بحران در روابط خارجی محمد بن سلمان

نویسنده: رضا دهنوی، کارشناس مسائل سیاسی

دیپلماسی ایرانی: از زمان روی کار آمدن محمد بن سلمان، سیاست محافظه کاری داخلی و خارجی عربستان با چرخشی 180 درجه ای کاملا تهاجمی شده است. اگرچه مسائلی مانند شکست در پرونده های سوریه و عراق، محاصره قطر و حمله به یمن طی یکی دو سال اخیر در کارنامه آن کشور ثبت شده است. ولی چند ماه گذشته اتفاقاتی از جمله روی کار آمدن ماهاتیر محمد و کنار رفتن دولت طرفدار عربستان در مالزی و آشکار شدن پرونده رشوه های عربستان به نخست وزیر پیشین مالزی، پیروزی حزب  "تحریک انصاف" در پاکستان به رهبری عمران خان، طرفدار جمهوری اسلامی ایران، انتشار خبر همکاری عربستان و القاعده در یمن و در نهایت بحران دیپلماتیک در روابط با کانادا مشکلات روابط خارجی عربستان را به اوج رسانده است.

با پیروزی ماهاتیر محمد روابط دیپلماتیک مالزی و عربستان در عمل دچار مشکلاتی شده است. در آخرین تحول روز دوشنبه کوالالامپور اعلام کرد مرکز "مبارزه با تروریسم" که مورد حمایت عربستان قرار دارد و یک سال و نیم پیش توسط شخص ملک سلمان، پادشاه عربستان افتتاح و آغاز به کار کرد را تعطیل خواهد کرد. همچنین در اردیبهشت ماه نیز اعلام شد که نجیب رزاق، نخست وزیر پیشین مالزی به جرم گرفتن رشوه از عربستان تحت پیگرد قانونی قرار گرفته است.

در پاکستان نیز با پیروزی حزب "تحکیم انصاف" بر حزب "مسلم لیگ" که نزدیک به عربستان است احتمال نخست وزیری عمران خان که دارای دیدگاه های مثبت به جمهوری اسلامی ایران است تقویت شده است. به همین دلیل در روزهای گذشته رسانه های وابسته به عربستان مانند العربیه و الشرق الاوسط به انتقاد از عمران خان و حزب تحکیم انصاف پرداخته اند.

اوج بحران در روابط خارجی عربستان از جمعه هفته گذشته شروع شد. در آن روز سفارت کانادار در ریاض در توئیتی از موج دستگیری فعالان حقوقی در عربستان از جمله سمر بدوی، خواهر رائف بدوی که از سال 2012 در زندان به سر می برد ابراز نگرانی کرد. روز دوشنبه واکنش عربستان نسبت به این مساله بسیار تند و به صورت اخراج سفیر کانادا از ریاض، فراخواندن سفیر خود از اتاوا، اعلام خارج کردن همه دانشجویان عربستان دارای بورس تحصیلی از کانادا، عدم اعزام بیمار به کانادا و اعلام توقف خرید گندم از کانادا بود. از سوی دیگر واکنش تند و غیر عادی عربستان موجب تعجب ناظران سیاسی و محافل دیپلماتیک و رسانه ای شده است. به عنوان مثال وزارت امور خارجه عربستان در بیانیه ای عجیب و نادر تهدید کرد در صورت ادامه دخالت در امور داخلی عربستان، آن کشور حق دخالت در امور کانادا را خواهد داشت!!!. همچنین روزنامه عربستانی "الیوم" واکنش تند عربستان را "درس دیپلماتیک تاریخی عربستان به جهان" تعبیر کرد!!!.

پایگاه اینترنتی "اینتر سبت" آمریکا در همین زمینه نوشت: بحرانهای خودساخته محمد بن سلمان به صورت فاجعه آمیزی رو به افزایش است و علت این تهور بن سلمان را می توان احساس حمایت ترامپ و همپیمانان عربستان از خود دانست.

واشنگتن پست نیز اعلام کرد بحران در روابط عربستان و کانادا شکنندگی بن سلمانی را می رساند که چند ماه پیش در دیدار با دست اندرکاران این روزنامه ادعا کرد خاورمیانه را اروپای آینده خواهد کرد.

نیویورک تایمز نیز در سرمقاله خود هدف از واکنش تند عربستان را ترساندن و ساکت کردن مخالفان آن کشور ارزیابی کرد.

انتقادات از عربستان طی چند سال اخیر به شدت افزایش یافته است. به عنوان نمونه در مارس 2015 به دلیل انتقاد سوئد از وضعیت حقوق بشر در عربستان، ریاض سفیر خود را برای مشورت از آن کشور فراخواند. همچنین به دلیل انتقاد آلمان از دستگیری سعد حریری، محاصره قطر و نقض حقوق بشر در یمن، عربستان سفیر خود را از آن کشور نیز فراخواند. در مجلس عوام انگلستان نیز انتقادات زیادی از وضعیت حقوق بشری عربستان شده است. پارلمان اروپا نیز در دسامبر 2016 نقض حقوق بشر در عربستان را محکوم کرد.

این انتقادات به گونه ای شده که حتی برخی محالف رسانه ای و سیاسی از لزوم تعیین گزارشگر ویژه حقوق بشر برای عربستان سخن گفته اند.

در یک ارزیابی کلی می توان گفت آثار تندروی های محمد بن سلمان نه تنها در عرصه داخلی بلکه در روابط خارجی عربستان آشکار شده و انتظار می رود آن کشور را که هم اکنون از رکود اقتصادی و عدم ثبات داخلی رنج می برد با مشکلات بیشتری روبه رو سازد.