواهد شد باید گفت که جمهوری اسلامی ایران با دو انتخاب استراتژیک مواجه است که انتخاب استراتژیک اول خود را انجام داده و زمینه را برای حضور هند در چابهار فراهم کرده و در انتخاب راهبردی دوم خود که پیوستن یا نپیوستن به کریدور اقتصادی چین – پاکستان است نیز تردید دارد. هر چند برخی کارشناسان معتقدند که عضویت و پیوستن ایران به کریدور اقتصادی چین - پاکستان باعث تضعیف جایگاه و موقعیت چابهار خواهد شد که طبیعتا ¬باید کارشناسان و نخبگان فنی در این زمینه بررسی¬های بیشتری انجام دهند لیکن نگارنده این سطور معتقد است که اگر دستگاه تصمیم سازی و سیاستگذاری در جمهوری اسلامی ایران ما به ازای پیوستن ایران به این پروژه را (در کنار همه امتیازات و ظرفیت¬هایی که خود می-دانند و می توانند با چین و پاکستان مطرح کنند)، عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای قرار دهند، یقینا هم بخش مهمی از تمایلات جمهوری اسلامی ایران محقق خواهد شد و هم تداوم و توسعه پروژه 60 میلیارد دلاری چین و پاکستان که طبیعتا این قدر برای این دو کشور به خصوص چین ارزش دارد که تلاش کنند تا همراهی بیشتری برای عضویت دائم ایران در این سازمان انجام دهند.

آنچه در قالب مطلب فوق و قرار دادن ما به ازای عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای در برابر پیوستن ایران به کریدور اقتصادی چین – پاکستان بیان شد ایده شخصی نویسنده است و طبیعتا جای بحث و بررسی¬های بیشتر توسط اساتید و صاحبنظران امر را دارد.