کودتای تمیز به سبک زیمبابوه

عصر ایران؛ مازیار آقازاده - زیمبابوه با وجودی که کشوری غنی از لحاظ منابع معدنی و خام است اما در سال های گذشته تبدیل به کشوری فقیر با تورمی افسار گسیخته چند صد میلیون درصدی شده است.

با وجودی که نام زیمبابوه در افکار عمومی جهانی با نام  "رابرت موگابه" رییس جمهور مخلوع این کشورعجین شده است؛ اماموگابه در نهایت روز سه شنبه (21 نوامبر 2017 = 30 آبان 1396) پس از یک هفته کش و قوس و فشار ارتش و حصر خانگی با اکراه از مقام ریاست جمهوری استعفا کرد.او یک هفته را در حصر خانگی بود و به نظر می رسید مشغول چانه زنی با امرای ارتش برای آینده خود و خانواده اش بود.

پس از 37 سال ریاست جمهوری ارتش زیمبابوه محترمانه تر از این نمی توانست این پیرترین رییس جمهور دنیا را از اریکه قدرت به زیر بکشد. در زیمبابوه نه "خونی از دماغ کسی" بیرون آمد و نه تا اینجای کار دستگیری گسترده ای از سوی ارتش صورت گرفته است؛ گویی همه آماده بودند برکناری قدیمی ترین رییس دولت دنیا را ببینند و از این اتفاق ابراز شادمانی کنند.

موگابه با وجودی که کارنامه قابل دفاعی در پیروزی جنبش ضد استعماری مردم زیمبابوه داشت و در این راه هزینه و توان زیادی صرف کرده بود اما پس از رسیدن به منصب قدرت و ریاست جمهوری راه خطایی را پیمود و مهم ترین نقطه ضعف او اشتیاق وافر او به قدرت و چسبیدگی به صندلی جاه و مقام بود.

او البته در طول دوران ریاست جمهوری خود با مدیریت ضعیف اقتصاد کشور را به قهقرا برد و منجر به شکل گیری مهیب ترین تورمی شد که جهان تا کنون شاهد آن بوده است. رشد فساد اقتصادی از دیگر نتایج مدیریت فرسوده فرتوت ترین رییس جمهور دنیا بود.

ارتش زیمبابوه از یک هفته پیش وارد عمل شد و موگابه را در حصر خانگی قرار داد. از زمانی که موگابه با خلع معاون خود گمانه زنی ها درباره هموار کردن مسیر همسرش برای جانشینی خود را تقویت کرد؛ ارتش زیمبابوه وارد عمل شد.

موگابه خود با 37 سال ریاست جمهوری و 7 سال پیش از آن نخست وزیری نزدیک به نیم قرن بر  مقدرات کشور حاکم شده بود و حالا قرار بود پس از مرگ یا کناره گیری او از قدرت، همسر جوانترش به صورت مادام العمر زمام امور را به دست گیرد و این برای مردم و ارتش زیمبابوه گزینه ای غیر قابل تحمل بود.

با این حال ارتش زیمبابوه با وجودی که موگابه را مجبور به استعفا کرد اما این کار را با محترمانه ترین شکل انجام داد و اصرار داشت موگابه خود به صورت قانونی از منصبش کناره بگیرد و نامه استعفایش در مجلس سنا قرائت شود و چنین هم شد و در نهایت موگابه هر چند با اکراه مجبور شد نامه استعفای خود را تسلیم مجلس کند. ارتش و جامعه زیمبابوه در این رابطه و تا اینجای کار نشان داد دارای بلوغ سیاسی است و از تجربیات و اتفاقات سال های گذشته در منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه – بهار به خزان نشسته عربی- تجربه اندوزی کرده است.

به طور طبیعی خلا وجود هر رهبری همچون موگابه که دهه ها نفر اول قدرت سیاسی و اجرایی در هر کشوری بوده باشد می تواند پیامدهای خطرناک و خلا قدرت و بی ثباتی گسترده ایجاد کند اما تا اینجای کار زیمبابوه شاهد چنین پیامدهایی نبوده است.

جراحی برکناری رهبری مادام العمر که اکثریت جمعیت کشور دوران پیش از او را ندیده یا تجربه نکرده باشند در هر کشوری می تواند محرک بی ثباتی و جنگ داخلی بر سر قدرت باشد اما ارتش زیمبابوه با مدیریت صحیح تا اینجای کار مانع روی دادن بی ثباتی و جنگ داخلی شده است.

جامعه زیمبابوه نیز نشان داده است با وجودی که قدردان زحمات موگابه برای کسب استقلال این کشور از استعمار بریتانیاست، اما به همان میزان از مدیریت و چسبندگی او به قدرت ناخرسند است و شادمانی های گسترده مردم زیمبابوه در خیابان های هراره و دیگر شهرهای زیمبابوه به ویژه نسل جوان زیمبابوه که دوران پیش از موگابه را ندیده اند، حکایت از این واقعیت دارد.

با وجودی که کودتا بارمعنایی منفی ای در افکار عمومی جهانی دارد و شاید به همین خاطر ارتش زیمبابوه اصرار داشت که تاکید کند اقدام به کودتا نکرده، اما شبه کودتا و یا کودتای سفید اخیر در زیمبابوه تصویری جدید از مواجهه افکار عمومی با کودتا را به جهانیان نشان داد ؛ هر چند نفس عَمل " مداخله ارتش در سیاست" ناخوشایند است اما به نظر می رسد بخش بزرگی از مردم زیمبابوه و افکار عمومی جهانی از نتیجه آن راضی و خشنود هستند.

زیمبابوه با برکناری موگابه وارد مرحله جدیدی شده است. این کشور غنی آفریقایی به واسطه سوء مدیریت های سال ها و دهه های گذشته با مشکلات اقتصادی عدیده و تورم کمرشکن و وحشتناکی دست و پنجه نرم می کند؛ امید آن می رود دولت و مدیریت جدید در این کشور بتواند مشکلات را گام به گام حل کند؛ هر چند که بر اساس آمارهای جهانی قاره آفریقا به لحاظ شاخص های رفاهی در دهه های گذشته نه تنها پیشرفتی نداشته بلکه پسرفت کرده است و وضعیت زیمبابوه از این لحاظ بدتر از بسیاری دیگر از کشورهای قاره سیاه بوده است.