عراقی ها نگران از آینده بعد از داعش

دیپلماسی ایرانی: عراقی ها از آینده خود نگرانند، نمی دانند بعد از شکست داعش در شهر موصل و محیط اطراف آن اداره امور چگونه انجام خواهد شد. در حالی که به خوبی می بینند که ایران و ترکیه طرح های جدی خود را دارند و بر اساس استراتژی خود نفوذ منطقه ای خود را از دریچه عراق تقویت می کنند.

مسئولان عراقی و کُرد می گویند که آنها نسبت به غفلت های دولت عراق برای طرح ریزی اداری و امنیتی در مرحله بعد از پایان جنگ با داعش نگرانند. نگرانی آنها حتی تا بالاترین سطح یعنی حیدر العبادی، نخست وزیر عراق هم می رسد. می گویند نمی دانند واقعا او طرحی برای آینده عراق بعد از داعش دارد یا خیر. برخی می گویند که این اراده های خارجی هستند که مرحله پیش رو را اداره خواهند کرد و عراقی های چند دسته شده از لحاظ طایفه ای و نژادی، مجبور خواهند شد که با یکی از این اراده ها به عنوان یک امر واقع تعامل کنند.

هوشیار زیباری، وزیر امور خارجه اسبق و وزیر دارایی سابق عراق که یکی از چهره های مطرح کردی محسوب می شود در این باره می گوید: «عبادی کند عمل می کند. هر وقت که این موضوع را با او در میان می گذاریم، می گوید که منتظریم عملیات نظامی پایان یابد تا ببینیم چه می شود.»

وی در ادامه می افزاید: «شهر (موصل) به طور کامل فنا شده است. ببینید سهم دولت در این شهر چقدر است، طوری رفتار می کند که انگار به آن ربطی ندارد.»

این در حالی است که کردها به برگزاری رفراندوم استقلال در 25 سپتامبر پیش رو پافشاری می کنند و به دنبال حفظ مناطق خود در قالب یک کشور هستند. از سوی دیگر نیروهای داوطلب مردمی متمایل به ایران تلاش می کنند بر مناطق آزاد شده مستولی شوند و به توصیه ایران خود را به مرزهای سوریه برسانند تا طرح پیوستن عراق و سوریه به طرح ایران که ایجاد گذرگاهی از تهران تا بیروت است، تکمیل شود.

علی اکبر ولایتی، مشاور ارشد رهبر انقلاب ایران هفته گذشته گفت: «امروز راه مقاومت سریع از تهران آغاز می شود و تا موصل و دمشق و بیروت امتداد می یابد.»

اینها همه در سایه رقابت های دو قدرت منطقه ای، ایران و ترکیه صورت می گیرد، فراتر از اینها نفوذ امریکا هم کاهش یافته و ایران تلاش مضاعفی می کند تا تسلط خود بر عراق را تقویت کند.

در سایه این تحولات، رهبران سنی و کرد در موصل و محیط پیرامون آن از مخالفت عبادی برای بحث بر سر آینده اداره موصل نگرانند و شک آن دارند که از پشت پرده این ایران است که امور را اداره می کند.

آن چه اکنون شاهدیم تمرکز کردها بر شمال عراق و اکثریت اعراب شیعی در جنوب است که بخش بزرگی از خاک عراق را شامل می شود، با وجودی که در خود نژادهای مختلف کوچک دیگری را هم جای داده، و این در حالی است که آرزوهای کردها و اعراب سنی برای حکومت بر بغداد شیعی از بین رفته و می توان گفت این شهر کاملا تحت کنترل شیعیان است.

اثیل النجیفی، که قبل از سقوط موصل به دست داعش در سال 2014 استاندار نینوا بود، در این باره می گوید: «از آن چه قبلا بودیم همه عقب تر رفته ایم. می خواهند مناطق آزاد شده ای را برای ما بگذراند که در آن سازمان های امنیتی و سیاسی جولان دهند.»

وی در ادامه می افزاید: «تا حالا که هیچ طرحی برای موصل مطرح نشده است، بغداد هم هیچ فضایی برای گفت وگو بر سر آینده موصل فراهم نمی کند.»

وی سپس می گوید: «دو جناح در صف شیعی وجود دارد که به نوعی با هم درگیر هستند و هر کدام دیدگاه خودش را دارد. یکی جناح تندروهاست که برای خود رهبرانی هم دارند، آنها می خواهند شرایط خود را به عنوان پیروز میدان در نبرد موصل و دیگر مناطق آزاد شده عراق تحمیل کنند، دیگری جناح میانه روهاست که درک می کنند چنین چیزی ممکن نیست و می تواند به افراطگرایی در عراق دامن بزند. برآورد من این است که ایران از هر دوی آنها حمایت می کند.»

النجیفی که در حال حاضر یکی از رهبران اهل تسنن محسوب می شود و فرماندهی نیروهای مسلح آموزش دیده توسط ترکیه را بر عهده دارد، همچنین می گوید: «اهل تسنن از مشکلات بزرگی رنج می برند. آنها به شدت ضعیف شده اند. یکی از دلایل آن این است که رهبران قدرتمند اهل تسنن یا تحت پیگردند یا از عرصه به دورند یا خیلی ضعیف و متزلزل شده اند.»

در این میان عده ای استقلال اهل تسنن را همانند کردها مطرح کرده اند در حالی که اکثر مسئولان عراقی چنین چیزی را غیرعملی و غیرممکن می دانند، برای این که سرزمین های اهل تسنن فاقد پایگاه های نفتی است و اکثر ذخایر نفت عراق در مناطق تحت کنترل شیعیان و به مقدار کمتری دست کردهاست.

بعضی از رهبران سنی و کرد معتقدند که یکی از راه حل ها می تواند دادن خودمختاری به موصل همانند کردستان باشد با واحدهای خودمختار کوچکتر که اقلیت های دیگر بتوانند آزادانه در آنها زندگی کنند، آنها می گویند، قانون اساسی به آنها این اجازه را داده است.

زیباری می گوید: «در گذشته سنی ها نسبت به انتقال قدرت با واحدهای کوچکتر بسیار حساس بودند، می گفتند این اتفاق به تجزیه و تقسیم عراق می انجامد، اما الآن شروع کرده اند با این مساله کنار بیایند.»

سنی ها تنها طرفی نیستند که دولت تحت کنترل شیعیان با استقلال آنها مخالفت می کند، دولت بغداد با طرح رفراندوم کردها نیز مخالف است.

در این میان این نگرانی وجود دارد که هدف اصلی رفراندوم کردها جدایی فوری نباشد بلکه تقویت خود برای رسیدن به مطالباتشان بر سر اراضی مورد منازعه مثل مناطق غنی از نفت و شهر کرکوک باشد که بیش از ده سال بر سر آینده آن بحث و جدل وجود دارد.

زیباری که یکی از مقامات عالی رتبه حزب دموکراتیک کردستان به رهبری مسعود بارزانی است، می گوید که الآن وقت استقلال است.

وی در ادامه می افزاید: «ما امید و اعتماد خود را به عراق جدیدی که خودمان بنا کردیم از دست داده ایم. دولت در هر بند و وماده قانونی که بر اساس آن کشوری جدید با حقوق مساوی و بدون تبعیض برای همه در نظر گرفته شده، ناکام مانده است، ما می خواستیم کشوری تشکیل دهیم که در آن همه شراکت داشته باشند. اما الآن همه این آرزوها بر باد رفته است.»

مشکلی که برای عراقی های منتقد از وضعیت فعلی وجود دارد این است که می گویند ایرانی ها تصمیم خود را گرفته اند و طرحشان را از مدت ها قبل ریخته اند و اکنون هم می خواهند به هر قیمتی طرح خود را پیش ببرند، آنها به دنبال ایجاد گذرگاه امنی از طریق شمال عراق هستند که با انضباط کامل تحت نظارت نظامیان شیعه باشد که هیچ چیز دیگری نتواند بر آن مستولی شود. در حالی که هیچ کس هیچ کاری از دستش بر نمی آید تا جلوی طرح آنها را بگیرد.

منبع: العرب / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11