لزوم هوشیاری بیشتر ایران در قبال بازی احتمالی روسیه و اسرائیل در سوریه

عبدالرحمن فتح الهی، عضور تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – بعد از حمله دوشنبه 4 فروند اف – 16 اسرائیل به خاک سوریه و استان لاذقیه و هدف قرار گرفتن یک فرونده هواپیمای ایلیوشین- 20 روسیه به همراه 15 سرنشین آن توسط سامنه اس -200 پدافند سوریه در این استان، تنش جدی در روابط تل آویو- مسکو شکل گرفته است. چرا که روسیه، اسرائیل را متهم می کند که تل آویو از هواپیمای ایلیوشین به عنوان پوشش استفاده کرده و به همین دلیل این هواپیما هدف قرار گرفته است. اسرائیل با رد این مدعا اعلام کرده است پیش از شلیک پدافند هوایی روسیه، جنگنده‌های اسرائیل ار ماموریت محوله باگشته بودند. با این وجود هیات اعزامی اسرائیل برای تقدیم گزارش این حادثه دیروز وارد روسیه شد. به موازات این مساله پنج شنبه هفته گذشته ارتش روسیه از انجام مانور بزرگ دریایی در شرق مدیترانه خبر داده و این منطقه را تا چهارشنبه هفته جاری منطقه بسته نظامی اعلام کرده است. اما این تحولات جاری چه شرایطی را برای مناسبات روسیه و اسرائیل در آینده به وجود می آورد؟ آیا روسیه در آینده حاضر به پاسخ گویی حملات اسرائیل به خاک سوریه خواهد بود؟ منافع ایران در سایه این تحولات به کجا خواهد کشید؟ دیپلماسی ایرانی پاسخ به این سوالات را در گفت وگویی با اصغر زارعی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل خاورمیانه پی گرفته است که در ادامه می خوانید:  

پس از حمله هوایی 4 فروند اف – 16 اسرائیل در روز دوشنبه هفته گذشته به لاذقیه سوریه که به سقوط یک ایلیوشین –20 روسیه با 15 سرنشین آن انجامید، تنشی در روابط تل آویو – مسکو شکل گرفته است که هر روز ابعاد جدیدی به آن افزوده می شود. در سایه این نکته مناسبات آتی اسرائیل با روسیه به کجا خواهدانجامید؟

اگر چه در سایه حمله رژیم صهیونیستی به استان لاذقیه یک فروند هواپیمای روسی با 15 سرنشین آن سقوط کرد، اما به نظر می آید که روسیه و به خصوص شخص پوتین به دنبال گسترده تر کردن ابعاد تنش با رژیم صهیونیستی نیست. به هر حال باید گفت که جمهوری فدراسیون روسیه دارای روابط سنتی با اسرائیل است. هر چند که در این نزدیک به 80 سال روابط این دو بازیگر فراز و فرودهایی وجود داشته، اما تا به اکنون هیچ گاه تنش ها و اختلاف نظرها به سمت یک بحران میان دو طرف نرسیده است. در این راستا هم در سال های اخیر همواره روسیه سعی داشته تعادلی میان منافع اسرائیل و آمریکا با منافع خود در منطقه خاورمیانه به خصوص در پرونده سوریه ایجاد کند تا از اوج گیری تنش و درگیری جلوگیری کند. لذا در بازی قدرت همواره پوتین سیاست کاهش تنش را در پیش گرفته است. به موازات این نکته در جنگ 7 ساله سوریه هم روسیه با آگاهی از کمک و حمایت رژیم صهیونیستی از تروریست ها همیشه در مقابل این نوع رفتارهای تل آویو سکوت کرده است تا اختلاف جدی در روابط خود با اسرائیل شکل نگیرد. حتی مسکو در قبال حملات پهپادی، موشکی و یا تجاوز جنگنده های رژیم صهیونیستی به خاک سوریه هیچ گونه واکنشی را در این سال ها از خود بروز نداده است. در این چند ماه اخیر هم که میزان این حملات بیشتر شده باز روسیه سیاست محافظه کارانه ای را در پیش گرفته و هیچ گاه اعتراضی، حتی نمادین و در حد یک موضع ساده سیاسی و دیپلماتیک به این حملات نداشته است. به موازات این مساله ما شاهد رفت و آمدهای سران و مقامات اسرائیلی به روسیه برای عدم حضور ایران در پرونده سوریه هم بوده ایم. 

اما پس از سقوط ایلیوشین -20 روسیه با 15 کشته مواضع روسیه در قبال اقدام اسرائیل قدری تند شده است؛ در این راستا یک هیات اسرائیلی به ریاست سرلشکر آمیکام نورکین، فرمانده نیروی هوایی اسرائیل دیروز (جمعه) به مسکو سفر کرده تا درباره این موضوع با مقامات روسیه گفت وگو کند، این در حالی است که کرملین اعلام کرده پوتین بنا ندارد که با این ژنرال ارشد اسرائیلی دیدار کند؛ ارزیابی شما از اقتضائات شکل گرفته چیست؟

خشم روسیه از رژیم صهیونیستی در سایه سقوط هواپیمای ایلیوشین به دلیل این است که حملات این رژیم بدون هماهنگی با مسکو انجام گرفته است. در این راستا چند سالی که خط آنلاینی میان تل آویو و مسکو به منظور هماهنگی اقدامات میدانی دو طرف در سوریه برقرار است که هر گاه صهیونیست ها دست به حمله در خاک سوریه زدند، روسیه از قبل آمادگی آن را داشته باشد. در حمله اخیر به لاذقیه این هماهنگی از سوی رژیم صهیونیستی صورت نگرفته بود. همین مساله هم به خشم مسکو انجامید. چرا که حمله جنگنده های صهیونیستی به لاذقیه در پوشش پروازی هواپیماهای روسی در این شهر صورت گرفته است و به این دلیل پدافند سوریه در این شهر هواپیمای روسی که در حال فرود در باند بوده را به جای جنگنده اسرائیلی هدف قرار می دهد. از این رو کرملین مقصر این حادثه را رژیم صهیونیستی می داند. با این وجود و حتی با در نظر داشتن نکته ای که به آن اشاره داشتید (عدم دیدار پوتین با هیات اسرائیلی) ما نباید این برداشت اشتباه را داشته باشیم که این گونه واکنش های مقطعی مسکو در قبال هیات اعزامی رژیم صهیونیستی می تواند ادامه پیدا کند. اگر چه پوتین صراحتا اعلام کرده روسیه حق پاسخ متقابل را برای خود محفوظ می داند، اما در این دو سه روز ما شاهد واکنش جدی دیگری در سطح مواضع سیاسی و دیپلماتیک نبوده ایم. باید این را بپذیریم که زمانی از روسیه و سیاست های پوتین حرف می زنیم با دیپلماسی ای طرفیم که از هر شرایطی به دنبال کسب منافع بیشتر برای روسیه است. اکنون هم با این تنش های نیم بندی که به دلیل سقوط هواپیمای روسی و کشته شدن 15 تبعه روس روی داده، کرملین تنها به دنبال امتیازگیری بیشتر از رژیم صهیونیستی است. در این رابطه ما پیشتر هم شاهد بودیم که ترکیه زمانی که جنگنده روسی را مورد هدف قرار داد روابط آنکارا- مسکو با تنش مواجه شد، تنشی که در نهایت روسیه  از دل آن به دنبال امتیازگیری بیشتر از ترکیه و اردوغان بود. پس سفر هیات اعزامی اسرائیل برای توجیه رفتار و اقدام خود می تواند در عمل باعث شود که پوتین از این مساله هم برای اهداف بلند مدت خود در منطقه و حتی جهان بیشترین بهره را ببرد.

پس از اقدام اسرائیل در سرنگونی ایلیوشین روسیه اکنون ارتش این کشور (روسیه) مسیر تردد هوایی و دریایی میان قبرس و ساحل شرقی مدیترانه را تا چهارشنبه هفته جاری به دلیل اجرای مانور نظامی، منطقه بسته نظامی اعلام کرده است؛ آیا این اقدام روسیه می تواند به نوعی تنش شکل گرفته مسکو با تل آویو را به واکنش میدانی بکشاند به خصوص که نتانیاهو حتی بعد از سقوط هواپیمای روس باز هم از ادامه حملات اسرائیل به سوریه با اولویت نابودی سلاح، تجهیزات و نیروهای ایران در خاک سوریه خبر داده است؟

روس ها به طور سنتی از سال 1947 میلادی جایگاه خود را در دریای مدیترانه و سواحل غربی سوریه یعنی استان لاذقیه و بندر مهم  طرطوس مستحکم کرده اند. این مواضع و پایگاه های مهم روسیه سبب خواهد شد تا نفوذ این کشور تا شمال آفریقا هم گسترده شود. لذا مسکو از این فرصت رزمایش نظامی به دنبال افزایش دامنه حضور خود تا جنوب اروپا است. از این رو بستن شرق مدیترانه فرصتی است که روسیه، نه برای قدرت نمایی در قبال رفتار اسرائیل که بیشتر برای گسترش حضورش از آن استفاده می کند. روسیه از این مساله عبور کرده که مانند دوره کمونیسم به دنبال قدرت نمایی توخالی باشد. لذا پوتین از هر راهی مثلا همین رزمایش مدیترانه به دنبال مهیا کردن بستر برای حضور پررنگ تر و دائمی تر در این منطقه است.

با در نظر داشتن این نکات، برخی از رسانه‌ها به خصوص رسانه های خود اسرائیل یکشنبه هفته گذشته مدعی شدند که در حمله هوایی شنبه نیروهای صهیونیستی به فرودگاه دمشق یک هواپیمای بوئینگ ایران که حامل سلاح‌ بوده را تنها چند ساعت بعد از نشستن در این فرودگاه مورد اصابت قرار داده است. اما برنامه پشت پرده حملات اخیر اسرائیل به خاک سوریه با محوریت نابودی اهداف ایرانی در خاک این کشور که در چند روز اخیر بیشتر شده در کنار تلاش های سیاسی و دیپلماتیک جهانی برای حذف و یا کم رنگ کردن نقش و جایگاه تهران در پرونده سوریه به کجا خواهد انجامید؟

یقینا تمامی این تلاش ها از تجاوزات مکرر رژیم صهیونیستی به خاک سوریه تا اقدامات دیپلماتیک برخی کشورها به خصوض آمریکا و عربستان سعودی در محدود کردن ایران در سوریه به جایی نخواهد رسید. اکنون واشنگتن و ترامپ هم به دنبال نمایش جدیدی در شورای امنیت سازمان ملل با محوریت رفتارها و نفوذ ایران در خاورمیانه است. تکمیل کننده این فشارهای دیپلماتیک تجاوزات میدانی اسرائیل به خاک سوریه است. البته این را هم بابد گفت که برنامه اسرائیل از حملات مستمر اخیرش به سوریه که حجم آن افزایش یافته است، تنها نابودی مواضع ایران در این کشور نیست، بلکه صهیونیست ها به دنبال نابودی تمام اهداف ایران در هر کشوری از خاورمیانه است و چون که رژیم صهیونیستی به هیچ کدام از معاهدات و قوانین بین المللی پایبند نیست، حمله نظامی به هر کشور و هر نقطه ای که از آن احساس تهدید و خطر بکند را در دستور کار خود قرار می دهد. در حال حاضر هم یقینا حضور نیروهای مقاومت با محوریت ایران در کنار مرزهای این رژیم سبب شده تا نگرانی های تل آویو به بیشترین میزان خود از زمان شکل گیری این رژیم جعلی برسد. لذا اخیرا رژیم صهیونیستی به صراحت اعلام کرده است که بنا دارد علاوه بر نابودی تمامی تجهیزات، ادوات، سلاح های نظامی و نیروهای ایرانی در سوریه به دنبال حمله احتمالی به خاک عراق نیز است. چرا که این رژیم در سناریوی جدید خود اعلام کرده است ایران برخی پایگاه های موشکی خود را به غرب عراق و نزدیکی مرز اردن در کنار سرزمین های فلسطین اشغالی منتقل کرده است. مساله مهم دیگر اینجا است که نه تنها مجامع جهانی که هیچ گاه واکنش مناسبی در خصوص تجاوزات اسرائیل نداشته اند که حتی روسیه هم در قبال این رفتار رژیم صهیونیستی هیچ موضع جدی را اتخاذ نکرده است. این در حالی است که مسکو در پاسخ به حمله فروردین ماه سال جاری به سوریه که مشترکا از سوی آمریکا، فرانسه و انگلستان صورت گرفته بود، بیش از 75 درصد موشک های شلیک شده را با پدافند خود از بین برد. پس این مسائل آینده همکاری روسیه و ایران را با مشکل روبه رو می کند. چرا که به نظر می آید میان مسکو و تل آویو در این خصوص همکاری و هماهنگی هایی صورت گرفته است که من به برخی از آنها در طول مصاحبه اشاره داشتم. اما احتمالا این میزان از همکاری میان روسیه و رژیم صهیونیستی در سایه مذاکرات این دو و نیز فشار جامعه بین الملل برای کم کردن نقش و نفوذ ایران در سوریه پررنگ تر شود. در این خصوص اخیرا شاهد بودیم که بعد از دیدار مقامات اسرائیلی با سران روس، مذاکراتی میان اردوغان و پوتین هم بر سر مساله ادلب و آینده سوریه شکل گرفت. پس تهران باید بیش از پیش رفتار و اقدامات روسیه را به خصوص در مناسباتش با اسرائیل مورد رصد قرار دهد تا ایران در بازی قرار نگیرد که به بهای نابودی اهداف ما در منطقه تمام شود.