باکو به خاطر آمریکا، منافعش با ایران را به خطر نمی اندازد

الدار ممدوف

دیپلماسی ایرانی: اگر محافظه کاران (آمریکایی) به یک مشخصه شهره باشند، توانایی متهورانه آنها برای نادیده گرفتن واقعیت است، بی اعتنا به آنکه چند دفعه و تا چه حد وحشتناک، سیاست های آن ها نتیجه معکوس داده است – به ویژه سیاست های شان در قبال خاورمیانه.

این مشخصه را می توانید در یادداشتی که مایکل ماکوفسکی، مدیر انستیتو یهودی برای امور امنیت ملی برای دولت ترامپ در خصوص مواجهه با ایران نوشت به وضوح مشاهده می کنیم. این نامه که توسط جیم لوب و دارک داویسن کاملا تشریح شد، ستایشی است کامل در قبال "راه حل" رونالد ریگان در مواجهه با اتحاد جماهیر شوروی – که در قاموس نئومحافظه کاران واجب است – و مقاله پر است از ارجاعات تکراری به مداخلات ایران در عراق، سوریه ، لبنان و یمن. هر چند عنصر دیگری در این مقاله وجود دارد که سزاوار توجه بیشتر است: ایده ماکوفسکی مبنی بر اینکه استراتژی ایالات متحده برای مقابله با ایران باید آذربایجان را در بر گیرد. در حقیقت این نخستین باری نیست که او از چنین رویکردی حمایت می کند: در حقیقت او ژانویه 2017 زمانی که دولت ترامپ تازه سر کار آمده بود این بحث را مطرح کرد که تلاش های این کشور حاشیه دریای خزر با اقدامات سلطنت نشین های خلیج فارس برای منزوی کردن ایران ادغام شود.

آنچنان ماکوفسکی شفاف سازی می کند، ارزش آذربایجان در این بستر سه گانه است: به عنوان کشوری شیعه باعث می شود ائتلاف ضد ایران به تعصبی ضد شیعه بدل نشود، منافع حکومت آذربایجان که در روابط نزدیک با ایالات متحده گره خورده این اقدام را عملی می کند و شاید از همه مهمتر، همکاری نزدیک تر با باکو باعث تحریک اقلیت عظیم آذری در ایران شود، با این هدف غائی که حکومت در تهران بی ثبات شود.

هرچند مشکل رویکرد ماکوفسکی این است که به جای آنکه مبتنی بر واقعیت روی زمین باشد منطبق بر تصورات خیال پردازانه است.

اولا، علی رغم این واقعیت که اکثر جمعیت آذربایجان شیعه هستند، حکومت سکولار و استبدادی پرزیدنت الهام علی اف به طور موثر هویت شیعه را به حاشیه رانده است. بسیاری از فعالین شیعه، به دلیل آنچه ارتباط با سازمان های افراط گرا در ایران و طراحی نقشه برای برقراری حکومت اسلامی در آذربایجان خوانده شده بازداشت شده اند، هرچند هیچ کدام از این اتهامات در دادگاهی منصفانه ثابت نشده است.

دوم اینکه، هر چند حکومت آذربایجان سودای روابط دوستانه با ایالات متحده را دارد اما می خواهد این کار را به شیوه خود انجام دهد. از زمان انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران، روابط میان باکو و تهران بهبود یافته است. هرچند که این روابط خالی از هیچ سوظنی نیست اما هر دو طرف تصمیم گرفته اند به طور عملگرایانه روی گفتگوی سیاسی، تجارت و امنیت کار کنند.

چند هفته پیش محمد جواد ظریف برای دیدار سه جانبه و منظم با همتایایان خود از ترکیه و جمهوری آذربایجان به باکو سفر کرد. روسیه عامل دیگری در اقدامات علی اف برای توزان قوا است. هرگونه بهبود روابط میان باکو و واشنگتن با نارضایتی مسکو همراه خواهد شد که از اهرام های فشار متعددی علیه باکو برخوردار است. در راس همه باید به نزاع میان آذربایجان و ارمنستان، متحد روسیه، بر سر نخجوان – قره باغ اشاره کرد.

سوم، دل بستن ماکوفسکی به اینکه باکو می تواند ناآرامی های پرشوری در میان آذری های ایران ایجاد و ایران را تضعیف کند، امیدهایی بسیار دور از ذهن است. این ایده از زمان استقلال جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی شوروی در میان جریان های ضد ایرانی بسیار محبوب بوده است اما هیچ گاه به جز در میان حاشیه ای کمرنگ از تشکیل آذری های ایران تحقق پیدا نکرد. هیچ دلیلی وجود ندارد که اعتقاد داشته باشیم این نظریه اینک بهتر از 25 سال پیش جلو خواهد رفت، زمانی که یک دولت پان ترکیست و ضد ایرانی در باکو در قدرت بود.

ماکوفسکی به هیچ یک از این اشتباهات اشاره ای ندارد. همچنین صحبتی از این نمی کند که چرا حکومت آذربایجان می بایست برای منزوی و بی ثبات کردن ایران منافع ملی خود را به خطر اندازد. هر چند تجربه نشان می دهد نه سابقه شکست های پیشین و نه توهمات و تناقضات ذاتی در حملات اخیر به ایران، محافظه کاران را از تلاش برای انجام دوباره همان سیاست ها باز نمی دارد.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33