اردوغان، از حامی داعش تا حامی قدس

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان حامی دیروز داعش، امروز حامی قدس شده است. این طنزی تلخ است اما صحنه سیاست مملو از تزویر و طنزهای تلخ بوده و خواهد بود. اردوغان نمی تواند قدس را نجات دهد، اما قدس می تواند او را نجات دهد. در شرایطی  که ترکیه در عرصه داخلی و صحنه بین المللی دچار مشکلاتی جدی است، اعلام  قدس به عنوان پایتخت اسرائیل توسط ترامپ، فرصتی طلایی برای رهایی اردوغان از مشکلات فراهم کرده است.  

اردوغان با برگزاری نشست فوق العاده سازمان کنفرانس اسلامی و برگزاری تظاهرات هدایت شده در شهرهای ترکیه در اعتراض به اقدام ترامپ، ضمن آنکه سعی در تکرار قهرمانی داووس را دارد، درصدد ایفای نقش منجی قدس است، این  در حالی است که اردوغان نه قهرمان نمایش داووس بود و نه می تواند در قامت منجی قدس ظاهر شود. 

ترکیه قبل از جریان مشاجره داووس میان اردوغان و پرز، تلاش داشت میان رژیم صهیونیستی و فلسطینی ها میانجیگیری کند که تل آویو از آن استقبال نکرد. در حال حاضر نیز علیرغم اظهارات تند مقامات ترکیه در مورد تصمیم ترامپ، روابط آنکارا – تل آویو روند عادی  و رو به گسترش دارد. 

مدتی است روابط ترکیه و امریکا بر سر موضوعاتی چون اتهام دست داشتن و یا آگاهی امریکا از کودتا، عدم اعاده فتح الله گولن، حمایت واشنگتن از کردهای سوری و محاکمه ضراب و طرح اتهامات در مورد نزدیکان اردوغان، دچار اختلاف جدی شده و برخی اعتقاد دارند که دوره اردوغان از منظر امریکا پایان یافته است. در واقع و از منظری اقدام ترامپ در شناسایی قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، فضای مانور برای تجدید حیات سیاسی داخلی و خارجی اردوغان ایجاد کرده است. اردوغان با استفاده از اقدام ترامپ و بهره گیری از بستر ضد اسرائیلی و ضد آمریکایی مردم ترکیه سعی دارد ضمن تقویت موقعیت خویش به هدف دستیابی به ریاست جمهوری 2019 نایل شود. عدم توجه به این نکته توسط ایران سبب اشتباه محاسباتی شده و می تواند یکی از  نتایج آن پیشنهاد ایجاد اتحاد راهبردی میان ایران و ترکیه در خصوص قدس از سوی برخی محافل شود.

اعتماد به رهبران و سیاست مداران در نظام بین الملل خصوصا در جهان سوم، اگر حاصل ضمیر پاک نباشد، محصول ذهن های ساده لوح است. نه دیروز اردوغان، نه امروز و نه فردای وی قابل اعتماد نیست. اردوغان مردی است که خواندن خطبه ای  او را به زندان افکند، اما هم او بود که پس از زندان و جدا شدن از گذشته خویش، به اربکان پشت کرد و با توافق با امریکا و محافظه کاران در ترکیه به قدرت رسید. اردوغان در فراز و نشیب های قدرت با گولن، متحد خود به دشمنی رسید  و یارانی چون شنر، گل، داوود اوغلو و... را از صحنه قدرت حذف کرد. حادثه داووس به اوجگیری اردوغان در ترکیه و منطقه منجر شد و عقب نشینی از پی گیری حمله به کشتی  مرمره آبی توسط اسرائیلی ها، بسیاری  را بهت زده کرد. اردوغان در رقابت و  به هدف تعضیف ایران و جبهه مقاومت، داعش را سازماندهی و پشتیبانی کرد و با  ویرانی سوریه و عراق، چنان راحتی خیالی برای اسرائیل  فراهم کرد  که امریکا نیز توانست با استفاده از خلاء قدرت بحران ساز، قدس را پایتخت اسرائیل اعلام کند. اردوغان مردی که امروز حامی قدس شده است، در پی اشغال شام و خواندن نماز در مسجد اموی دمشق بود. او و یارانش حزب الله را حزب الشیطان عنوان کردند و سطح حملات خود را تا سطوح رهبران ایران بالا بردند. به راستی اگر ایران با امریکا دچار بحرانی جدی شود، اردوغان  چه خواهد کرد؟

جنس و نگاه اردوغان و ترکیه به مسایل جهانی از جمله قدس  از جنس و نگاه ایران نبوده و نمی تواند باشد. نگاه آرمانی از تهران به اردوغان و عملکردش، می تواند ما را دچار خطای ارزیابی کرده و از درک واقعی  منش رفتاری و سیاست های  منطقه ای وی دور کند. اردوغان مرد قدرت است و برای رسیدن و تداوم آن با شیطان هم معامله می کند. اردوغان شخصیت عملگرا و منافع محوری است که با درک معادلات حاکم بر قدرت توانست عامل جذب سرمایه جهانی شده و اقتصاد ترکیه را اقتصاد شانزدهم دنیا کند. امروز ترکیه اردوغان، بیش از ترکیه عضو ناتو وابسته به غرب شده است. اختلافات اردوغان با امریکا سیاسی و قابل حل است و با نوع اختلافات ایران با امریکا که ناشی ار استقلال عمل ایران بوده و عمدتا امنیتی است، تفاوت دارد. نباید اختلافات آنکارا – واشنگتن را با اختلافافات تهران – واشنگتن یکی گرفت و برای آن سناریوسازی کرد. 

قدس شرقی سال هاست پایتخت فلسطین اعلام شده و با راهبرد بحر تا نهر فاصله ای عمیق دارد. بدانیم و هوشیار باشیم که ایستادن برای قدس و فلسطین سیاست راهبردی و پرهزینه ای برای ایران بوده در حالی که برای ترکیه قدس و موضوع فلسطین بیش از یک آرمان، یک ابزار سیاسی برای تعقیب اهداف داخلی و خارجی بوده است و خواهد بود.